BuwLOG

Palester – nowości

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie i Fundacja Uniwersytetu Warszawskiego nie ustają w pracy nad popularyzacją postaci i twórczości Romana Palestra. 30 stycznia 2018  r. w warszawskiej siedzibie Polskiego Wydawnictwa Muzycznego zaprezentowano książkę Słuch absolutny. Niedokończona autobiografia i listy z lat wojny Romana Palestra w opracowaniu prof. Zofii Helman oraz trzy monograficzne płyty z muzyką Romana Palestra (po pierwszej z 2016 r., która była zarazem pierwszą w ogóle monograficzną płytą studyjną kompozytora) – Muzyka fortepianowa I w wykonaniu Jakuba Tchorzewskiego i Szymanowski/Palester – kwartety smyczkowe w wykonaniu Apollon Musagète Quartet. Jednocześnie Fundacja Piata Esencja zaprezentowała album Roman Palester – Muzyka wokalno-instrumentalna w wykonaniu Orkiestry Akademii Beethovenowskiej pod dyrekcją Błażeja Wincentego Kozłowskiego, Chóru Żeńskiego Filharmonii Krakowskiej, Iwony Hossy (sopran) i Szymona Komasy (baryton). Wszystkie te publikacje zostały zrealizowane w oparciu o materiały źródłowe z  Gabinetu Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, przy merytorycznym, redakcyjnym i organizacyjnym współudziale jego pracowników: Magdaleny Borowiec, Aleksandry Górki i Piotra Maculewicza. Bardzo istotna była tu też współpraca Lecha Dzierżanowskiego, prezesa Fundacji Piąta Esencja oraz Piotra Bociana z Biura Promocji Uniwersytetu Warszawskiego

* * *


Pierwszą część publikacji Słuch absolutny. Niedokończona autobiografia i listy z lat wojny stanowi opowieść kompozytora o sobie samym – siedem rozdziałów nieukończonej autobiografii Palestra, którą opatrzył tytułem Słuch absolutny. Autobiografię tę dopełniają Fragmenty wspomnień z lat 1939–1945, spisane w 1980 roku, w których dominują opisy kompozycji powstałych w czasie okupacji, oraz listy Palestra z lat 1940–1945 do rodziny Przypkowskich z Jędrzejowa, ukazujące realia codziennego życia w latach wojny i okupacji nazistowskiej. Publikację otwiera eseistyczny wstęp wybitnej znawczyni twórczości kompozytora, prof. Zofii Helman, która jest jednocześnie autorką opracowania i komentarzy książki. Publikacja została wydana nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego oraz Fundacji Uniwersytetu Warszawskiego w ramach zadania „Roman Palester – 110 rocznica urodzin”.

Szymanowski/Palester – Kwartety smyczkowe – nagranie obejmuje II Kwartet Karola Szymanowskiego i oba zachowane kwartety Romana Palestra (II i III) w wykonaniu jednego z najlepszych na świecie młodych zespołów kameralnych – kwartetu Apollon Musagète Quartett. Połączenie kwartetów Palestra z kwartetem Szymanowskiego wydaje się w pełni naturalne – Palester po II wojnie światowej był uważany za „następcę” Szymanowskiego, choć nie był jego uczniem, lecz kończył Konserwatorium Warszawskie w okresie, gdy Szymanowski był rektorem i pozostawał z pewnością w kręgu fascynacji mistrza z Atmy. Drugi kwartet Palestra powstał w 1936 roku i zawiera wiele odniesień do muzyki Szymanowskiego. Trzeci kwartet, powstały w czasie II wojny światowej (na płycie zarejestrowany w poprawionej przez kompozytora wersji pochodzącej z 1974 roku) jest kolejnym ogniwem drogi rozwojowej łączącej muzykę Szymanowskiego z polską szkołą kompozytorską lat 60. Płyta będzie dystrybuowana przez Universal Music Polska (premiera handlowa przewidziana jest na jesień 2018 roku). Nagrania zrealizowane zostały przez Fundację Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z wytwórnią Universal Music Polska.

Roman Palester – Muzyka fortepianowa I  – pierwsze fonograficzne utrwalenie muzyki fortepianowej Palestra z lat 70. Płyta zawiera prawykonania fonograficzne następujących utworów fortepianowych Romana Palestra: I Sonata, Wariacje, Passacaglia i Esspressioni w wykonaniu Jakuba Tchorzewskiego. Utwory utrwalone na tej płycie, z wyjątkiem Esspressioni, nie zostały wykonane za życia kompozytora, a prawykonania estradowego doczekały się dopiero w 2017 roku. Wykonawcą tej płyty jest Jakub Tchorzewski – pianista żywo zainteresowany nieznanym i rzadko wykonywanym repertuarem, mający już na swoim koncie nagrania Preludiów i Etiud Palestra, a także jego dzieł kameralnych. Płyta jest już w ofercie handlowej Warner Music Polska. Nagrania zostały zrealizowane przez Fundację Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z wytwórnią Warner Music Polska. Partnerami obu wyżej wymienionych projektów płytowych są Polskie Radio Program 2, Instytut Adama Mickiewicza i Związek Kompozytorów Polskich.

Roman Palester – Muzyka wokalno-instrumentalna – pierwsza monograficzna płyta z muzyką wokalno-instrumentalną Palestra, wydana przez Fundację Piąta Esencja we współpracy z wydawnictwem RECArt. Stanowi ona przekrój przez jego twórczość, od jeszcze neoklasycznych Kołaczy z 1942 roku do słów barokowego poety Szymona Szymonowica (utrwalona jest druga wersja pochodząca z lat 80. ale zachowująca wiernie stylistykę oryginału), poprzez dodekafoniczne Trzy wiersze Czesława Miłosza po oparte na poezji Juliusza Słowackiego Listy do Matki, stanowiące jedno z ostatnich dzieł kompozytora. Obok Orkiestry Akademii Beethovenowskiej pod dyrekcją Błażeja Wincentego Kozłowskiego występują Chór Żeński Filharmonii Krakowskiej, Iwona Hossa – sopran i Szymon Komasa – baryton.

Zadanie „Roman Palester – 110. rocznica urodzin” zostało zrealizowane dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Muzyka”, natomiast projekt „Roman Palester – Muzyka instrumentalno-wokalna” został dofinansowany w ramach programu „Interwencje 2017” przez Instytut Muzyki i Tańca.

* * *

Roman Palester. Fot. autor nieznany. Zdjęcie ze zbiorów GZM BUW

Roman Palester. Fot. autor nieznany. Zdjęcie ze zbiorów GZM BUW

Roman Palester (1907–1989) był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów XX wieku. Postrzegano go nawet jako następcę Karola Szymanowskiego. Droga twórcza Palestra została boleśnie naznaczona przez historię – najpierw przez II wojnę światową, później zaś emigrację i współpracę z polską redakcją Radia Wolna Europa, która spowodowała wymazanie jego muzyki z obiegu na 30 lat. Twórczość Palestra imponuje wszechstronnością gatunków muzycznych i bogactwem skali ekspresyjnej. Witalność, żywiołowość rytmu i wyrazistość barw orkiestrowych cechuje jego wczesne utwory inspirowane folklorem (Taniec z Osmołody, balet Pieśń o ziemi). W klasycyzujących formach z lat 30. i 40. dominuje konstruktywizm, linearyzm w kształtowaniu przebiegu, harmonika oscylująca na granicach tonalności. Jednocześnie utwory z okresu wojennego i powojennego odznaczają się pogłębioną emocjonalnością. Najbardziej charakterystycznym dla tego okresu utworem jest II Symfonia, która została po wojnie wykonana na festiwalu UNESCO w Paryżu, Requiem na cztery głosy solo, chór i orkiestrę, powstałe tuż po wojnie, a poświęcone pamięci przyjaciół, którzy zginęli podczas walk o Warszawę. Istotne miejsce w późniejszej twórczości Palestra zajmują także m.in. Trzy wiersze Czesława Miłosza, Listy do Matki, Koncert na altówkę, dwie monumentalne sonaty i dalsze cykle fortepianowe, Te Deum na trzy chóry i zespół instrumentalny, a także V Symfonia uznawana za swego rodzaju punkt szczytowy w rozwoju drogi twórczej artysty. Osobne miejsce w twórczości Palestra zajmuje „akcja sceniczna”  Śmierć Don Juana do libretta Oskara Miłosza, która w 1962 r. otrzymała pierwszą nagrodę na konkursie włoskiej sekcji Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w Rzymie.

Na mocy testamentu twórcy jego spuścizna przechowywana jest w Gabinecie Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.

Tekst: Piotr Maculewicz, Magdalena Borowiec Gabinet Zbiorów Muzycznych BUW, Lech Dzierżanowski, Fundacja Piąta Esencja
Fot. Piotr Maculewicz, Aleksandra Górka, Gabinet Zbiorów Muzycznych BUW

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.