Biblioteka Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych mieści się w Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich przy ul. Krakowskie Przedmieście 30. W skład biblioteki wchodzi również redakcja wydawnictw. Wg stanu na dzień 31.12.2017 r. w księgozbiorze biblioteki było 317 650 jednostek, w tym 135 547 książek, 45 683 czasopism i 136 420 jednostek zbiorów specjalnych.
Zaczątkiem biblioteki geograficznej był niewielki księgozbiór przejęty po Gabinecie Geografii Fizycznej Carskiego Uniwersytetu Warszawskiego przez powstały w roku 1918 Zakład Geograficzny UW. Opiekunem księgozbioru był Bolesław Olszewicz. Według spisu opracowanego przez Ludomira Sawickiego (kandydata na kierownika Zakładu Geograficznego) księgozbiór początkowo liczył ok. 2000 jednostek. Zakład Geograficzny wraz z Biblioteką i powstałym w tym samym czasie Polskim Towarzystwem Geograficznym mieścił się w tzw. gmachu porektorskim UW.
Staszic, Mapa geologiczna Polski i krajów sąsiednich ; Warszawa 1815 ; Mapa jest częścią atlasu do dzieła O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski
W roku 1920 Zakład Geograficzny wraz z biblioteką przeniesiono do Pałacu Staszica, gdzie mieścił się do ok. 1942 r. Tam znalazło się również miejsce dla powstałego w roku 1922 Koła Studentów Geografii UW. Niewielka biblioteka Zakładu powiększała swoje zbiory dzięki darom pracowników naukowych, instytucji, a także dzięki staraniom studentów. W tamtym okresie cennymi darami były mapy z Wojskowego Instytutu Geograficznego (770 arkuszy), komplet czasopisma „Kosmos” ofiarowany przez Polskie Towarzystwo Przyrodników im. M. Kopernika oraz wiele publikacji przekazanych przez Kasę im. J. Mianowskiego.
J. Colberg, Mapa Królestwa Polskiego wraz z obwodem Wolnego Miasta Krakowa i częścią pogranicznych państw ; Warszawa, 1830
W drugiej połowie lat 20. XX w. księgozbiór liczył 5382 książek, 7668 arkuszy map, 50 atlasów i kilka globusów. Ozdobę zbiorów stanowiły rękopiśmienne pierwsze mapy warstwicowe Polski Alojzego Altha i Józefa Kornela Witkowskiego. Cennym dziełem była mapa ścienna Gór Świętokrzyskich w skali 1:75 000, wykonana w Zakładzie pod kierunkiem Stanisława Pietkiewicza na Międzynarodowy Kongres Geograficzny w Warszawie w roku 1934. Pierwszymi stałymi pracownikami biblioteki były zatrudnione w niepełnym wymiarze godzin panie Jadwiga Jędrzejowska i dr Jadwiga Kaczorowska (później znana jako Kobendzina). W roku 1939 biblioteka liczyła 6618 książek i 8276 arkuszy map oraz kilkadziesiąt atlasów. Zbiory biblioteki Polskiego Towarzystwa Geograficznego wynosiły ok. 6000 książek, nie jest znana wielkość zbiorów Koła Studenckiego. Początek działań wojennych nie wyrządził zniszczeń, Zakład Geograficzny szczęśliwie ocalał, wkrótce został jednak przez władze niemieckie opieczętowany. Cenniejszą część księgozbioru ukryto w mieszkaniach pracowników. W marcu 1942 r. zbiory przeniesiono do Pałacu Potockich jako wyposażenie filii krakowskiego Institut für Deutsche Ostarbeit. Z posiadanych przed wojną zbiorów odzyskano ok. 3000 książek i czasopism oraz 1000 arkuszy map. Po wojnie Zakład Geograficzny wraz z Biblioteką zmienił swoją siedzibę, początkowo mieścił się przy ul. Wilczej 22 m 6, w marcu 1947 r. został przeniesiony na ul. Pasteura 1 (gmach Wydziału Chemii), gdzie mieścił się do września 1950 r., by ostatecznie znaleźć miejsce w odbudowanym Pałacu Uruskich-Czetwertyńskich przy ul. Krakowskie Przedmieście 30. W końcu maja 1945 r. część zbiorów odnalazła się na Uniwersytecie Poznańskim, część została odnaleziona w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, ponadto biblioteka dostała w darze od Biblioteki UJ komplet niemieckich map Polski, wiele map Węgier i Słowacji.
E. Lubinus, Nova illustrissimi principatur Pomeraniae descriptio cum adiuncta principum genealogia et pnncipum veris et potiorum urbium imaginibus et nobilium insignibus, 1610-1618
W roku 1947 powstał projekt połączenia Zakładu Geograficznego z reaktywowanym po wojnie Zakładem Antropogeografii w jeden Uniwersytecki Instytut Geograficzny. Zakład Antropogeografii wzbogacił zbiory biblioteczne wnosząc ponad 300 książek i czasopism oraz 20 arkuszy map. Przedwojenny księgozbiór Zakładu Antropogeografii uległ całkowitemu zniszczeniu, jego zaczątkiem po wojnie była część książek Studium Turyzmu oraz dublety z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym czasie biblioteką opiekowali się prof. Jadwiga Kobendzina i doc. Bogdar Winid, odpowiedzialny za gromadzenie, a zwłaszcza za wymianę. W roku 1952 w bibliotece wydzielono dział map specjalnych. Aby z nich korzystać, trzeba się było wpisać do odpowiedniej księgi podając dane osobowe. Księgi były sprawdzane przez odpowiednie służby. Zbiór map specjalnych odtajniono dopiero po roku 2000. W roku 1953 uchwałą Prezydium PAN powołano Instytut Geografii PAN wraz z biblioteką. Zaczątkiem tej biblioteki stał się księgozbiór Polskiego Towarzystwa Geograficznego liczący 27 tys. jednostek, wchodzący wcześniej w skład biblioteki Zakładu Geografii UW. Z chwilą powstania biblioteki IG PAN rozpoczęła się ścisła współpraca z biblioteką Instytutu Geografii UW zdeterminowana przez wspólny lokal i dziedzinę nauki. Biblioteki, stanowiąc jedną placówkę organizacyjną, zachowywały odrębność w sprawach personalnych i finansowych. Każda posiadała własną ewidencję zbiorów i sprawozdań oraz odrębne magazyny, wspólne były katalogi, czytelnia i wypożyczalnia. W roku 1956 powołano kierownika Biblioteki IG UW, którym została Izabela Rychlicka. W roku 1962 Komisja Biblioteczna obydwu bibliotek uchwałą sprecyzowała zakres specjalizacji bibliotek odnośnie gromadzenia zbiorów. W myśl ustawy Biblioteka IG UW miała kompletować:
– współczesną literaturę geograficzną – książki o charakterze podręcznikowym oraz z zakresu dydaktyki i metodyki nauczania geografii;
– literaturę dotyczącą geografii obszarów północno-wschodniej Polski jako terenów będących przedmiotem badań geografów ośrodka warszawskiego;
– zalecano też gromadzenie wydawnictw encyklopedycznych, słowników, wydawnictw o charakterze biograficznym i statystycznym oraz przewodników turystycznych i krajoznawczych.
-
- Czytelnia
Komisja Biblioteczna określiła również strukturę organizacyjną połączonych placówek. Kolejna zmiana nastąpiła w roku 1977, w którym z połączenia Instytutu Geografii i Studium Afrykanistycznego UW powstał Wydział Geografii i Studiów Regionalnych (WGSR). Od tego momentu na Wydziale działały: biblioteka wydziałowa z biblioteką Instytutu Afrykanistycznego (Instytut Krajów Rozwijających się) połączone z biblioteką IG PAN. Biblioteka Instytutu Krajów Rozwijających się w roku 1977 posiadała 27 tys. książek, ponad 1900 czasopism, a także ponad 800 map. Księgozbiór tej biblioteki był interdyscyplinarny i w 80% pochodził z wymiany zagranicznej. W roku 1979 powołano Centralną Bibliotekę Geografii i Ochrony Środowiska, w skład której wchodziły połączone biblioteki. Wówczas była to jedna z największych naukowych bibliotek geograficznych w Europie. W roku 1992 Biblioteka Instytutu Krajów Rozwijających się została włączona do Biblioteki WGSR. W roku 1997 Biblioteka IGiPZ PAN przeniosła się do nowej siedziby przy ul. Twardej w Warszawie, zachowując jednocześnie nazwę Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska.
Biblioteka WGSR w roku 2002 na podstawie porozumienia zawartego z BUW przystąpiła do współpracy w opracowaniu zbiorów w systemie VTLS/Virtua.
-
- Czytelnia kartograficzna
-
- Czytelnia
W roku 2009 księgozbiór poświęcony Krajom Rozwijającym się został przeniesiony z ul. Karowej 20 do głównej siedziby biblioteki przy ul. Krakowskie Przedmieście 30. W roku 2012 biblioteka uruchomiła moduł udostępniania w systemie VTLS, a w lutym 2013 r. przystąpiła do SWM (System Wypożyczeń Międzywydziałowych).
W roku 2018 mija 100 lat istnienia Biblioteki geograficznej na UW. Były to lata burzliwe, trudne, ale biblioteka przetrwała dzięki zaangażowaniu pracowników, ich pracy i determinacji.
Zespół Biblioteki i Wydawnictw to 11 osób (dwie pracujące na pól etatu i jedna w redakcji wydawnictwa). I tak jak nasi poprzednicy, z początków naszego istnienia, 100 lat temu, wszyscy jesteśmy, jeżeli nie z wykształcenia, to z zamiłowania geografami. Potrafimy adaptować się do nowej rzeczywistości i nowych technologii. I chociaż z biegiem czasu technologie się zmieniały, nasi bibliotekarze nie zatracili dawnego ducha. Tworzymy zgrany zespół, jesteśmy multizadaniowi – przygotowani do pracy na każdym stanowisku.
Najlepiej nasze umiejętności przedstawia poniższy wiersz.
Bibliotekarz z Geografii,
żadnej pracy się nie boi.
Wszystko umie i potrafi,
wie gdzie każda książka stoi.Mina jego uśmiechnięta
i na co dzień i od święta.
Każdego dnia o każdej porze
czytelnikom dopomoże.Słowa tu wypowiedziane,
Do nas zostały skierowane.
Przez studentów czy pracowników,
Naszych stałych czytelników.Chcemy by i za sto lat.
Po nas został drobny ślad.
By kiedyś ktoś o nas powiedział
Bibliotekarz z Geografii wszystko umiał, wszystko wiedział.
Tekst opracowały:
Barbara Grzęda – Kierownik Biblioteki i Wydawnictw
Beata Maciejewska – człowiek do „zadań specjalnych”
Marta Jankowska – miłośnik Biblioteki (były jej pracownik), obecnie informatyk-poeta.
Zdjęcia: Michał Osowiec
Bibliografia:
Mikulski Z. (red), 1995, Dzieje studiów geograficznych w Uniwersytecie Warszawskim 1918-1993, Prace i Studia Geograficzne, t. 16.