Konferencja Sony Professional „Optical Disc Archive – trwała archiwizacja zasobów na ponad 100 lat”

25 stycznia Zespół Sony Professional zorganizował konferencję Optical Disc Archive – trwała archiwizacja zasobów na ponad 100 lat. Konferencja była połączona z prezentacją produktów Sony. Ze strony Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w konferencji wzięli udział Wojciech Oczkowski i Adam Owczarczyk z Oddziału Rozwoju Zasobów Elektronicznych BUW.

Wraz z rozwojem komputerów nastąpił też przyrost danych, które przechowujemy.  Ilość nowo pojawiających się informacji jest znacznie większa niż kiedyś i stale rośnie. Kiedyś dane liczono w bajtach, potem w kilobajtach, a obecnie mówimy już o terabajtach. Razem z danymi ewoluują też nośniki danych. Na początku były to nośniki magnetyczne, takie jak taśmy magnetofonowe lub dyskietki. Jednak postęp techniczny wymusił rozwój także w tym obszarze. Zwiększyła się pojemność nośników, skrócił się także czas dostępu do danych. Obecnie powszechnie używane są dyski twarde, dyski optyczne oraz pamięci USB. Niestety większość z obecnie stosowanych rozwiązań nie gwarantuje długiego czasu przechowywania danych. Przyjmuje się, że dane przechowywane na dyskach twardych musza zostać skopiowane po 5 latach, jeśli nie chcemy ich stracić.

Popularne pendrive’y to pamięć flash, co oznacza ograniczoną żywotność tego nośnika. Każdy z nich ma określoną liczbę cykli zapisu i kasowania. Zakłada się, że dane przechowywane na pendrivie powinny pozostać nietknięte przez co najmniej 10 lat. Wszystko oczywiście zależy od intensywności użytkowania takich pamięci.

Jeśli chodzi o nośniki optyczne czyli popularne płyty CD, DVD i Blu-Ray to ich żywotności w dużej mierze zależy od jakości samych płyt, sposobu ich przechowywania oraz jakości nagrywarki. Ze źle nagranych i jakościowo słabych nośników dane mogą zniknąć już po kilku latach. Przyjmuje się jednak, że średni okres przechowywania danych na DVD lub Blu-Ray wynosi około 20 lat.

Rozwiązaniem problemu trwałości danych może być system zaproponowany przez firmę Sony. Jej oferta jest kierowana głównie do odbiorców posiadających duże archiwa plików, dla których ważne jest efektywne zarządzanie zasobami. Pierwsza generacja Optical Disc Archive (ODA) była bezpośrednio kierowana stacji telewizyjnych i wytwórni filmowych. Produkty ODA pierwszej generacji miały pojemność do 1,5 TB. Obecna druga generacja, wyznacza nowy standard w zastosowaniach profesjonalnych i ma pojemność do 3,3 TB. Jest kierowana nie tylko do stacji telewizyjnych, ale również do instytucji edukacyjnych, organów administracji państwowej i lokalnej, banków i wielu innych instytucji posiadających duże archiwa cyfrowe. Po wprowadzeniu produktów trzeciej generacji pojemność wzrośnie do 5,5 TB.

Rozwiązanie Sony to dyski optyczne o dużej gęstości zapisu zamknięte w szczelnej obudowie stanowiącej tzw. kartridż (12 dysków). Optical Disc Archive jest rozwiązaniem skalowalnym, oznacza to, że będzie ono „rosło” wraz z zapotrzebowaniem. Starsze wersje produktu są kompatybilne z wersjami nowszymi.

Kartridże możemy zapełniać danymi oraz odczytywać w samodzielnych napędach ,wewnątrz których zamontowano dwa zespoły głowic i 8 kanałów laserowych.

Same dyski optyczne nie są zwykłymi dyskami DVD czy Blu-Ray. Są to opracowane wspólnie przez Sony Corporation i Panasonic Corporation, w 2014 roku profesjonalne nośniki pamięci masowej do długotrwałego przechowywania tzw. Archival Disc. Pojemność jednego dysku Archival Disc to 300GB (płyty Blu-Ray mają tylko 50 GB). Uzyskano taki wynik dzięki zastosowaniu płyt dwustronnych. Na każdej stronie płyty są 3 warstwy. Jako metodę zapisu danych użyto systemu znanego jako „wyspa-rowek” co pozwala na zapisywanie danych z większą gęstością.

Sam system Optical Disc Archive II generacji używa powszechnie stosowanego interfejsu USB 3.0, co pozwala używać go niemal zawsze i wszędzie. Ponadto Sterowniki ODA są kompatybilne z Systemami Windows, Mac i Linux. W I generacji dysków możliwy był zarówno zapis jak i odczyt danych. II generacja pozwala tylko na zapis, co dodatkowo zwiększa bezpieczeństwo danych eliminując ryzyko ich nadpisania lub skasowania.

Takie rozwiązanie techniczne pozwoliło firmie Sony chwalić się tym, że ich system stanowi niezawodne i niedrogie rozwiązanie do długookresowego przechowywania danych. Deklarowany czas bezstratnego przechowywania danych w tym systemie to ponad 100 lat.

Jak wyliczono taki długi okres niezawodności tych dysków, skoro same dyski optyczne pojawiły się dopiero około 30 lat temu? Firma Sony przeprowadza testy przyspieszonego starzenia zdefiniowane w normach ISO (odporności na temperaturę i wilgotność, odporności na żrący gaz, odporności na wodę morska oraz odporności na zarysowanie). Zainteresowanych nieco dokładniejszym wyjaśnieniem samych testów zachęcam do zajrzenia na stronę Sony:  https://www.sony.pl/pro/products/solutions-archiving#reliability .

Oprócz rozwiązania podstawowego ‒ Samodzielnego napędu, przedstawiciel Sony krótko opowiedział o rozwiązaniach ODA dla większych archiwów. Są to Kompaktowy system biblioteczny z 10 gniazdami ODS-L10, Skalowalny system biblioteczny PetaSite z aplikacją MAM oraz Archiwum taśm ze stacjami PWS-100TD1 i PWS-300TD2.

ODS-L10 to kompaktowa zrobotyzowana biblioteka z 10 gniazdami opracowana specjalnie z myślą o systemach produkcji małej i średniej wielkości, gdzie zasobami zarządza kilku użytkowników. W module tym nie można instalować napędów II generacji.

Skalowalna biblioteka PetaSite jest rozwiązaniem do archiwizacji długoterminowej oraz „near-online”.

PWS-100TD i PWS300TD2 są rozwiązaniami dla stacji telewizyjnych i wytwórni filmowych. Pozwalają wydajnie przetwarzać taśmy z materiałami wideo na format cyfrowy.

Po zaprezentowaniu hardware firmy Sony został krótko zaprezentowany również software ‒ oprogramowanie Content Manager oraz File Manager. Content Manager jest oprogramowaniem do zarządzania materiałami w  systemach Optical Disc Archive. Dzięki niemu jest możliwe szybkie i łatwe przeglądanie, przeszukiwanie i wczytywanie zarchiwizowanych materiałów. Program generuje materiały wideo proxy (o obniżonej rozdzielczości) i miniatury ułatwiające  przeglądanie i wyszukiwanie Kaset ODA umieszczonych na półkach. File Manager służy do sterowania skalowalną biblioteką ODA PetaSite i zautomatyzowaną mini biblioteką ODS-L10.

Na koniec konferencji przedstawiciel TVP zaprezentował doświadczenia związane z użytkowaniem ODA. Z ciekawszych rzeczy należy nadmienić, że w porównaniu z pierwszą generacją dysków zwiększyła się ilość plików zapisywanych na jednej płycie. Co jednocześnie sprawiło, że system ODA znalazł się w kręgu zainteresowań nie tylko stacji telewizyjnych, które co prawda posiadały duże objętościowo pliki w swoich archiwach, ale nie tak liczne jak np. biblioteki cyfrowe.

Na zakończenie należałoby zaznaczyć, że system Sony jest tylko jednym z wielu występujących w segmencie długoterminowego przechowywania danych, ale na pewno wartym zainteresowania. Wpisuje się bowiem całkiem nieźle w ogólny model archiwizacji materiałów cyfrowych znany pod nazwą systemu 3 – 2 – 1. System ten pozwala zminimalizować niebezpieczeństwo utraty danych, o którym pisaliśmy na początku. Jego założenia zawarte są w nazwie: powinno wykonywać się co najmniej 3 kopie plików, które powinny byś przechowywane w 2 różnych lokalizacjach, w tym 1 kopia w odmiennym formacie nośnika od dwóch pozostałych. Oczywiście kopia na odmiennym formacie nośnika nie oznacza korzystania z rozwiązań, które są niezbyt przystosowane do długoterminowego przechowywania danych cyfrowych (takich jak wyżej wspominane kiepskiej jakości nośniki CD czy DVD). Można więc system oferowany przez Sony umieścić w schemacie 3 – 2 – 1 zarówno jako podstawową metodę archiwizacji (wtedy wymóg dodatkowego formatu nośnika należy zrealizować przy pomocy innego rozwiązania: tak jak dyski twardy czy archiwizacji danych cyfrowych na taśmach mikrofilmowych), jak i jako format uzupełniający, stanowiący kopię bezpieczeństwa. I choć w swojej genezie ta forma archiwizacji była projektowana dla stacji telewizyjnych i wytwórni filmowych, to jednak całkiem nieźle może się sprawdzić również w bibliotece cyfrowej.

Adam Owczarczyk, Wojciech Oczkowski, Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych

Zdjęcia publikujemy za zgodą właściciela praw autorskich.