Energia stolicy, Cud nad Wisłą, Ach! co za BUW, to tylko kilka pierwszych z brzegu tytułów artykułów prasowych, trafnie oddających charakter miejsca i skalę emocji jakie BUW wywołuje niezmiennie już od 20 lat(!). Nowoczesna, piękna, nawiązująca do modernizmu, ale również do antyku architektura gmachu BUW, ściśle współpracujące ze sobą trzy podstawowe strefy funkcjonalne: biblioteczna, komercyjna i rekreacyjno-wypoczynkowa z pięknymi ogrodami, okazały się magnesem przyciągającym nie tylko studentów i czytelników spoza UW, ale również mieszkańców stolicy i turystów.
Wśród dużej grupy fanów BUW, zwanych często buwerami, są organizatorzy licznych wydarzeń kulturalnych, według których duch i uroda miejsca sprawiają, że przestrzeń BUW, od grudnia 1999 roku do chwili obecnej, sprawdza się świetnie w realizacji nawet najbardziej zaskakujących wizji artystycznych.
Pierwszymi twórcami, których dzieła na stałe wpisały się w przestrzeń gmachu, są: Adam Myjak, autor betonowych rzeźb postaci profesorów szkoły lwowsko-warszawskiej, tworzących tzw. Kolumnadę Filozofów oraz Ryszard Stryjecki, którego granitowe rzeźby z motywami kosmologicznymi o tajemniczych tytułach, m.in.: Kantata Ewolucji Wszechświatów 2000 oraz prace z cyklu Szkic sytuacyjny I, II, III zdobią przestrzeń do dzisiaj.
Ekspozycja ta zapoczątkowała w BUW kolejne czasowe wystawy dzieł artystów, których koncepcje artystyczne, formy ekspozycji, nazwy stosowanych technik i materiałów tworzą bogaty katalog. Mają w nim swoje karty, m.in.: Magdalena Abakanowicz, Zdzisław Beksiński, Józef Wilkoń, Koji Kamoji, Stefan Gierowski, Andrzej Dudziński, Andrzej Bielawski, Ludwika Ogorzelec, Michał Batory, Piotr Rypson, Dariusz Pala, Joanna Wiszniewska-Domańska, Martin Nielaba oraz liczne grono artystów młodszego pokolenia, m.in. Jan Sajdak, Robert Marchewka, Kamila Śladowska oraz Nicolas Grospierre, o którego instalacjach inspirowanych przestrzenią BUW jeszcze wspomnę.
W ciągu 20 lat w BUW miało miejsce blisko 150 wydarzeń artystycznych, w tym wystawy malarstwa, grafiki, rzeźby, plakatu, książki artystycznej, fotografii, koncerty muzyki klasycznej, występy chórów akademickich, spektakle operowe, działania performatywne, instalacje, a nawet aukcje dzieł sztuki współczesnej. Od 2004 roku zorganizowano w BUW oraz na portalu www.artinfo.pl 6 aukcji sztuki, z których dochód przeznaczany jest na konserwację obiektów z kolekcji historycznych, artystycznych i specjalnych BUW. Partnerem merytorycznym organizowanych aukcji jest portal Artinfo.pl, a osoby, które wsparły aukcje to przede wszystkim artyści, którzy przekazali na aukcje swoje prace. Byli wśród nich: Wojciech Fangor, Teresa Pągowska, Zdzisław Beksiński, Edward Dwurnik, Jan Tarasin, prowadzący aukcje Andrzej Stramach (2004), Wojciech Malajkat (2010), Wiesław Ochman (2016) oraz aktorzy z Teatru Hybrydy i Stanisław Brudny. Wśród artystów, którzy przekazują cyklicznie prace na aukcje są m.in. Rafał Olbiński, Piotr Socha, Beata Murawska, Koji Kamoji, Maria Mamczur, Katarzyna Stanny, Jacek Łydżba, Łukasz Huculak.
Zapoczątkowane przez UW w 2008 roku Lipcowe koncerty w BUW, organizowane w kolejnych latach przez BUW, są stałym punkiem na muzycznej mapie stolicy. Letnie wieczory uświetniali swoimi występami m.in. Maria Pomianowska, Krzysztof Herdzin, Royal String Quartet (2015), Atom String Quartet (2016), Zespół Teatru Gardzienice (2018), Lena Ledof i Olga Maroszek w ramach koncertu muzyki filmowej Krzysztofa Komedy (2019).
W ramach obchodów 10-lecia BUW na Powiślu wystąpił czeskocieszyński bard Jaromir Nohavica (2010), a w koncercie jubileuszowym Amor Vincit wg kompozycji Miłosza Bembinowa z okazji 15-lecia udział wzięły m.in. Orkiestra Symfoniczna Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina oraz chóry uczelniane UW i WUM pod batutą Iriny Bogdanovich.
Na szczególną uwagę zasługują projekty artystów którzy swoje prace stworzyli specjalnie do wnętrza budynku w wyniku inspiracji zarówno przestrzenią jak również zbiorami bibliotecznymi, m.in.:
- instalacja dźwiękowa kanadyjskiego kompozytora Robina Minarda (2005) https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,54420,2924677.html
- wystawa-instalacja fotograficzna Biblioteka Nicolasa Grospierre’a inspirowana opowiadaniami Jorge’a Luisa Borgesa (2007),
- rzeźba typu site-specific Ludwiki Ogorzelec zatytułowana Napięcia intelektualne (2013/2014) http://www.kulturalna.warszawa.pl/wydarzenia,1,99610.html?locale=pl_PL ,
- wystawa malarstwa Skutki kolorów Jacka Łydżby inspirowana drzeworytami Albrechta Durera, którego ryciny znajdują w zbiorach Gabinetu Rycin BUW (2014).
Biblioteka – fragment instalacji Nicolasa Grospierre’a
Osobliwymi miejscami na terenie „obiektu” BUW, pełniącymi również funkcje przestrzeni wystawowych, są:
- ogród dolny BUW, gdzie eksponowane były rzeźby m.in. Magdaleny Abakanowicz i artystów związanych z OW ZPAP (2009) i Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku (2017) oraz instalacje i działania performatywne, m.in. instalacja dźwiękowa Ciennik osobisty, w ramach której w jednej z altan ogrodu można było wysłuchać nagrań fragmentów listów Fryderyka Chopina do Juliana Fontany (2008),
- ruszt biblioteczny (zabytkowa konstrukcja – pamiątka technologii XIX-wiecznego przechowywania książki), na którym artysta Martin Nielaba mógł swoje obrazy zainstalować w plenerze. Na wystawie Definicja mogliśmy podziwiać obrazy nazywane przez samego artystę abstrakcją fraktalną (2013).
Napięcia intelektualne – fragment instalacji Ludwiki Ogorzelec
Szczególny czas dla eksponowania w BUW sztuki współczesnej to obchodzony w 2017 roku jubileusz 200-lecia istnienia Biblioteki Uniwersyteckiej, podczas którego ważną częścią programu obchodów był projekt Artyści w Bibliotece. Ze szczegółami projektu można zapoznać się w Sprawozdaniu BUW za 2017 rok.
W 2018 roku wystawa-instalacja Katalog Entropii Sztuki wzbudziła ogromne zainteresowanie wśród publiczności, bowiem okazało się, że różnorodność koncepcji artystycznych na zagospodarowanie pustych, niewykorzystywanych szuflad katalogowych mogłaby posłużyć Umbertowi Eco za materiał do napisania dodatkowego rozdziału w jego książce pt. Szaleństwo katalogowania. Na wystawie zorganizowanej z okazji 19. rocznicy otwarcia BUW zaprezentowano wybór prac 44 artystów, a wśród nich byli m.in. Koji Kamoji, Nicolas Grospierre, Jan Mioduszewski, Henryk Waniek (2018/2019).
Z wielu wydarzeń promujących czytelnictwo, które miały miejsce w BUW, w tym m.in.spotkania z autorami, akcje Tu BUWam. Tu czytam, Domino BUW Day, największym sukcesem okazała się akcja Czytaj! Zobacz więcej. We współpracy z firmą Bibliocreatio powstał spot filmowy z udziałem pisarzy, artystów, ludzi kultury i sztuki, m.in.Andrzejem Sewerynem, Joanną Brodzik, Karoliną Gruszką (2012), który obejrzało do dzisiaj ok. 350 tys. osób: https://www.youtube.com/watch?v=KhrCozn5mi0,
https://www.youtube.com/watch?v=CatLpOUHwmE
Szczegóły wydarzeń związanych z promocją literatury i czytelnictwa i udziałem w nich znanych i lubianych osób ze świata kultury przedstawię w osobnym odcinku.
Z perspektywy antropologicznej biblioteka jest heterotopią, czyli skończoną przestrzenią architektoniczną, w której gromadzi się w nieskończoność czas, a w przypadku BUW heterotopią, w której dodatkowo metaforyczna i rzeczywista przestrzeń zwana „art.BUW” jest jej symbiotyczną częścią.
Zapewne wszyscy wielbiciele bibliotek, a w szczególności buwerzy buwający w BUWie chcieliby aby biblioteka pozostała heterotopią, a koncepcja przestrzeni BUW przedstawiona w projekcie The Afterlife of the Buildings prezentowanym na 11. Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji w 2009 r. opracowanym przez Jarosława Trybusia i Grzegorza Piątka z udziałem Nicolasa Grospierre’a i Kobasa Laksy pozostała utopią. Przestrzeń BUW została w nim przekształcona na shopping mall: https://kultura.dziennik.pl/artykuly/80039,polska-prowokacja-nagrodzona-w-wenecji.html. Na szczęście wizja „BUW za 50 lat” przedstawiona w projekcie artystów w 2009 roku okazała się być niewinnym żartem.
Z niecierpliwością i ciekawością czekamy na Artystów, dla których BUW będzie źródłem inspiracji, energii do tworzenia dzieł świetnie ją uzupełniających, tak aby była ona dla naszych Czytelników źródłem i spokoju i twórczego niepokoju, a wizja zaprezentowana w Wenecji pozostała na zawsze utopią.
Beata L. Feliszewska, Oddział Promocji, Wystaw i Współpracy
fot. Jadwiga Antoniak-Sadlakowska, Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych