Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie, k.1
Mapa składa się z ośmiu arkuszy, pierwszy – tytułowy jest zarazem arkuszem skorowidzowym. Zawiera schematyczną mapę pokazującą zasięg treści na poszczególnych arkuszach oraz fragment treści z lewej strony tego arkusza.
Kolejne arkusze przedstawiają treść ogólnogeograficzną, obejmującą swoim zasięgiem obszar od Częstochowy na północy po miejscowości Bobrek, Chrzanów, Trzebinia i Krzeszowice na południu; na zachodzie od rzeki Brynicy łączącej się z Czarną Przemszą, dalej płynącą jako Przemsza aż do jej ujścia do Wisły; na wschodzie po miejscowości Pilica i Wolbrom, górny bieg rzeki Pilicy i Pokrzywianki (opisanej błędnie Wolbromka).
Mapa zawiera bogatą treść hydrograficzną, co sugeruje tytuł i wynika z przeznaczenia mapy dla wojska. Sieć rzeczna oddana jest bardzo szczegółowo. Oprócz rzek wrysowane są inne cieki wodne – potoki czy strugi nieopisane na mapie, nieposiadające nazw własnych ale mające istotne znaczenie dla przemieszczeń armii. Nie mniej istotną rolę odgrywają inne elementy treści mapy takie jak ukształtowanie terenu przedstawione za pomocą cieniowania, obszary leśne, drogi oraz zabudowa, jak również lokalizacja młynów wodnych.
Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie, k.2
Nazwy geograficzne na mapie opisane są w języku polskim, jednak wiele z nich jest niepoprawna, np. miejscowości Kozygłow ® Koziegłowy, Siewers ® Siewierz.
-
- Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie , k.3
-
- Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie, k.3
Mimo błędów nazewniczych, zapewne spowodowanych niedokładnym kopiowaniem napisów z innej mapy przez rysownika nieposługującego się językiem polskim, mapa zasługuje na uwagę i uznanie.
Powstała w V Korpusie Wielkiej Armii utworzonym w 1805 roku, zwanym korpusem polskim. Korpusem tym dowodzili kolejno marszałek Jean Lannes, ks. Józef Poniatowski z wojskami Księstwa Warszawskiego oraz generał Jacques Alexandre Law de Lauriston.
Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie, k.3
Na mapie widnieją podpisy inżynierów wojskowych: Wilhelma Henryka Mintera (Wilhelm Heinrich Minter) i Jana Chrzciciela de Grandville Malletskiego (Jean-Baptiste Mallet de Grandville).
Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie, k.3
Wilhelm Henryk Minter urodzony w 1777 r. w Szczecinie, po zdobyciu wykształcenia w Korpusie Kadetów w Poczdamie pod kierunkiem Dawida Gilly jako inżynier-architekt wojskowy około 1800 r. przybył do Warszawy. Kierował robotami budowlanymi w dobrach ks. Józefa Poniatowskiego i na wielu budowlach wojskowych. Z wojskiem Księstwa Warszawskiego odbył kampanię (1808-09), w 1810 jako kapitan, w 1813 szef batalionu, w 1815 major w Wojsk Królestwa Polskiego i w 1827 awansowany na pułkownika. Pomimo służby wojskowej nie zaniedbywał architektury cywilnej. Po utworzeniu Królestwa Polskiego pracował w Korpusie Inżynierów (1815-30) pełniąc funkcję architekta i budowniczego. Wybudował m.in. Szkołę Podchorążych w Łazienkach. Po klęsce Prus w roku 1806 nie powrócił do Niemiec, lecz pozostał w Warszawie i zaciągnął się do Wojska Polskiego. Zmarł 18 kwietnia 1832 r. w Warszawie, pochowany tu został na cmentarzu ewangelickim w nieznanym dziś miejscu.
Jan Chrzciciel de Grandville Malletski urodzony w tym samym roku w Marsylii, ukończył szkołę wojskową w Metzu. Brał udział w kampaniach we Włoszech, Niemczech i Holandii. W sztabie armii napoleońskiej odbył kampanię w Prusach, dostał się do niewoli w 1807, przetrzymywany był w Rydze. Po uwolnieniu w tym samym roku skierowany został do armii Księstwa Warszawskiego. Brał udział w projektowaniu i rozbudowie fortyfikacji Modlina i Zamościa. W 1809 r. został dyrektorem generalnym Korpusu Inżynierów. Walczył pod Raszynem, Górą, Sandomierzem, Smoleńskiem, i Możajskiem oraz Lipskiem, gdzie dostał się do niewoli. Po zwolnieniu pozostał w Polsce, przyjmując służbę w armii Królestwa Polskiego. W latach 1824-1831 kierował budową Kanału Augustowskiego. Po aresztowaniu generała Ignacego Prądzyńskiego przywłaszczył sobie projekt Kanału, fałszując dokumenty autorstwa Prądzyńskiego. Zmarł 30 listopada 1846 w Zbożennej. Pochowany został w Skrzyńsku.
Mapa jest przykładem perfekcyjnego rysunku, kartometryczności, dobrej redakcji i wyważenia treści – jest wzorem kunsztu i maniery graficznej przyjętej w kartografii wojskowej początku XIX w.
Warto się jej przyjrzeć szczegółowo: https://crispa.uw.edu.pl/object/files/629000/display/Default
Anna Kuklińska, Gabinet Zbiorów Kartograficznych
Esquisse d’une Carte des reconnaissance des diverses rivieres de la frontiere entre le Duche de Varsovie & la Silesie, ainsi que du terrain depuis Krzeszowice jusquia Częstochow. en huit seuillec. – [Miejsce nieznane], 1813 (sygn. M. 2118 cim.)
Szkic mapy rozpoznawczej poszczególnych rzek na pograniczu Księstwa Warszawskiego i Śląska oraz terenu od Krzeszowic do Częstochowy w ośmiu częściach.
Literatura:
Kartografia polska XIX wieku (przegląd chronologiczno-bibliograficzny). T. 1-2 / Bolesław Olszewicz ; materiały zachowane w Archiwum Polskiej Akademii Nauk oraz Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk przygotowała do wydania Wiesława Wernerowa. – Warszawa, 1998 (BUW WD GA943.7.A1 O47 1998 t.1-2)
Encyklopedia wojny napoleońskich / Robert Bielecki. – Warszawa, 2001 (BUW WD DC147 .B54 2001)