Witold Lutosławski
Lord Tennyson Song, utwór wokalny na 4 głosy do słów Alfreda Tennysona
dedykowany Ruth i Robinowi Boyle, datowany: 23 XII 1982
nr inw.: Rps. muz. 4985
Autograf atramentem, pokryty laminatem na podstawie korkowej
k. 1, 19,5 x 25 cm
Witold Lutosławski (1913-1994) należał do najwybitniejszych kompozytorów polskich swojego pokolenia i całego XX stulecia. Większość życia związany był z Warszawą – tu urodził się, mieszkał, tworzył i zmarł. Niestety, w rodzinnym mieście nie zachowało się wiele pamiątek po genialnym twórcy – poświęcono mu ulicę na Żoliborzu, a na domu, w którym mieszkał (ul. Śmiała, w tej samej dzielnicy) umieszczono pamiątkową tablicę. Jednak najważniejsza materialna część jego dziedzictwa – kolekcja rękopisów muzycznych i innych dokumentów bogatej działalności znajduje się w Bazylei, w Fundacji Paula Sachera. Jej założyciel (1906-1999), ogromnie zasłużony szwajcarski muzykolog i dyrygent, był także wielkim mecenasem sztuki muzycznej, zamawiającym nowe dzieła u najznakomitszych kompozytorów (m.in. Bartók, Britten, Hindemith, Honegger, Martinů, Strawiński, Richard Strauss), także u Lutosławskiego (Koncert podwójny, Łańcuch II, Interludium; jest też adresatem dedykacji Wariacji Sacherowskiej). W 1989 r. Sacher przekonał zaprzyjaźnionego z nim polskiego twórcę do sprzedaży spuścizny, gdyż jego Fundacja stała się także jednym z najważniejszych światowych archiwów poświęconych gromadzeniu takich kolekcji (m.in. Bartók, Boulez, Ligeti, Strawiński).
Zbiór opuścił więc Polskę – jednak nie zawierał wszystkich archiwaliów po kompozytorze, a jedynie te, które były w jego osobistym posiadaniu w chwili przekazania. Największa część pozostałych, zachowanych w kraju znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie / Archiwum Kompozytorów Polskich. Jest to zasób stosunkowo niewielki, lecz interesujący. Zawiera m.in. muzykę do czterech sztuk teatralnych wystawionych przez Teatr Polski w latach 50. (w tym kilka autografów i kilka rękopisów inną ręką): Cyd, Lorenzaccio, Wariatka z Chaillot, Horsztyński; ponadto Epitafium na obój i fortepian (1979) egzemplarz korektowy z naniesionymi poprawkami, Preludia taneczne na klarnet i fortepian (1955) kopia rękopiśmienna, I Symfonia (1956) – kopia rękopiśmienna autoryzowana, Pieśni marszowe na głos i fortepian – kopia rękopiśmienna, Nowa Huta na głos i fortepian (1950) autograf, Wyszłabym ja na chór (1950) autograf. W spuściznach innych kompozytorów zachowały się też listy Lutosławskiego (ok. 50), m.in. do G. Fitelberga, St. Golachowskiego, W. Rudzińskiego, T. Z. Kasserna, St. Wiechowicza, Z. Lissy, A. Bairdowej, W. Kotońskiego, R. Palestra.
Zbiór ten powiększa się tylko sporadycznie, gdyż na rynku antykwarycznym niemal nie pojawiają się „lutosławskiana”, jednak zdarzają się nowe nabytki, a do najciekawszych w ostatnich latach należą cenne dary przekazane przez Robina Boyle’a z Wielkiej Brytanii, wydawcę, impresaria i przyjaciela kompozytora. W latach 1972-1987 pełnił on funkcję Managing Director w cenionym wydawnictwie Chester Music w Londynie, które stało się głównym, zachodnim wydawcą muzyki Lutosławskiego. Robin Boyle był jej bardzo aktywnym promotorem także w USA i innych krajach. W 2013 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bohdan Zdrojewski, uhonorował go za te zasługi srebrnym medalem Gloria Artis.
19 maja 2015 r. p. Robin Boyle odwiedził BUW i przekazał do Archiwum Kompozytorów Polskich zespół dokumentów swej współpracy z Lutosławskim: listy, zdjęcia (m.in. z uroczystości nadania kompozytorowi tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Cambridge w 1987 r.; także fotografie z koncertów i podróży), programy koncertowe oraz szczególnie osobliwą pamiątkę: odręczne upoważnienie nakreślone przez Lutosławskiego na szarym papierze pakowym, zezwalające na wywóz jego rękopisów poza granice Polski w 1982 r. Wyjątkowo cennym darem (także z uwagi na ogromną wartość sentymentalną dla donatora) był autograf niewielkiego utworu wokalnego Lord Tennyson Song do słów Alfreda, Lorda Tennysona, dedykowanego (23 XII 1982 r.) impresariowi i jego żonie Ruth. W grudniu 2016 r. Boyle uzupełnił swój dar przekazując także Liber amicorum (The Chester Book of Greetings) swego wydawnictwa z wpisem m.in. Witolda Lutosławskiego i innych wybitnych kompozytorów, m.in. Sir Petera Maxwella-Daviesa i Sir Johna Tavenera oraz drukowaną partyturę Totentanz Thomasa Adèsa dedykowanego pamięci Danuty i Witolda Lutosławskich, sygnowaną przez kompozytora.
Nowo pozyskany autograf czterogłosowej, homofonicznej Lord Tennyson Song należy do szczególnie ciekawych pozycji w zbiorach Archiwum Kompozytorów Polskich – przede wszystkim jest to utwór dla Lutosławskiego bardzo nietypowy z uwagi na obsadę a cappella (możliwe jest też wykonanie jednogłosowe); po skomponowaniu kilku dość ciekawych, ale czysto „użytkowych”, popularnych pieśni chóralnych w latach 50. kompozytor całkowicie zaniechał takiej twórczości i w ogóle dość rzadko sięgał po środki wokalne. Interesujący jest też dobór tekstu – jest nim krótki, młodzieńczy wiersz Alfreda Tennysona (1809–1892) z 1832 r.:
Who can say
Why today
Tomorrow will be yesterday?
Who can tell
Why to smell
The violet, recalls the dewy prime
Of youth and buried time?
The cause is nowhere found in rhyme.
Wydawca, obdarowany pięknym, niewielkich rozmiarów autografem, w którym zapis kompozycji mieści się na jednej stronie zapragnął uhonorować go specjalną oprawą – został więc naklejony na korkową płytkę i zalaminowany. W tej postaci trafił do BUW i jest jedynym obiektem w zbiorach AKP w takiej nietypowej (zapewne – bardzo trwałej) formie.
Piotr Maculewicz, Gabinet Zbiorów Muzycznych
Zdjęcia: Piotr Maculewicz oraz Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych BUW