Relacja z konferencji „Studenci zagraniczni w Polsce 2023”
Według raportu Study in Poland za 2022 r. zagraniczni studenci stanowili 7,34% ogółu studiujących w Polsce. Na polskich uczelniach w roku akademickim 2021/2022 studiowało 89 420 cudzoziemców (w tym 46 635 na uczelniach publicznych) ze 180 krajów, z czego blisko jedna trzecia (29,5 tysiąca) uczyła się w województwie mazowieckim. Najliczniejsi byli studenci z Ukrainy, Białorusi, Turcji i Indii. Licznie reprezentowane były również Zimbabwe, Hiszpania, Uzbekistan oraz Nigeria. W porównaniu z rokiem wcześniejszym na studia do Polski przyjechało o 4731 osób więcej (wzrost o 5,6%). Wzrosła liczba studentów z Kazachstanu, Azerbejdżanu i Uzbekistanu (do czego w dużej mierze przyczyniła się możliwość studiowania online), zmniejszyły się z kolei liczby studentów z Chin i Ukrainy. W ujęciu ogólnym zauważalny jest trend intensyfikacji przyjazdów studentów z krajów afrykańskich. Pomimo tendencji wzrostowej, stopień umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego w Polsce wciąż utrzymuje się na jednym z najniższych poziomów w Unii Europejskiej, wyprzedzają nas m.in. Czechy, Węgry, czy Litwa. O ile na polskich uczelniach przybywa zagranicznych studentów, o tyle liczba zagranicznych pracowników nadal jest bardzo niska i wynosi ok. 2,3% ogólnej liczby pracowników. Większość z nich pochodzi z krajów sąsiednich. Polskie uczelnie w międzynarodowych rankingach także nie plasują się na wysokich lokatach. Wobec ogólnego spadku liczby studentów krajowych, uczelnie podejmują różnorodne działania, aby przyciągnąć studentów z zagranicy. To jednak zaledwie pierwszy krok w procesie umiędzynarodowienia, którego rezultatem powinno być pozostanie zagranicznych absolwentów w naszym kraju i zasilenie polskiej gospodarki.
Tegoroczne spotkanie rektorów uczelni, osób reprezentujących instytucje takie jak FRSE, czy NAWA oraz wielu innych zaangażowanych w proces umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego w Polsce miało miejsce w Białymstoku w dniach 8-10 lutego 2023 r. Pierwszy dzień tej corocznej konferencji to wydarzenie towarzyszące mające charakter spotkania środowiskowego, przeznaczonego dla rektorów i specjalistów. W tym roku głównym tematem tego spotkania były Plany Równości Płci (Gender Equility Plans – GEP) w jednostkach szkolnictwa wyższego i nauki. Była to okazja do wymiany doświadczeń i poznania najnowszych trendów w zakresie polityki gender Unii Europejskiej, możliwości aplikowania w konkursach Horyzontu Europa wspierających wdrażanie GEP oraz poznania najlepszych praktyk na poziomie krajowym i europejskim.
Dwa kolejne dni przeznaczone były dla szerszych kręgów uczestników. Warto podkreślić, że w tym roku na konferencji wystąpili zagraniczni goście. Jednym z nich był ambasador Rwandy w Polsce, Anastase Shyaka, absolwent jednej z polskich uczelni. Mówił on o możliwym zakresie współpracy pomiędzy Polską a Rwandą, podkreślając w szczególności znaczenie kształcenia doktorantów rwandyjskich. Polska jest obecnie głównym rynkiem edukacji wyższej dla tego kraju. Współpraca z polskimi uczelniami, przede wszystkim politechnikami i uniwersytetami medycznymi zapewnić ma wykształcone kadry, których obecnie w tym kraju bardzo brakuje.
Spora część konferencji poświęcona była w szczególności sytuacji w Ukrainie. Jedna z sesji dotyczyła wyzwań internacjonalizacji szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce w obliczu panującej w Ukrainie sytuacji i jej międzynarodowych konsekwencji. Prof. Bogumiła Kaniewska, rektorka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i przewodnicząca Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich podkreśliła, że doświadczenie Ukrainy niesie wnioski dla całej Europy. W innych wystąpieniach zwracano uwagę na możliwe rozwiązania zarówno dla studentów z Ukrainy, m.in. regionalne huby ersmusowe czyli Centra Innowacji programu Erasmus+ (Erasmus+InnHUB). Inne to np. działania mające na celu podnoszenie kompetencji cyfrowych Ukrainek w zakresie IT i STEM (INCUBATING FREEDOM for Ukraine – Adapting Women to Digital Economy) lub współpraca Urzędów Pracy i uczelni w ramach programów skierowanych do Ukrainek, które muszą odnaleźć się w nowych warunkach życia w Polsce.
Gospodarzem tegorocznej edycji konferencji, już XVI, był Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Z tego zapewne powodu silniejszy akcent położono na kwestie dotyczące umiędzynarodowienia studiów medycznych. To właśnie uczelnie medyczne były prekursorami w rozwoju internacjonalizacji polskiego szkolnictwa wyższego w latach dziewięćdziesiątych XX stulecia. Na studia medyczne w Polsce przyciągają nie tylko oferowane możliwości uczenia się w języku angielskim, ale również korzystanie z nowoczesnej wiedzy oraz wyposażenia, a także, w dużym stopniu, możliwość pracy z realnym pacjentem, co, jak się okazuje, wcale nie jest standardem w innych krajach. W Polsce tworzone są nowe kierunki związane z rozwojem technologii medycznych, m.in. laseroterapia, czy kształtujące się pod wpływem zmian w podejściu do pacjenta i procesu leczenia.
Istotnym aspektem, coraz silniej występującym na uczelniach w kontekście ich umiędzynarodowienia, będzie rozwijanie mikropoświadczeń. Nowe podejścia, wieloperspektywiczność, multidziedzinowość, interdyscyplinarność powodują, że kierunki dotychczas przypisane do uczelni jednego typu, zaczynają być włączane do kontekstów innych dyscyplin. Stąd zamierzenia Politechniki Wrocławskiej włączenia medycyny, a w szczególności technologii medycznej. Będzie to pierwsza uczelnia w Polsce, która wdroży taki styk inżynierii i medycyny. Rozwój medycyny jest coraz ściślej złączony z rozwojem technologii – robotyka, integracja podstawowych badań z analizą dużych zbiorów danych (big data), modele matematyczne, onkologia obliczeniowa, wkraczanie inżynierii do medycyny. Takie są oczekiwania i potrzeby społeczeństwa. Są to szanse na rozwijanie międzynarodowej współpracy i przyciąganie zagranicznych studentów na polskie uczelnie. Technicyzacja medycyny (medycyna 4.0), a z drugiej strony jej humanizacja, interakcje dziedzin, interdyscyplinarność już są obecne na uniwersytetach europejskich, dla naszych to ogromna szansa.
Ważną kwestią umiędzynarodowienia jest podnoszenie poziomu nauczania oraz prowadzonych badań naukowych. Szybszy rozwój i nowe możliwości zapewnia w tym zakresie m.in. projekt „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza (IDUB)”. W tym panelu wypowiadali się rektorzy Politechniki Warszawskiej, Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Uniwersytetu Łódzkiego, Politechniki Śląskiej oraz Uniwersytetu Warszawskiego. Zdaniem prof. Alojzego Nowaka dostrzegalną korzyścią z IDUBu jest pogłębienie interdyscyplinarności samej uczelni. Rektor Nowak wyróżnił obszary, w których wyraźny jest pozytywny wpływ programu IDUB:
- Uniwersytet Warszawski stał się bardziej interdyscyplinarny, co przejawia się w tworzeniu międzynarodowych grup badawczych,
- zwiększyły się możliwości zapraszania zagranicznych naukowców na UW lub wysyłania własnych doktorantów do ośrodków zagranicznych dzięki finansowaniu z projektu IDUB,
- nastąpił wzrost kultury technicznej prowadzonych badań (cyfryzacja, sprzęt).
Jednocześnie zwrócił uwagę, że ani ewaluacja ani IDUB (przynajmniej w niewielkim stopniu) nie wpłynęły na międzynarodową sytuację UW w światowych rankingach. Największym problemem okazuje się nadal słaba widzialność i rozpoznawalność międzynarodowa, która przejawia się w niskiej cytowalności, także tej wewnętrznej, krajowej.
W trakcie konferencji wielokrotnie podkreślano, że uniwersytety europejskie to szansa na rozwój szkolnictwa wyższego. Zmiany cywilizacyjne, technologiczne oraz na rynku pracy powodują, że szkolnictwo musi być elastyczne. Mobilność w postaci semestralnych wyjazdów jest już niewystarczająca, zastępują je krótsze, ukierunkowane na konkretne kursy, które są potwierdzane mikropoświadczeniami. Mikropoświadczenia stają się coraz bardziej dostrzegane i doceniane również na rynku pracy.
Nie zabrakło również tematu uniwersytetów europejskich. Uczestnicy panelu poświęconego kwestii partnerstw zawiązywanych w ramach europejskich konsorcjów wskazywali na szanse, jakie niosą te rozwiązania, jak podnoszenie jakości kształcenia, rozwój kształcenia dualnego, czy możliwość silniejszego powiązania uczelni z otoczeniem społeczno-gospodarczym, co ma ogromne znaczenie w praktycznym aspekcie kształcenia.
Zwyczajowo już na konferencji wręczono nagrody „Gwiazdy Umiędzynarodowienia” oraz uhonorowano laureatów konkursu Interstudent. W tym roku zwycięzcy pochodzili z Ukrainy (licencjat), USA (studia magisterskie) oraz z Turcji (studia doktoranckie).
Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń