W dniach 16-20 czerwca w ramach programu LLP Erasmus odbywałyśmy szkolenie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Wilnie. To trzeci najstarszy Uniwersytet na ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów (założony przez króla Stefana Batorego w 1579 roku) i jeden z najstarszych w Europie Wschodniej. Z Uniwersytetem związane były tak wybitne w naszej historii postaci jak Maciej Kazimierz Sarbiewski, Piotr Skarga, Jakub Wujek, Franciszek Bohomolec, Adam Naruszewicz, Marcin Poczobutt-Odlanicki, Jan i Jędrzej Śniadeccy. A wiedzę z wileńskiej uczelni czerpali Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Wincenty Pol czy Melchior Wańkowicz. Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego ma jeszcze dłuższą tradycję, gdyż została założona przez Jezuitów dziewięć lat przed otwarciem Uniwersytetu. Jest to jedna z niewielu bibliotek akademickich w Europie, która nadal działa w tym samym miejscu, w którym została założona. Miałyśmy okazję odbyć wycieczkę w przeszłość, oglądając zabytkowe sale w starym gmachu (Gabinet Joachima Lelewela, Sala Franciszka Smuglewicza) oraz odwiedzić dwa gabinety zbiorów specjalnych zapoznając się tym samym z przykładami historycznego i kulturalnego dziedzictwa obu naszych krajów. W Gabinecie Rękopisów znajduje się około 300 000 dokumentów od XIII w. do czasów współczesnych. Główny trzon kolekcji stanowią dokumenty poświęcone historii Uniwersytetu Wileńskiego oraz osobom z nim związanym. Tu również gromadzone są prace doktorskie i inne dokumenty, których opisy w większości można znaleźć w katalogu online, częściowo jednak tylko w katalogu kartkowym. W Gabinecie Starych Druków oprócz inkunabułów i druków z XVI-XVIII w. znajduje się też kolekcja kartograficzna. Niektóre dokumenty pochodzące z gabinetów zbiorów specjalnych zostały zdigitalizowane i umieszczone w cyfrowym repozytorium z podziałem na poszczególne kolekcje (m.in. kolekcja architektury, autografów, fotografii czy kartograficzna).
Odwiedziłyśmy również bardzo nowoczesny, nieco futurystyczny w formie budynek otwartego w 2013 roku Narodowego Akademickiego Centrum Otwartego Dostępu, Komunikacji i Informacji (zdjęcie poniżej) zaprojektowany przez Rolandasa Palekasa. Budynek w 85% został sfinansowany ze środków europejskich. Mieści 670 miejsc dla czytelników i 80 dla pracowników. Pełni przede wszystkim funkcję otwartej 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu biblioteki uniwersyteckiej z wolnym dostępem do zbiorów. Umożliwia także korzystanie z nowoczesnych urządzeń komunikacyjnych, multimedialnych, reprograficznych itp. (m.in. skanery 3D, samoobsługowe urządzenia do wypożyczeń i zwrotów książek). Mierzącą prawie 14 tys. metrów kwadratowych przestrzeń Centrum podzielono na obszary z księgozbiorami z zakresu poszczególnych dziedzin nauki, wyodrębniono zamknięte kabiny pracy indywidualnej i zbiorowej (37), a także sale konferencyjne, rekreacyjne i laboratoria, pozwalające na czytanie, naukę oraz przygotowywanie studenckich projektów indywidualnie i w grupach. Biblioteka posiada też bardzo nowoczesny system transportu materiałów z magazynu do poszczególnych czytelni. Nie zapomniano o rodzicach odwiedzających bibliotekę z małymi dziećmi, przygotowano dla nich oddzielne pomieszczenie.
Ze względu na nasze zawodowe zainteresowania odwiedziłyśmy przede wszystkim dwa oddziały tam się znajdujące: Oddział Obsługi Klienta (Customer Service Department) i Oddział Informacji Naukowej (Scientific Information Data Department). Oddział Obsługi jest częścią Centrum Usług Informacyjnych (Information Service Centre) i największym oddziałem biblioteki. Pracuje w nim ¼ wszystkich pracowników. W zakres kompetencji oddziału wchodzą zarówno zagadnienia związane z informacją (ogólną jak i specjalistyczną) jak i zagadnienia związane z edukacją użytkowników. Oddział organizuje też szkolenia dla studentów I roku a na specjalne zamówienie szkolenia z baz elektronicznych. Zajmuje się także organizacją wystaw i innych wydarzeń, które mają miejsce w bibliotece.
Oddział Informacji Naukowej (lit. Mokslinės informacijos duomenų skyrius, skrót – Modus) został utworzony w 2008 r. Stanowi centrum informacji o naukowych źródłach elektronicznych zwłaszcza tych opartych o ideę Open Access. Zajmuje się także prowadzeniem repozytorium Uniwersytetu Wileńskiego, zamieszcza artykuły poświecone Open Access zarówno w czasopismach jak i na miejscowym blogu, prowadzi stronę online biblioteki. Poza tym zarządza też eLABa (Lithuanian Academic e-library), projektem, który wystartował w 2006 roku. Biblioteka elektroniczna (eLABa) składa się z 6 kolekcji: ETD (prace licencjackie, magisterskie i doktorskie); Journals (czasopisma naukowe i popularnonaukowe); Books (monografie, podręczniki); Proceedings (materiały metodologiczne z konferencji, seminariów i innych naukowych i edukacyjnych wydarzeń), Working Papers (materiały z badań, raporty i inne e-materiały naukowe); Empirical Data (materiały doświadczalne z zakresu nauk społecznych). Warto omawiając zadania tego oddziału wspomnieć o MIDAS, tj.narodowym archiwum prac naukowych opartych o ideę Open Access, którym również administruje i koordynuje jego działania. Na koniec warto dodać, że wspomniany oddział prowadzi również badania bibliometryczne z których raport jest prezentowany na obradach senatu Uniwersytetu Wileńskiego.
Magdalena Fedorczyk-Falis, Walentyna Karmelitow, Beata Sałańska, Anna Zawadzka