Zaraz, zaraz, gdzie to było: dzień Bitej Śmietany… dzień Gumy do Żucia… dzień Kota… dzień Bobra… O, jest! Dzień Książki. I to światowy! 23 kwietnia. Świat docenił książkę i włączył ją do kalendarza (albo też katalogu) artefaktów, których święto należy obchodzić. „Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich obchodzony jest w celu promocji czytelnictwa, edytorstwa i ochrony własności intelektualnej za pomocą praw autorskich. Święto narodziło się w Katalonii, a jego data 23 kwietnia jest symboliczna dla literatury światowej. W ten dzień zmarli wybitni poeci Miguel de Cervantes, William Szekspir oraz Inca Garcilaso de la Vega.”
Dlaczego czytelnictwo wymaga promocji? Dlaczego po wiekach indeksów ksiąg zakazanych, cenzury i systemów kontroli ludzie, choć potrafią czytać, coraz częściej z własnej woli rezygnują z tego źródła wiedzy, wolności i wyzwolenia, jakim są książki i światy w nich zawarte?
Czy współcześnie Ewie i Adamowi nie zagroziłby już grzech pierworodny, bo niczego nie chcieliby wiedzieć, ani niczego, co wykracza poza portale plotkarskie, nie byliby ciekawi? A może straciliśmy złudzenia dotyczące wszechwiedzy?
Czytanie od wieków było niebezpieczne – zagrażało reżimom, ustalonemu porządkowi politycznemu i społecznemu; wiedza, na ogół przecież płynąca z lektury, od zawsze oznaczała jakąś formę władzy – niby ciągle o tym pamiętamy, ale mamy skłonność tę zależność redukować do makroskali – wielkiej polityki i wielkich pieniędzy. A tak nie jest – w naszych małych prywatnych kontekstach to ciągle ta sama zależność, nawet jeżeli ta władza ogranicza się do terytoriów naszej wyobraźni, uczuciowości, rozeznania i smaku.
Dla zachęty, co i rusz trafiają do księgarń różne rodzaje antologii, spośród których najczęściej spotykane to wybory książek najlepszych, klasycznych, zakazanych, najpiękniejszych, itp., itd. BUW w swoich zbiorach ma – jak na bibliotekę przystało – kilkanaście takich tytułów: Martin Seymour-Smith, 100 najważniejszych książek świata; Nicholas J. Karolides 100 zakazanych książek : historia cenzury dzieł literatury światowej; Skarbiec umysłowy. Katalog najpotrzebniejszych wyborowych książek ze wszelkich gałęzi wiedzy, wydany przez księgarnię Edwarda Kolińskiego; Benjamin Wiker, Dziesięć książek, które zepsuły świat. Itp. itd. Wydania te obejmują wszechświat i okolice Galaktyki Gutenberga, ale także jednostki mniejsze geograficznie, np. Górny Śląsk (99 książek czyli mały kanon górnośląski, red. Z. Kadłubek, Ł. Staniczkowa). Idąc jeszcze krok dalej, sam gmach BUW jest taką mini antologią. Wystarczy popatrzeć na naszą przepiękną fasadę…
Itp. itd. A Japończycy, dochodząc do sedna rzeczy, wynaleźli nawet słowo na te książki, które mamy, a których jeszcze nie zdążyliśmy przeczytać: tsundoku. Ze względu na fakt, że ukryte w naszych zbiorach antologie o książkach, które odegrały w historii jakąś rolę, są w większości autorstwa pisarzy ze świata zachodniego, dla jakiej takiej równowagi zamieszczamy we wpisie listę książek, którą sporządził Josif Brodski.
Wydłużając listę książek o książkach, w 2018 roku brytyjskie wydawnictwo Pavillon Books wydało tytuł 100 books that changed the world. Co można, ogólnie, o tej liście powiedzieć. Otóż jest tam, bo jakżeby inaczej, Iliada i Odyseja, są pierwsze drukowane wydania Biblii, jest Koran, jest Kapitał Marksa i seria o Harrym Potterze. Wśród książek nowszych jest też kilka takich, których autorom przyznano jakąś nagrodę. Nie ma jednak reguły, że książki nagradzane pojawiają się na listach książek najlepszych, najpiękniejszych, najwybitniejszych. Nierzadko pojawiają się jedynie w spisach książek nagradzanych. Są książki z różnych stron świata, ale nie ze wszystkich kontynentów. W większości napisane przez mężczyzn. Kobiet-autorek jest na tej liście 16 (jeśli wliczyć Szeherezadę, no bo w końcu to ona opowiedziała ten 1000 i jedną opowieść). Autorzy tych zestawień posługują się bardzo różnymi kryteriami, określając tę „wpływowość” na losy świata – dla nas ważne, że książka może zmienić indywidualny los tych, co ją czytają, i nawet jeśli chodzi o jedną osobę, to w chwili, gdy zmienia się jej życie, zmienia się cały świat, którego to życie jest częścią.
Na początku tego roku zaprosiliśmy Was, byście nam powiedzieli, które książki są dla Was ważne, które zmieniły Wasze życie. Dziękujemy za wszystkie odpowiedzi! Oto lista Więcej niż 60 książek, które zmieniły nasze życie, a więc zmieniły świat.
- Allende, Isabel, Ewa Luna
- Baranowski, Tadeusz, Na co dybie w wielorybie czubek nosa Eskimosa
- Bator, Joanna, Japoński wachlarz
- Benedykt z Nursji (św.), Reguła
- Biblia
- Borchardt, Olgierd, Znaczy Kapitan
- Bułhakow, Michał, Mistrz i Małgorzata
- Burgess, Anthony, Mechaniczna pomarańcza
- Bronowski, Jacob, Potęga wyobraźni
- Carpentier, Alejo, Podróż do źródeł czasu
- Carter, David A., Yellow square
- Ceram, C. W., Bogowie, groby, uczeni. Tajemnice archeologii
- Chmielewska, Iwona, Room in the heart, BIUM
- Choromański, Michał, Kotły Beethovenowskie
- Cortázar, Julio, Gra w klasy
- Defoe, Daniel, Przypadki Robinsona Cruzoe
- Dostojewski, Fiodor, Idiota
- Ende, Michael, Momo
- Ferrante, Ellena, Genialna przyjaciółka, Historia nowego nazwiska, Historia ucieczki, Historia zaginionej dziewczynki
- Galsworthy, John, Saga rodu Forsytów
- Goldschmidt, Tijs, Wymarzone jezioro Darwina: dramat w Jeziorze Wiktorii
- Grignion de Montfort, Ludwik Maria (św.), Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny
- Guigon II, List do brata Gerwazego o życiu kontemplacyjnym
- Hamsun, Knut, Głód
- Heller, Joseph, Paragraf 22
- Herbert, Zbigniew, Barbarzyńca w ogrodzie
- Hustvedt, Siri, Świat w płomieniach
- Kamiński, Aleksander, Zośka i Parasol
- Kapuściński, Ryszard, Podróże z Herodotem
- Kosiński, Jerzy, Malowany ptak
- Krüger, Maria, Dar rzeki Fly
- Lagerkvist, Pär, Karzeł
- Leon, Donna, Śmierć w La Fenice (i inne z tej serii)
- Leśmian, Bolesław, Przygody Sindbada Żeglarza
- Libera, Antoni, Madame
- Lindgren, Astrid, Dzieci z Bullerbyn
- McDougall, Christopher, Urodzeni biegacze
- Milne, A. A., Kubuś Puchatek
- Moitessier, Bernard, Długa droga : samotnie między niebem i morzem
- Montgomery, Lucy Maud, Ania z Zielonego Wzgórza
- Montgomery, Sy, Podróż różowych delfinów
- Munthe, Axel, Księga z San Michele
- Nałkowska, Zofia, Dzienniki
- Nesbit, Edith, Pięcioro dzieci i coś
- Newerly, Igor, Wzgórze błękitnego snu
- Odojewski, Włodzimierz, Zasypie wszystko, zawieje
- Pérez-Reverte, Arturo, Ostatnia bitwa templariusza
- Prus, Bolesław, Lalka
- Rowling, J. K., Harry Potter – cała seria
- Sabaliauskaitė, Kristina, Silva rerum
- Sacks, Oliver, Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem
- Salinger, Jerome D., Buszujący w zbożu
- Sienkiewicz, Henryk, Trylogia
- Stephens, Michael Gregory, Święta u Coole’ów
- Stinissen, Wilfrid, Ukryci w miłości. Podręcznik życia karmelitańskiego
- Stone, Irving, Udręka i ekstaza
- Tolkien, J. R. R., Władca pierścieni
- Travers, Pamela L. Mary Poppins
- Wicha, Marcin, Rzeczy, których nie wyrzuciłem
- Wojtyszko, Maciej, Bromba i inni
- Zafón, Carlos Ruiz, Cień wiatru
- Zeh, Juli, Orły i anioły, Leere Herzen
- Zych, Paweł, Vargas, Witold, Bestiariusz słowiański. Rzecz o skrzatach, wodnikach i rusałkach
- Žižek, Slavoj, Przekleństwo fantazji
Agnieszka Kościelniak-Osiak, Oddział Promocji, Wystaw i Współpracy
Barbara Chmielewska, Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów
Obrazek wyróżniający: Foto. Jadwiga Antoniak Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych