Wśród licznych zgromadzonych materiałów w GDŻS BUW znajdują się druki poświęcone turystyce – przewodniki, prospekty, foldery, druki reklamowe, informatory, poradniki, plakaty turystyczne, katalogi biur podróży itp. Liczą one ponad 5 tys. jednostek. Najciekawszym fragmentem tej kolekcji są druki dotyczące turystyki polskiej i zagranicznej wydane przed 1945 r.
Pierwszym drukiem w historycznej kolekcji turystycznej był folder dotyczący Kórnika i Rogalina, który trafił do gabinetu w ramach spuścizny po profesorze UW Ksawerym Świerkowskim w 1993 r. Kolekcja wzbogaciła się o pokaźną ilość druków w roku 2007 dzięki zakupom i darom rodziny państwa Tyszków.
Większość druków ma charakter marketingowy, promujący dany region, kraj, usługę czy imprezę. Reklamowały się całe kraje, poszczególne regiony czy miasta. Zachęcały do skorzystania ze swoich usług linie kolejowe, lotnicze i żeglugowe.
Wśród zagranicznych druków turystycznych posiadamy druki zachęcające do odwiedzenia krajów europejskich i pozaeuropejskich; najczęściej w języku francuskim, angielskim, niemieckim, ale zdarzają się publikacje kilkujęzyczne oraz w języku polskim.
Kolekcja przedwojennych folderów i druków turystycznych zgromadzonych w GDŻS BUW liczy 165 jednostek.
W drukach znajdujemy odzwierciedlenie ówczesnych podziałów geopolitycznych, na ich podstawie można badać rozwój infrastruktury turystycznej, połączeń kolejowych, sytuacji politycznej i gospodarczej. Przykładem jest druk dotyczący Abacji, uzdrowiska które w omawianym okresie należało do Włoch, później było częścią Jugosławii, a obecnie Chorwacji.
Wśród druków wydawanych w Polsce (33) – oprócz druków w języku polskim znajdują się druki wydawane dla obcokrajowców – najczęściej w języku francuskim, angielskim i niemieckim, ale posiadamy również publikacje w języku duńskim czy szwedzkim promujące atrakcje turystyczne Polski – na świecie.Mają bardzo różnorodny charakter – od nawiązujących do folkloru różnych regionów Polski, przez druki wzorujące się na reklamach kurortów alpejskich, do dynamicznych, nieco futurystycznych projektów. Świadectwem tego, jak w przedwojennej Polsce starano się wykorzystać każdą okazję do promowania Polski i przyciągnięcia zagranicznych turystów, jest broszura „In de poolsche bergen” wydana w 1937 r. z okazji wizyty w Krynicy (podróż poślubna) holenderskiej pary książęcej – księżnej Julianny wraz z małżonkiem Bernhardem Lippe-Biesterfeld.
W przypadku miast reklamowano zabytki turystyczne, w przypadku gór piękno przyrody i walory etnograficzne.Nawet zacofanie niektórych regionów przedstawiano jako walor turystyczny dla znudzonych wielkomiejskim życiem turystów.Istotną rolę we wspieraniu turystyki w przedwojennej Polsce pełniła Liga Popierania Turystyki. Założona w 1935 roku organizacja miała za zadanie popularyzację turystyki masowej poprzez organizację imprez masowych, organizację połączeń kolejowych czy wydawanie map, folderów i broszur. Świadectwem tej działalności są liczne druki sygnowane przez tą organizację.
O warstwę wizualną dbali znani graficy i ilustratorzy: Stefan Norblin, Władysław Jarocki, Henryk Uziębło, Witold Chomicz, Stanisław Ostoja-Chrostowski, Jerzy Skolimowski, Stefan Osiecki, Jerzy Hryniewiecki czy Tadeusz Trepkowski.
Tworzyli oni nie tylko małe formy graficzne, ale także – nawet częściej – plakaty (nie tylko o tematyce turystycznej). Niestety przedwojennych plakatów turystycznych nie posiadamy w zbiorach naszego gabinetu.
Druki te są świadectwem historii rozwoju turystyki masowej w Polsce, który był związany z odzyskaniem niepodległości oraz z wprowadzeniem w 1922 r. urlopów wypoczynkowych dla osób zatrudnionych w przemyśle, handlu, transporcie, administracji, ułatwieniem transportu i poprawą warunków życia. Władze popierały budowę tanich baz noclegowych, tworzenie schronisk młodzieżowych, wspierały kolonie i półkolonie, przy współudziale PKP wprowadzano zniżki kolejowe. Starano się o rozwój gospodarczy również mniej zamożnych regionów kraju i stworzenie możliwości dodatkowego zarobku ich mieszkańcom, czego przykładem jest cykl folderów wydanych przez Związek Letniskowy Powiatów i Gmin Województwa Krakowskiego reklamujący letni i zimowy wypoczynek w różnych częściach regionu.
Turystykę łączono ze sportem zwłaszcza zimowym, stąd duża część druków zachęcających do wypoczynku zimą przeznaczona jest dla narciarzy.
Do reklamowania regionu wykorzystywano również jego odmienność klimatyczną. Przykładem jest folder reklamujący odpoczynek wśród winnic w klimacie czarnomorskim na polskim Podolu.
Z turystyką związane są także znajdujące się w naszej kolekcji foldery reklamowe linii kolejowych: Canadian Pacific, Chemins de fer de l’État, Chemins de fer d’Alsace et de Lorraine oraz żeglugowych: Gdynia-Ameryka Towarzystwo Żeglugowe, Red Starline, Hamburg-Amerika Line, Orient Line, Norddeutscher Lloyd. Linie reklamowały zarówno organizowane przez siebie wycieczki (np. „Po słońce południa na M/S Piłsudski” – DU XVI P.38[7181]p, [7182]p) jak również połączenia rejsowe m. in. starając się przyciągnąć klientów dbałością o ich potrzeby duchowe.
Wszystkich zainteresowanych wyglądem przedwojennych jak i współczesnych druków turystycznych, zapraszamy do naszego gabinetu – zwłaszcza przed wyruszeniem na letni czy zimowy urlop.Poniżej krótkie zestawienie liczbowe druków dotyczących poszczególnych krajów (miejscowości, regionu, uzdrowiska czy atrakcji turystycznej) wraz z językami publikacji.
Austria – 4 (2 fr., 1 niem., 1 pol.)
Belgia – 3 (1 belg./fr., 1 fr., 1 niem.)
Brazylia – 1 (fr.)
Chiny – 1 (ang.)
Czechosłowacja – 10 (1 ang./fr./niem., 6 fr., 1 niem., 1 pol., 1 pol./rum.)
Francja – 19 (3 ang., 15 fr., 1 pol.)
Grecja – 2 (1 ang., 1 niem.)
Holandia – 1 (ang./hol.)
Japonia – 1 (ros.)
Jugosławia – 2 (pol.)
Monako -3 (fr.)
Polska – 33 (1 ang./fr./niem./pol., 6 ang., 2 duński, 8 fr., 2 hol., 1 niem., 1 szwedzki, 12 pol.)
Szwajcaria – 3 (1 ang., 2 niem.)
Szwecja 1 (fr.)
Węgry – 4 (3 fr., 1 pol.)
Wielka Brytania – 2 (1 ang., 1 fr.)
Włochy – 33 (7 ang./fr./niem./wł., 2 ang., 15 fr., 6 niem., 3 pol.)
Związek Radziecki – 11 (3 ang., 3 fr., 3 niem.)
Anna Zawadzka, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego
Ciekawe, na czym polegała kuracja winogronowa?
🙂