Krystyna Opalińska (1948-2025)

Krystyna Opalińska (z domu Petecka), urodzona 7 marca 1948 r. w Twierdzy Modlin, ukończyła historię na Uniwersytecie Warszawskim (UW) w 1973 r. Pierwszą pracę podjęła w Szkole Podstawowej nr 273 w Warszawie. Zwolniona po roku z powodów reorganizacyjnych, zgłosiła się do Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie (BUW). Od 1 marca 1975 r. otrzymała etat w Oddziale Opracowania Wydawnictw Ciągłych, z którym związała się na 12 lat. Awansowała kolejno od stopnia młodszego bibliotekarza do kustosza w 1983 r. To tamże wypatrzyła Ją dr Maria Cubrzyńska-Leonarczyk, kierownik Działu/Gabinetu Starych Druków (GSD), poszukująca historyka do opracowywania poloników z XVII wieku. Krysia przyjęła propozycję zmiany działu i 1 czerwca 1987 r. dołączyła do ekipy starodruczników. Przez następny rok (1988-1989) przebywała na urlopie bezpłatnym w Niemczech, towarzysząc mężowi, który otrzymał stypendium naukowe. Ponownie wyjechała na trzy miesiące w 1994 r. 

W GSD wdrażała się stopniowo w zagadnienia zbiorów specjalnych. Zakres jej podstawowych obowiązków obejmował opracowanie bibliograficzne i proweniencyjne poloników z XVII wieku wraz z sygnowaniem, wpisywaniem do inwentarza, włączaniem kart do katalogu. Opiekowała się również mikrofilmowaniem zbiorów. W latach 1990-1995 była kierownikiem Sekcji Książki XVII i XVIII wieku. Od 1997 r. została przydzielona do sekcji zajmującej się dokończeniem edycji katalogu druków XVI wieku. W latach 1998-1999, przed przeprowadzką BUW do nowego gmachu, wraz z całym zespołem wykonywała czynności przygotowawcze i porządkowe: pomiary metrów bieżących półek w magazynach, rozrysowanie planu nowego ustawienia książek i czasopism z poszczególnych sygnatur i formatów, nowe nalepki działowe na tomach z księgozbioru podręcznego. Zanim odeszła na emeryturę, dokonała jeszcze bardzo pożytecznej melioracji i scalenia różnorodnych wykazów czasopism i kalendarzy z XVII-XVIII wieku. Wśród innych Jej zajęć wymieńmy dwa. W 1998 r. włączyła się w realizację projektu Retrokonwersja opisów starych druków do VTLS tworząc rekordy Kartoteki Haseł Wzorcowych dla autorów dzieł z XVI wieku, a w 2002 r. wystąpiła w Bibliotece Narodowej na spotkaniu naukowym zbiorów specjalnych przedstawiając księgozbiór instygatora koronnego Andrzeja Lisieckiego (zm. 1639) przechowywany w GSD. Bardzo stresowała się tą prezentacją, ale referat wypadł świetnie, zyskując uznanie za dogłębne i rzeczowe przedstawienie tematu. 

Jest autorką paru pozycji wydawniczych. W Oddziale Opracowania Wydawnictw Ciągłych uczestniczyła w przygotowaniu Katalogu czasopism rosyjskich Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Cz. 1, A-J (Warszawa 1987). Kolejne publikacje powstały już w GSD, głównie z inspiracji M. Cubrzyńskiej-Leonarczyk. Są to: adnotowany indeks proweniencyjny do 2. tomu Katalogu druków XVI wieku w zbiorach BUW (Warszawa 1998) oraz fragmenty scenariusza wystawy Piękne – rzadkie – cenne. Druki XVII wieku eksponowanej 11-15 grudnia 2000 r. w nowym gmachu BUW (dokumentacja CD, Warszawa 2005). W Jej dorobku znajdują się również dwie rozprawy cenione i cytowane w literaturze przedmiotu: Szlachta różnowiercza i pozostałości po jej księgozbiorach w zbiorach BUW, a także Instygator koronny Andrzej Lisiecki i jego księgozbiór (ogłoszone w: Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku: kolekcje historyczne. T. [1] Warszawa 2004, T. 2 Warszawa druk. 2010). 

Z charakterystyczną sobie skrytością, bez publicznego afiszowania się, działała w NSZZ „Solidarność” od pierwszych chwil powstania tej organizacji. W grudniu 1980 r. jednogłośnie wybrano Ją sekretarzem Koła NSZZ „Solidarność” przy BUW (protokołowała zebrania, rozpowszechniała informacje, ulotki, organizowała „akcje”, strajkowała itp.). W stanie wojennym została skarbnikiem Koła BUW sumiennie notując w zeszytach każdy grosz otrzymamy i wydany. Jej nazwisko z tego okresu przytacza Marek Michalski w książce „Poczęty” w BUW. 17 czerwca 1983 r. papież Jan Paweł II miał przejeżdżać kilkakrotnie przez Krakowskie Przedmieście, i, jak wspomina Marek: 

Zaraz po dziewiątej przybył do Sali Czasopism [czytelni BUW] „aktyw podziemny” w składzie Ewa Ługowska, Małgosia Janiszewska, Krysia Opalińska. Zapytał, czy wybieramy się pod bramę „bo wszyscy tam idą” oraz poinformował kolegów, że zebrał trochę pieniędzy, „ale to za mało, na kwiaty dla papieża”. Dobrze byłoby „dozbierać jeszcze”.  

Z przeprowadzonej na szybko zbiórki uzyskano sporą gotówkę, za którą kupiono mnóstwo fiołków i pod okiem funkcjonariuszy Rezerwowych Oddziałów Milicji Obywatelskiej udekorowano bramę kwiatami, tworząc dużą, widoczną z daleka literę „V” [Victoria].

Krysia wzięła udział także m.in. w wykonanie transparentu z napisem Ojcze Święty Pobłogosław Bibliotekarzy, pod którym grupa bibliotekarzy BUW zgromadziła się 11 czerwca 1999 r. przed Pałacem Tyszkiewiczów-Potockich witając papieża odwiedzającego ponownie ojczyznę. 

Z „Solidarnością” UW była związana do końca pracy. W 2005 r. weszła w skład komitetu organizacyjnego wystawy z okazji 25 lat „Solidarności” na UW pt. Nie trzeba kłaniać się okolicznościom, na którą udostępniła również 30 obiektów z własnej kolekcji. Zaś w latach 2002-2007 reprezentowała ten związek zawodowy w Radzie Bibliotecznej.

Z mężem Edwardem, kolegą ze studiów, później profesorem Instytutu Historii PAN, tworzyli udany związek. Łączyły ich wspólne zainteresowania historią społeczno-polityczną Polski XVI i XVII wieku, a także prawicowe poglądy. Dzięki staraniom obojga Instytut Pamięci Narodowej objął opieką honorową grób Marii Sipayłło (1905-1990) z GSD, wybitnej badaczki proweniencji i dziejów reformacji, żołnierza Armii Krajowej oraz powojennej organizacji „Wolność i Niezawisłość”.

Na emeryturę odeszła 27 marca 2008 r. Wyjeżdżała na dłuższy pobyt w Tokio, gdzie mąż otrzymał propozycję zajęć dydaktycznych dla Japończyków studiujących polonistykę. Odwiedziła nas w 2010 r., pokazując zdjęcia z kraju kwitnącej wiśni. Ponownie zawitała do GSD dwa lata później, aby odebrać świeżo wydany 4. tom Katalogu druków XVI wieku, do którego przygotowała prymarny materiał bibliograficzno-proweniencyjny. Była jeszcze obecna w październiku 2019 r. na konferencji pt. Szaleństwo katalogowania zorganizowanej z okazji jubileuszu 70-lecia GSD i 60-lecia badań proweniencyjnych. Poza tym nie podtrzymywała kontaktu, nie odpowiadała na maile, życzenia. Czasami spotykała się z Ewą Kosmowską m.in. w celu porządkowania grobu M. Sipayłło. 

Zmarła 16 stycznia 2025 r.. Pochowaliśmy Ją 30 stycznia, w piękny, wiosenny dzień na Cmentarzu Komunalnym Północnym (Wólka Węglowa). 

Jej pierwsza szefowa w GSD, M. Cubrzyńska-Leonarczyk, tak Ją wspomina:

Krystyna była nie tylko skryta, była też bardzo nieśmiała, z trudem nawiązywała kontakt z nowym otoczeniem, ale gdy go nawiązała – była niezawodna. Nb. nie wiem, czy Pani pamięta jak starała się pomóc p. Komenderowej we wszystkich sprawach papierkowych „Solidarności”[…]. Nie była szybka (wydajna) przy opracowaniu druków, to rzeczywiście, ale miała tę cenną zaletę, że widziała opracowywany druk w kontekście historycznym czasów i okoliczności. Starała się dowiedzieć coś więcej o autorach i występujących w nich osobach i je zapamiętywała […]. Owszem miała poglądy prawicowe, była typową konserwatystką i gorącą polską patriotką w dobrym znaczeniu tego słowa [..]. Po powrocie z Japonii podarowała mi egzotyczny, bardzo piękny wizerunek Matki Boskiej z jedynego japońskiego sanktuarium, wiedziała pewnie, że mam słabość do tych „cudownych obrazków”.

Nasz kolega Piotr Matywiecki odpowiadając na mail z informacją o Jej śmierci napisał:

Wspominam Krysię Opalińską pośród tej naszej Solidarnościowo-bibliotecznej gromadki, która topnieje. Była Osobą żarliwą i odpowiedzialną, miała własny, niepowtarzalny urok. Tamte nasze wspólne lata były najpiękniejsze w moim życiu.

Żegnamy Cię Krysiu, pamiętając o Twojej obecności wśród nas, a przede wszystkim o Twoich zaletach jako człowieka – byłaś solidna, uczciwa, prawa, z dużym, choć rzadko ujawnianym, poczuciem humoru.

Halina Mieczkowska, emerytowana kierowniczka Gabinetu Starych Druków

 

Materiały wykorzystane:

Akta osobowe K. Opalińskiej (Peteckiej) w Archiwum UW (WH-66964, K. 27.974).

Sprawozdania roczne Oddziału/Gabinetu Starych Druków z lat 1987-2008. 

[1]  E. Ługowska (1944-2003), Oddział Katalogów BUW.

[2] M. Janiszewska (1937-2020), Oddział Katalogów BUW.

[3] M. Michalski: „Poczęty” w BUW. Wspomnienia o Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie z lat 1977-1999. Warszawa, 2012, s. 95-96.

[4] Nie trzeba kłaniać się okolicznościom: 25 lat „Solidarności” na Uniwersytecie Warszawskim: wystawa ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, [9 grudnia 2005 r. – 10 stycznia 2006 r.], red. Marta M. Kacprzak. Warszawa, 2005, 131 s.: il.