Oddział Ochrony i Konserwacji Zbiorów w obecnej odsłonie to ośmioosobowa grupa osobliwych postaci. Nasz oddział można nieformalnie podzielić na dwie pracownie: konserwatorską i introligatorską. Pracownia konserwatorska to pięciu konserwatorów w tym kierownik; zespół tworzą: Elżbieta Duziak, Joanna Kołodziejska, Marek Mastalerski, Ewa Urzykowska i Paulina Wach. Natomiast w introligatorni pracują: Maria Banasiak, Bożena Lewandowska i Ewa Wójtowicz.
Oddział mieści się na poziomie 0. Można by pomyśleć, że tak nisko nikt nie dociera, ale jednak codziennie trafiają do nas koledzy z całej biblioteki. Oczywiście nie tylko dlatego, że jesteśmy koleżeńscy, pomocni, mili, sympatyczni, a niektórzy nawet niestety nas lubią, ale po prostu dlatego, że wiele osób korzysta z naszych umiejętności i wiedzy. Na marginesie: okna pracowni umieszczone są tuż przy ulicy, więc zajrzeć można do nas w każdej chwili, chętnie wam pomachamy, mamy to już wytrenowane na licznych szkolnych wycieczkach, które czasami zatrzymują się i z zainteresowaniem kontemplują – co też tam dzieje się za tymi oknami?.
A dzieje się.
Do zadań pracowni konserwatorskiej należy szeroko pojęta opieka nad zbiorami BUW, czyli:
– kontrola warunków przechowywania i ekspozycji zbiorów – co czynimy, a możemy robić to wnikliwiej dzięki otwartości i współpracy opiekunów zbiorów specjalnych, którzy winni nam zgłaszać wszelkie potrzeby, obawy, sprawy odnośnie ochrony zbiorów;
– koordynacja dezynfekcji zbiorów biblioteki – przyjmujemy, zawozimy, przywozimy, spisujemy protokoły etc.;
– przygotowanie zbiorów do wypożyczeń zewnętrznych i wewnętrznych – wykonujemy ekspertyzy i opisy konserwatorskie;
– przygotowanie obiektów do wystaw – wykonujemy niezbędne zabiegi, podkładki, podpórki, oprawiamy w passe-partout i w ramy;
– wykonywanie opakowań ochronnych na pojedyncze obiekty lub grupy obiektów- wykonujemy teczki, pudła, obwoluty, passe-partout dla zbiorów graficznych, map i innych.
– a przede wszystkim konserwacja i renowacja zbiorów specjalnych o dużej wartości historycznej, muzealnej.
Przez nasze ręce przechodzą cenne książki, rękopisy, mapy, grafiki i rysunki i inne artefakty, które muszą być traktowane zawsze indywidualnie. Obiekty (tak określamy trafiające do nas zbiory) pochodzą głównie z gabinetów zbiorów specjalnych. Konserwacja to często długi proces, podyktowany nie tylko koniecznością szczególnej koncentracji i uważności w stosunku do dzieła, ale również wymuszony jest przez stosowanie długotrwałych zabiegów oraz przez specyfikę materiałów. Przeprowadzenie konserwacji poprzedza każdorazowo wykonanie analizy obiektu pod względem budowy technologicznej, użytych materiałów oraz technik wykonania. Przy skomplikowanych obiektach zwołujemy konsylium koleżeńskie i wspólnie zastanawiamy się nad przebiegiem prac, a czasami robimy to również w trakcie prac. Wykonanie konserwacji, renowacji czy naprawy wymaga od nas skupienia oraz podjęcia trafnej decyzji. Czasami koncepcje zmieniają się podczas przeprowadzanych procesów, ponieważ wymaga tego dobro obiektu. Praca wymaga od nas niezwykłej cierpliwości i pieczołowitości oraz bardzo dobrej znajomości materiałów jakimi są papier i skóra. Wykonywane działania zawsze muszą być zgodne ze ściśle określonymi procesami chemicznymi, technologicznymi oraz etyką konserwatorską. Każdy konserwowany obiekt wymaga wykonania dokumentacji fotograficznej (tutaj jesteśmy uzależnieni od dobroci kolegów fotografów z ORZE) oraz wypełnienia metryki konserwatorskiej, a także nierzadko dokumentacji opisowej.
Konsultujemy się i współpracujemy oraz w miarę możliwości wprowadzamy nowe metody konserwatorskie w nawiązaniu do osiągnięć naukowych konserwatorów, chemików i fizyków działających w placówkach naukowych takich jak Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Zakład Konserwacji Papieru i Skóry Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego i innych.
Uczestniczymy w wydarzeniach, seminariach, konferencjach, targach z zakresu konserwacji papieru i skóry oraz szeroko pojętej konserwacji i profilaktyki zbiorów bibliotecznych.
Organizujemy i przeprowadzamy praktyki zawodowe dla studentów kierunku konserwacja papieru i skóry.
Ustalamy opłaty za zniszczone książki, przyjmujemy i zamawiamy materiały do zabezpieczania zbiorów BUW. Konsultujemy, udzielamy opinii, etc. oczywiście wszystko z zakresu konserwacji i zabezpieczania zbiorów bibliotecznych.
Zespół OOiKZ
Do zadań pracowni introligatorskiej należy ratowanie i przywracanie do obiegu książek z wolnego dostępu i magazynów zbiorów współczesnych. Główne działania to:
– oprawianie zniszczonych książek w nowe trwalsze oprawy płócienne – wykonujemy szereg czynności, przeoprawienie to wieloelementowy proces, niezbędna jest tu doskonała znajomość technologii introligatorskich;
– naprawianie oryginalnych opraw – ratujemy to, co jeszcze nowe, a już zniszczone. Pamiętajcie nie wyciągajcie książek z półki za grzbiety, dzięki temu będziemy mieć mniej pracy!
– naprawianie zniszczonych bloków książek – wklejamy karty, podklejamy przedarcia, prostujemy pozaginane narożniki, wykonujemy tysiące takich zabiegów.
W introligatorni z zaangażowaniem wykonuje się mozolną pracę. Co roku przez pracownię przechodzą setki zniszczonych książek.
Panie introligatorki pracują zgodnie, a ich trójka tworzy nierozerwalny, świetnie działający mechanizm. Często powtarzane, wydawało by się nużące dla innych czynności wykonują z niesłabnącym zapałem i pieczołowitością. Ogromne doświadczenie i świetna znajomość technologii pozwala im bezbłędnie wykonywać zadania. To osobliwe trio ubarwia szarą codzienność oddziału poczuciem humoru, okrasza pikantnymi dowcipami i obsypuje życzliwością odwiedzających OKZ interesantów. Dzięki ich wrodzonej uprzejmości można coś dociąć, przyciąć, podkleić na szybko.
Pracownia dysponuje sprzętem introligatorskim oraz konserwatorskim. W miarę możliwości finansowych BUW uzupełniamy potrzebne nam wyposażenie, a potrzeby są ogromne. Pracujemy na maszynach, które czasem można usłyszeć w bibliotece.
Walimy, brzęczymy, huczymy, ale to wszystko dla dobra książki.
Ewa Urzykowska
Zdjęcia Jadwiga Antoniak
Pozdrowienia dla Marka Mastalerskiego przesyła kolega ze szkolnej ławki.