Gdy tematem jubileuszowej konferencji Biblioteki Głównej AGH ogłoszono „przestrzeń biblioteki” wielu zastrzygło uszami w nadziei, że będzie może mowa o pomysłach na zaspakajanie potrzeb użytkowników bibliotek uczelnianych w zakresie przestrzeni do pracy grupowej, czy generalnie o „uspołecznianiu” przestrzeni, innowacjach przestrzennych wywołanych zmianami w ofercie usług i gromadzenia itd. Tymczasem większość wystąpień dotyczyła raczej przestrzeni wirtualnej, w przypadku wystąpień sponsorów okraszanych w tytułach modnymi pojęciami typu user experience czy incepcja, bez większych konsekwencji dla treści faktycznych działań. I choć może konferencja krakowska nie spełniła wszystkich oczekiwań kapryśnych bibliotekarzy od promocji, to świetnie przygotowana, dała okazję do licznych dyskusji, choćby o stanie relacji biblioteka–uczelnia, a prezentacja o design thinking dr Katarzyny Bikowskiej z Biblioteki Uniwersyteckiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego oraz wystąpienie dra Stanisława Skórki o obszarach kompetencji przyszłych pracowników bibliotek akademickich, jak i inne, niżej wymienione tematy zainspirowały do przyjrzenia się niektórym aspektom naszej pracy w odmiennym świetle.
W 1. sesji „Biblioteka jako przestrzeń wiedzy/nauki” wystąpił (online) w charakterze keynote speaker Marshall M. Breeding (obecnie niezależny konsultant ds. technologii, wcześniej związany z biblioteką Uniwersytetu Vanderbilta w Nashville) z prezentacją aktualnych trendów technologicznych w bibliotekach („Current Trends in Technologies for Libraries: Global Perspektive”). Jego zdaniem najsilniej objawia się trend do konglomeracji procesów bibliotecznych i tworzenia platform (również z zastosowaniem patron engagement, resources sharing). W odniesieniu zaś do przestrzeni fizycznej bibliotek zwrócił, m.in. uwagę na pozyskiwanie danych do projektowania funkcjonalnego w oparciu o big data.
Ciekawe światło na specyfikę publikacji bibliotecznych rzucił referat dr hab. Małgorzaty Kowalskiej-Chrzanowskiej (UMK, Instytut Badań Informacji i Komunikacji), która w oparciu o ich wybór z lat 2017-2021 z podziałem na zagraniczne i polskie, przeanalizowała charakter innowacji wprowadzanych w bibliotekach. Zagranicą to projekty z zastosowaniem AI, VR, blockchain, nauki obywatelskiej, świadczące pomoc startupom; w Polsce zaś innowacje mają najczęściej charakter nakierowany na użyteczność społeczną (zwalczanie stresu, podnoszenie kompetencji czytelników w zakresie weryfikacji informacji itp.; nie wybrzmiało to może wprost, ale nasuwa się pytanie, czy nie jest to efekt technologicznego niedoinwestowywania bibliotek krajowych).
Sala obrad planarnych.
Fot. dzięki uprzejmości Organizatora
Dr hab. Remigiusz Sapa w referacie o „Bibliotecznym wsparciu dla obecności naukowca w przestrzeni cyfrowej” scharakteryzował naukowca, jako osobę z potrzebami cyfrowymi i to skojarzenie z innymi grupami ”w potrzebie” miało zwrócić uwagę, że mamy do czynienia z podobnie egzystencjalnym problemem: obecność naukowca w przestrzeni komunikacji naukowej jest konstruktem tworzonym przez prawidłowo „wykarmione” algorytmy i „jaki koń jest” już nie każdy widzi. To tu znajdują się potencjalne obszary aktywności bibliotek uczelnianych w zakresie wspierania procesów zarządzania obecnością indywidualnego naukowca w przestrzeni cyfrowej – szycia niejako tej obecności na miarę.
Dr Stanisław Skórka, dyrektor Biblioteki Głównej Akademii Górniczo-Hutniczej w wystąpieniu „Czy bibliotekarze będą jeszcze potrzebni? Obszary kompetencji przyszłych pracowników bibliotek akademickich” zwrócił, m.in. uwagę na ewidentne zjawisko, ale czy uświadamiany problem? – użytkownika, a więc przede wszystkim studenta – przeglądającego, nie czytającego, który powinien być dla uczelni nie mniejszym przedmiotem (podmiotem) troski, niż „niewidoczny” naukowiec. Obaj referencji podkreślili rolę, jaką maja tu do spełnienia komórki odpowiedzialne w bibliotekach za promocję i komunikację: biblioteki często sprawnie dostosowują ofertę i do trendów, i do rzeczywistych potrzeb środowisk uczelnianych, zapominają niestety skutecznie to komunikować.
Drugi dzień konferencji i jej 4. sesja „Biblioteka jako przestrzeń inspiracji” oferował wystąpienia nadal raczej koncentrujące się na ofercie wirtualnej, a fizyczna przestrzeń biblioteki wystąpiła raczej w kontekście jej potencjału „instagramowego”, jak w prezentacji dr Natalii Pamuły-Cieślak z Instytutu Badań Informacji i Komunikacji, Katedry Badań Przestrzeni Informacyjnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, pt. ”Przestrzeń biblioteki uczelnianej w warstwie wizualnej serwisu Instagram. Studium przypadku wybranych polskich bibliotek”. Naukowczyni przeanalizowała m.in. komunikację na Instagramie BUW i określając publikowane tam zdjęcia jako staranne i estetyczne, postawiła tezę, że są niespójne w przekazie. Opinii nie uzasadniła, odsyłając do publikacji pełnego tekstu wystąpienia po konferencji.
Opis możliwych zastosowań w bibliotece koncepcji design thinking, popularnej w organizacjach komercyjnych dr Katarzyny Bikowskiej, zainteresował mnie publikacją Agnieszki Kaim o tym „usystematyzowanym podejściu do twórczego rozwiązywania kompleksowych problemów, u którego podstaw leży koncentracja na potrzebach ludzi” .
Byłam nieco zaskoczona, że referat Małgorzaty Bródki z Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu o kontekstualnej przestrzeni relacji („Biblioteki w kontekstualnej przestrzeni relacji”), uznano za skomplikowany i wymagający długotrwałego namysłu, uniemożliwiając dyskusję, gdy tymczasem poruszał on szereg istotnych problemów podchodzenia biblioteki do relacji z własnym otoczeniem, wyodrębniania i kształtowania ich, jako podstawy postrzegania jej roli i znaczenia, a finalnie skutecznego reprezentowania interesów instytucji.
W notesie zapisałam jeszcze kilka sympatycznych inicjatyw Biblioteki SGGW, przedstawionych przez Małgorzatę Raczyńską i Magdalenę Setę („Kreowanie wizerunku biblioteki akademickiej na przykładzie Naukowej Sieci Informacyjnej SGGW): „Polecajki” – cykl na Twitterze, gdzie bibliotekarze polecają ich zdaniem interesujące lektury, “Druga strona” filmowy cykl rozmów o książkach pracowników SGGW oraz akcja „Rektorzy czytają Lema” – filmowy materiał umieszczony na kanale YT biblioteki, niestety nieco nieuporządkowanym.
Pozostaje życzyć Bibliotece Głównej AGH kolejnych 100 lat!
Agnieszka Kościelniak-Osiak, Oddział Promocji, Wystaw i Współpracy
Na konferencji swój wkład miała także BUW w postaci referatu “Kształtowanie przestrzeni i nawigacji w budynku bibliotecznym pod wpływem badań z użytkownikami w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie” wygłoszonego przez Zofię Kajczuk. Wystąpienie poruszało zagadnienia nie bardzo jeszcze popularne w polskim bibliotekarstwie takie jak User Experience, wayfinding i library anxiety. Przedstawienie tych tematów w kontekście wyzwań i problemów z jakimi mierzy się tak duża instytucja jak nasza spotkało się z zainteresowaniem i życzliwym przyjęciem słuchaczy. Niestety organizatorzy nie przewidzieli czasu na pytania po referacie, tak że nie było okazji wysłuchać opinii i wrażeń odbiorców, pozostaje mieć nadzieję, że ukazanie się artykułu w druku sprawi, że dotrze on do szerszego grona.
Zofia Kajczuk, Pełnomocniczka Dyrektora ds. projektowania usług