Radosław Cybulski (1924-1999)
14 listopada minęła 20. rocznica śmierci Prof. dr hab. Radosława Cybulskiego, księgarza i bibliotekarza, zastępcy dyrektora Biblioteki Narodowej w latach 1972-1981, dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w latach 1982-1987, profesora w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UW w latach 1987-1999 (dyrektora Instytutu do 1992 r.).
Urodził się 2 marca 1924 r. w Wilnie. Nie zdążył zrobić matury przed wojną, zamiast końcówki gimnazjum czekało na niego przeżycie pokoleniowe, które ujął lapidarnie w oficjalnym życiorysie: Na początku maja 1942 poszedłem do oddziału partyzanckiego AK bez żadnych dokumentów. W uznaniu tej walki w 1959 r. został uhonorowany Krzyżem Partyzanckim.
Maturę zdał eksternistycznie w 1945 r., następnie ukończył studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego (1949), równolegle pracując w księgarniach na obszarze, tak zwanych ówcześnie, Ziem Zachodnich i Północnych. W 1966 r. w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Poznaniu uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych na podstawie pracy: „Popyt na rynku księgarskim na tle przemian społeczno-gospodarczych w Polsce Ludowej”. Od 1974 r. prowadził regularne zajęcia w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej UW, gdzie w 1981 r. został zatrudniony na stanowisku docenta, a habilitował się w 1986 r. na Uniwersytecie Wrocławskim na podstawie rozprawy: „Książka współczesna. Wydawcy. Rynek. Odbiorcy”. Wniosek o wszczęcie procedury o nadanie tytułu profesora podpisała w styczniu 1987 r. dyrektor IBiIN UW prof. dr hab. Barbara Bieńkowska. Recenzentami dorobku naukowego obejmującego 17 książek i 202 artykuły w 28 czasopismach branżowych polskich i wschodnioeuropejskich byli profesorowie: Stanisław Grzeszczuk, Krzysztof Migoń i Marian Wojciechowski. Tytuł profesora przyznano w 1989 r.
Równolegle do pracy naukowo-badawczej toczyła się jego kariera zawodowa. W latach 70. pracował na stanowiskach menadżerskich w wydawnictwach (PZWS, PWN), kierował Ośrodkiem Rozpowszechniania Wydawnictw PAN, a od 1972 r. pełnił funkcję I zastępcy dyrektora Biblioteki Narodowej i kierownika Instytutu Bibliograficznego BN, skąd w 1982 r. przeszedł na stanowisko dyrektora BUW w wyniku wygranego konkursu, w którym miał kontrkandydatkę nie byle jaką, bo samą prof. Jadwigę Kołodziejską(!). W październiku 1987 r. objął stanowisko dyrektora IBiIN, które sprawował do 1992 r., profesorem w Instytucie był do końca życia.
Prof. Cybulski pracował społecznie w kilku organizacjach branżowych: Polskim Towarzystwie Wydawców Książek, Stowarzyszeniu Księgarzy Polskich, Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich, Towarzystwie Przyjaciół Książki. W latach 80. był przewodniczącym Komisji Koordynacyjnej Bibliotek Szkół Wyższych przy Ministrze Nauki i Szkolnictwa Wyższego a lata 90. to również jego praca w Komisji Egzaminacyjnej dla Bibliotekarzy i Dokumentalistów Dyplomowanych przy Ministrze Edukacji Narodowej.
Odszedł po długiej chorobie, ale jednak przedwcześnie, 14 listopada 1999 r. i został pochowany na Powązkach Wojskowych, kw. H III, rz. 6, gr. 45.
Za motto pracowitego życia prof. Cybulskiego niech posłużą jego własne słowa z autoreferatu w procedurze profesorskiej (1987): …uważałem, że prace naukowo-badawcze, jakie prowadzę i refleksja teoretyczna na temat funkcjonowania książek w społeczeństwie powinny służyć doskonaleniu praktyki.
*****
Każde z nas zapamiętało go z trochę innego okresu, jego i naszego życia zawodowego, stąd takie spojrzenie z trzech stron:
HH: Kiedy dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej Radosław Cybulski przechodził na analogiczne stanowisko do Instytutu Bibliotekoznawstwa, odchodząca dyrektor prof. Barbara Bieńkowska witała go jako „wytrawnego księgoznawcę”, co było trafnym określeniem. Był płodnym autorem i zawsze ta książka przez duże K, o której w tych latach pisywało się zazwyczaj cokolwiek na klęczkach, występowała u Niego w szerszym kontekście. Był w tym ślad nie tylko praktyki edytorskiej i menedżerskiej, ale także – odbytych studiów ekonomicznych. Owszem, szczycił się ukończeniem ich w Poznaniu, gdzie stworzył je (jako część wydziału prawnego UAM) znany działacz spółdzielczy i narodowy prof. Edward Taylor. Pan Radosław chciał być może zaakcentować niemarksistowskość swojego mistrza, opowiadając, że ciało w rodzaju rady rodzinnej podjęło decyzję o wyborze miejsca studiów, wyrokując: „jak [studiować] ekonomię, to tylko u Taylora!” Nie znałem jego poglądów politycznych, ale wiem, że NSZZ Solidarność zarówno w Bibliotece Narodowej, jak i w Uniwersytecie Warszawskim odnosiła się do niego z uznaniem. Powiedziałbym w skrócie, że był to człowiek uroczy, pełen szacunku wobec tych, z którymi pracował, a także tych, którzy mu podlegali. Był też recenzentem mojej pracy doktorskiej (1985) i opiekunem jednego z pierwszych w Instytucie grantów finansowanych na podstawie nowych przepisów o szkolnictwie wyższym, ale jeszcze nie przez Komitet Badań Naukowych, lecz przez Ministerstwo Edukacji Narodowej: Działalność bibliotek na rzecz mniejszości etnicznych (tytuł przytaczam z pamięci…). Co najmniej raz złożył mi jakże przyjemną koleżeńską wizytę w Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich. Nie dożył otwarcia nowego gmachu BUW, które nastąpiło 15 grudnia 1999 r.
EKM: zaczęłam pracę w BUW właściwie w tym samym momencie co dyrektor Cybulski – we wrześniu 1982 roku, choć wtedy – jako młodszy bibliotekarz w Oddziale Opracowania Rzeczowego Zbiorów nie miałam pojęcia, kim jest dyrektor BUW; przyjmowała mnie do pracy wicedyrektor Anna Romańska, a moją bezpośrednią szefową była Jadwiga Ćwiekowa. Postać dyrektora BUW była dla mnie zbyt odległa i na zbyt wysokim piedestale. Jednak już trzy lata później dyr. Cybulski zaproponował mi (i jeszcze kilku osobom z BUW) podjęcie studiów podyplomowych (bibliotekarstwo naukowe) na Uniwersytecie Jagiellońskim, a jeszcze kilka lat później, jesienią 1993 r., już jako dyrektor IBiIN zaprosił grupę młodych pracowników IBiIN i BUW na wspaniałą wycieczkę zawodową szlakiem nowych i odbudowanych (po zjednoczeniu) bibliotek niemieckich. Jemu też zawdzięczam, że w okresie projektowania i budowy gmachu BUW dyrekcja IBiIN zaprosiła mnie do grona wykładowców – praktyków w programie studiów podyplomowych, a wiosną 1995 r. przed kierowaną przez niego Komisją, złożyłam egzamin resortowy dający uprawnienia bibliotekarza dyplomowanego. W każdej z tych sytuacji widziałam w prof. Cybulskim nie tylko doskonałego naukowca i specjalistę, ale też człowieka szlachetnego i wielkodusznego.
AW: Profesora Radosława Cybulskiego pamiętam jako wykładowcę na studiach bibliotekoznawczych i promotora mojej pracy magisterskiej. Kiedy przeglądam swój indeks z IBINu przypominam sobie, że prowadził z moim rokiem zajęcia z Zagadnień wydawniczych i księgarskich na II roku. Wyraźniejsze wspomnienia mam z seminarium magisterskiego – od połowy III roku do końca studiów (lata 1990-1992). To nie był liczny rok, z każdym kolejnym semestrem było nas trochę mniej, a kiedy podzieliliśmy się na seminaria magisterskie – pracowaliśmy w naprawdę małych grupach. Prof. Cybulski miał na moim roku pięć magistrantek, razem ze mną. Tematy prac – przeróżne, ale potrafił jako promotor z tej różnorodności zrobić zaletę. Z dyskusji na seminariach nad szczegółami prac koleżanek dowiedziałam się wielu cennych rzeczy. To, co pamiętam najwyraźniej to anielska cierpliwość Profesora dla naszych prób i błędów. Nikogo nie zniechęcał, bardzo rzadko krytykował, pozytywnie wzmacniał, dyskretnie kierował we właściwą stronę. Nie pamiętam, żeby dał się kiedykolwiek wyprowadzić z równowagi, sądzę, że był na to po prostu za dobrze wychowany. Dzięki niemu przygotowanie mojej pracy magisterskiej było tak bezstresowe, jak tylko mogło być. Do dziś pamiętam, jak moje grupce seminaryjnej zazdrościli koledzy z innych seminariów…
Henryk Hollender, dyrektor BUW w latach 1992-2003
Ewa Kobierska-Maciuszko, dyrektor BUW w latach 2003-2013
Anna Wołodko, dyrektorka BUW od 2018 r.
Oprac. na podstawie:
Archiwum UW, teczki: 1) osobowa sygn. akt: K 24747; 2) o nadanie tytułu profesora, sygn. akt: WH prof. 1 28