BuwLOG

Maria Magdalena Biernacka (1941-2020). Pożegnanie Pani Marleny

Zapewne każdy, kto choćby się z Nią zetknął, zapamiętał Osobę uśmiechniętą i życzliwą, o wysokiej kulturze osobistej i prawdziwej elegancji. Kto z Nią pracował, wie o Jej niewyczerpanej erudycji, szerokich kompetencjach, sumienności i gotowości do pomocy. Komu było dane nieco bliżej Ją poznać, nie zapomni Jej błyskotliwej inteligencji, humanistycznej otwartości, ciepła i serdeczności – i zatęskni za Panią Marleną.

I można przy tym nie zauważyć, że z Jej odejściem bibliologia straciła jednego z najlepszych specjalistów z zakresu historii bibliografii, zwłaszcza jej akademickiego wykładu w XIX wieku, a także prac bibliologicznych Joachima Lelewela i Karola Estreichera.

Maria Magdalena Biernacka rozpoczęła pracę w BUW w 1982 roku. Miała wówczas za sobą kilkanaście lat bogatego doświadczenia z Biblioteki Narodowej (1963-1968, 1970-1980), zdobytego w różnych jednostkach Instytutu Bibliograficznego (Zakład Bibliografii Bieżącej Specjalnej, Zakład Teorii i Organizacji Bibliografii, Zakład Bibliografii Retrospektywnej, Pracownia Bibliografii Poloników Zagranicznych 1939-1955, Ośrodek Normalizacji Bibliograficznej), także dzięki udziałowi w zagranicznych konferencjach naukowych czy prowadzeniu szkoleń zawodowych dla bibliotekarzy z teorii i metodyki bibliografii. Pani Marlena znalazła się w zespole BUW także po kilku latach pracy (1968-1970, 1980-1982) w swej alma mater – w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UW prowadziła dydaktykę akademicką (bibliografia; podstawy bibliotekoznawstwa i informacji naukowej; historia kultury od starożytności do XVIII w.) oraz badania naukowe. Jeszcze podczas pracy w Bibliotece Narodowej, w 1979 roku otrzymała na Wydziale Historycznym UW stopień doktora nauk humanistycznych.

W BUW była zatrudniona (już od 1983 roku jako starszy kustosz dyplomowany) aż do odejścia na emeryturę z początkiem 2007 roku. Angażowała się w życie Biblioteki i środowiska bibliotekarskiego – w latach 1984-1988 była członkiem Rady Bibliotecznej i jej Komisji ds. Bibliotekarzy Dyplomowanych; należała też do Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich. Miejscem Jej pracy w BUW był przez długi czas Oddział Prac Naukowych. Jej kompetencje w zakresie bibliografii, a także dobra znajomość języka angielskiego (poświadczona egzaminem państwowym i publikacjami przekładów z angielskiego i na angielski, udoskonalona m.in. dzięki stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w USA w okresie pracy w IBiIN UW) zaowocowały następnie zaangażowaniem w zadania Pracowni Informacji o Dawnej Książce Angielskiej w Zbiorach Polskich. Po przenosinach BUW na Powiśle w 1999 roku rozpoczęła pracę ze zbiorami specjalnymi w nowo utworzonym Gabinecie Zbiorów XIX Wieku.

Choć spędziła w nim „tylko” ostatnie siedem lat swego ponad czterdziestoletniego życia zawodowego – poświęconego różnorodnym zagadnieniom związanym także ze współczesną bibliografią – dzieje książki i prasy w XIX wieku od zawsze interesowały Ją szczególnie i były głównym przedmiotem Jej zainteresowań i pasji badawczych. Już pracę magisterską (pod kierunkiem Heleny Hleb-Koszańskiej) poświęciła periodykowi „Orędownik Naukowy”, wydawanemu w Poznaniu w latach 1840-1846. Następnie zajmowała się przede wszystkim XIX-wieczną historią bibliografii, bibliotekoznawstwa i bibliotekarstwa, także związaną z dziejami BUW. Jej rozprawa doktorska (pod kierunkiem Barbary Bieńkowskiej) dokumentowała badania nad działalnością Karola Estreichera w Szkole Głównej i Bibliotece Głównej w latach 1862-1868. Pokłosiem tych prac był m.in. artykuł Księgozbiór Biblioteki Głównej warsztatem pracy dydaktycznej i naukowej Karola Estreichera (w świetle rękopisu jego wykładów bibliografii w Warszawskiej Szkole Głównej) w czasopiśmie „Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi” w 1977 roku (z. 3), a uzupełniona wersja dysertacji została opublikowana w Warszawie przez Bibliotekę Narodową w 1989 roku jako książka Wykłady Karola Estreichera w Szkole Głównej w Warszawie. 1865-1868. Studium bibliologiczne. W 1986 roku doktor Biernacka była ze strony BUW głównym organizatorem Międzynarodowej Sesji Naukowej, którą BUW i IBiIN UW uczciły 200. rocznicę urodzin Joachima Lelewela, główną autorką towarzyszącej konferencji wystawy w Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich, a następnie redaktorem naukowym monografii pokonferencyjnej Joachim Lelewel – księgoznawca, bibliotekarz, bibliograf (Warszawa : Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1993).

Bardzo ważny nurt Jej prac stanowiły naukowe edycje tekstów Estreichera i Lelewela – źródeł do badań nad dziejami bibliografii i bibliotekarstwa polskiego. W 1978 roku wydała w bibliofilskim druku odczytane z rękopisu Estreichera O bibliografii. Trzy lekcje wygłoszone 6, 13 i 16 listopada 1866 roku w Szkole Głównej w Warszawie (Warszawa : Biblioteka Narodowa). Nieznany Projekt utrzymania i urządzenia biblioteki Lelewela ogłosiła z rękopisu w 1989 roku także w publikacji o charakterze bibliofilskim (Warszawa : Biblioteka Narodowa), a w 2017 roku w księdze na jubileusz UW i BUW Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie 1817-2017. Miscellanea (red. nauk. J. Talbierska, Z. Olczak, Warszawa : Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego) wraz z wcześniej niewydanym Urządzeniem biblioteki Lelewela i komentarzem naukowym w artykule „…na publiczny użytek”. Biblioteka Publiczna przy Królewskim Uniwersytecie Warszawskim w autografach Joachima Lelewela.

Aktywności naukowej Pani Marlena nie zarzuciła bowiem i po odejściu na emeryturę, chciałoby się powiedzieć – do dziś… W 2020 roku w periodyku „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi” (t. 14, z. 1) ogłoszono Jej ostatnią (zapewne) pracę pt. Kartka z dziejów nauczania bibliologii. Wokół notatek do wykładów Józefa Muczkowskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1837-1858. Skromnie zatytułowany artykuł to w istocie kopalnia wiedzy na temat dziejów akademickiego nauczania bibliografii w Polsce do 1918 roku i świadectwo badań prowadzonych od dawna z myślą o rozprawie habilitacyjnej Wykłady bibliografii w Polsce do 1918 roku.

Zainteresowania i prace Pani Marleny nie były jednak jednotorowe czy monotematyczne, nie tylko na polu historii bibliografii wykorzystywała swój warsztat naukowy i edytorski. Warto przypomnieć, że Jej nazwisko odnajdujemy wśród odpowiedzialnych za ciekawą publikację z 1991 roku – w opatrzonej posłowiem Jerzego Waldorffa książce W labiryncie teatru Arnolda Szyfmana. Wspomnienia żony Marii Gordon-Smith znajduje się także wybór listów Szyfmana do żony, przygotowany do druku na podstawie materiałów rękopiśmiennych przez Marię Magdalenę Biernacką (Warszawa : Czytelnik). Ostatni zaś okres pracy w Gabinecie Zbiorów XIX Wieku BUW poświęciła Ona przygotowaniom do wystawy książki dla dzieci i młodzieży z lat 1801-1918. Niestety, prace te nie zostały sfinalizowane; Pani Marlena widziała wystawę jako efekt wielokierunkowych prac badawczych, dogłębnych kwerend i jak najpełniejszego opracowania tych książek – jak nieraz mi mówiła – „dziecięcych, ale nie dziecinnych”. Przechodząc na emeryturę, dokumentację tego zaangażowania pozostawiła w Archiwum BUW, gdzie materiał czeka na kontynuatora prac (może na mnie).

fot. Jadwiga Antoniak-Sadlakowska

Trudno sobie wyobrazić, że, gdy wreszcie spotkamy się w BUW w szerszym gronie – z okazji jakichś świąt, seminarium, konferencji czy wystawy – zabraknie, dotąd niezawodnej, uśmiechniętej obecności Pani Marleny.

I w tym roku inaczej muszę patrzeć na drobiazg, którym obdarowała niegdyś moją maleńką córkę – na zdobiącą co roku naszą choinkę piękną bombkę, która z dowcipną elegancją naśladuje XIX-wieczne jajo Fabergé.

Do widzenia, Pani Marleno!

Marta M. Kacprzak, Gabinet Zbiorów XIX Wieku BUW

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.