Czeski Erasmus

Tegoroczne szkolenie w ramach programu Erasmus+ spędziłam w bibliotece Uniwersytetu Południowoczeskiego w Czeskich Budziejowicach (Jihočeská Univerzita v Českých Budějovicích). Uczelnia jest młodą i dynamicznie rozwijającą się instytucją edukacyjną. Powstała w 1991 r., ale bazuje na wieloletniej tradycji funkcjonujących wcześniej: Wydziału Edukacji, który działał od 1948 r. jako filia Uniwersytetu Karola w Pradze oraz Wydziału Ekonomii będącego od roku 1960 jednostką praskiej uczelni rolniczej). Obecnie Uniwersytet Południowoczeski posiada osiem wydziałów: Ekonomii, Rybołówstwa i Ochrony Wód, Filozofii, Edukacji, Nauki, Teologii, Zdrowia i Nauk Społecznych oraz Rolnictwa. Kształci ok. 10 000 studentów oraz oferuje ponad 220 programów studiów na trzech poziomach kształcenia. Należy podkreślić, że Wydział Rybołówstwa i Ochrony Wód jest wyjątkowy na skalę europejską. Wydział ten zlokalizowany jest w miejscowości Vodňany w pobliżu Czeskich Budziejowic, gdzie dysponuje nowoczesną infrastrukturą niezbędną do prowadzenia tak specjalistycznych badań. To właśnie ten kierunek przyciąga wielu studentów z zagranicy, wśród nich dużą grupę z Indii. Uczelnia współpracuje również z Czeską Akademią Nauk, której Centrum Biologii zlokalizowane jest na kampusie uczelni, a księgozbiór Centrum włączony został do zbiorów biblioteki uniwersyteckiej. Uniwersytet współpracuje z wieloma uczelniami zagranicznymi, lecz najściślej z Uniwersytetem Jana Keplera z Linzu oraz z Uniwersytetem w Passau.

Na kampusie, skupiającym większość wydziałów uczelni, usytuowana została biblioteka. Wybudowana w 2010 r. jest jedną z najnowocześniejszych w Czechach. Gmach posiada prostą formę z dużymi przeszklonymi powierzchniami. Wewnątrz czytelnik porusza się po trzech poziomach. W strefie wejściowej urządzona jest kawiarenka. Jest także punkt sprzedaży podręczników dla studentów, w tym używanych
Łączna liczba zbiorów w bibliotece głównej Uniwersytetu Południowoczeskiego wynosi 450 tys. egzemplarzy, przy czym 200 tys. książek i czasopism udostępnia się w wolnym dostępie, pozostałe, wraz z pracami magisterskimi i doktorskimi przechowywane są w magazynie zamkniętym. W bibliotece głównej znajdują się też księgozbiory: Biblioteki Austriackiej i Biblioteki Szwajcarskiej, oraz Biblioteka Amerykańska, DAAD – księgozbiór niemieckojęzyczny oraz książki należące do Centrum Biologii Czeskiej Akademii Nauk. Na uczelni poza biblioteką główną działają biblioteki wydziałowe: na Wydziale Teologii zlokalizowanym w centrum starego miasta, w dawnym klasztorze kapucynów (księgozbiór liczący ok. 50 tys. egzemplarzy z zakresu religii i teologii, sztuki, psychologii, prawa, pedagogiki), na Wydziale Zdrowia i Nauk Społecznych (publikacje o szerokiej tematyce obejmującej medycynę, psychologię, ale też kryminologię, toksykologię udostępniane są na miejscu, jest to właściwie czytelnia), na Wydziale Edukacji (niewielka czytelnia) oraz na Wydziale Rybołówstwa (zbiór ok. 21 tys. egz. specjalistycznej literatury).

Biblioteka uniwersytecka jest dostępna dla wszystkich zainteresowanych. Osoby spoza uczelni mogą też wypożyczać książki – warunkiem jest zapisanie się i wyrobienie karty bibliotecznej. Ze zbiorów można też korzystać jednorazowo na podstawie wykupionego biletu jednodniowego (koszt 10 Kč). Biblioteka oferuje 500 miejsc do pracy dla czytelników, w tym 30 miejsc w wydzielonej sali pracy cichej (wejście tylko dla posiadaczy karty bibliotecznej – czytnik kart otwiera drzwi) oraz w sali do pracy naukowej (24 miejsca). Jest też sala komputerowa (39 miejsc z komputerami, wyposażona w kilka ekranów rozmieszczonych na ścianach tak, aby podczas szkoleń uczestnicy bez trudu mogli wszystko obserwować), kabiny pracy indywidualnej, sala pracy grupowej oraz dwie czytelnie czasopism. Ogólnie biblioteka udostępnia czytelnikom około 100 komputerów, drukarki, skanery (ta usługa jest bezpłatna). Ciekawą usługą jest wypożyczanie parasoli (których jest około dziesięciu i które cieszą się dużym wzięciem – szczególnie w deszczowe dni), słuchawek, klawiatury do komputera.

Biblioteka główna zatrudnia 35 osób. Ta niewielka kadra zajmuje się wszelkimi pracami związanymi z opracowaniem księgozbioru (na uczelni funkcjonuje scentralizowane opracowanie i zakup książek), udostępnianiem, szkoleniami. Biblioteka gromadzi również wszystkie rozprawy doktorskie. Zgodnie z prawem czeskim pełne teksty rozpraw są obowiązkowo udostępniane online (wszystkie powstałe po 2010 r.), a starsze na miejscu w bibliotece. Ich opisy bibliograficzne są widoczne w katalogu, można bez trudu odnaleźć nawet te jeszcze nieukończone. Biblioteka pełni zatem rolę repozytorium uczelni – przechowuje nie tylko prace doktorskie, ale również magisterskie i licencjackie. Warto też dodać, że katalog zawiera opisy bibliograficzne wszystkich książek kupowanych przez kadrę naukową w ramach grantów. Obowiązuje zasada, że takie książki po ich zakupieniu trafiają najpierw do biblioteki i są opracowywane. W katalogu podawana jest dokładna ich lokalizacja, można więc łatwo dotrzeć do potrzebnej literatury, nawet jeśli znajduje się ona na biurku bądź w szafie określonego pracownika.
Rozbudowywana jest także oferta szkoleń dla użytkowników. Największym problemem okazuje się jednak nawiązywanie kontaktów z wydziałami i kadrą naukową. Są kierunki, jak Wydział Ekonomii, które zgłaszają grupy studentów na szkolenia i dostrzegają potrzebę włączania szkolenia bibliotecznego i edukacji informacyjnej do szerszego cyklu zajęć punktowanych. Tematyka prowadzonych szkoleń obejmuje ogólne wprowadzenie do korzystania z zasobów bibliotecznych, zasoby elektroniczne, cytowanie (wykorzystywane jest krajowe narzędzie citace.com). Szkolenia dostosowywane są do potrzeb poszczególnych grup, czyli doktorantów, studentów zagranicznych.

Budziejowicka biblioteka uniwersytecka, mimo że jej skala, zarówno jeśli chodzi o wielkość księgozbioru czy liczbę pracowników, jest zdecydowanie mniejsza niż BUW, posiada wiele ciekawych rozwiązań i udogodnień dla czytelników – komfortowe, indywidualne miejsca pracy, selfczeki (cały księgozbiór posiada system RFiD, podobnie biblioteki wydziałowe), wrzutnię zewnętrzną dostępną całą dobę, wysoki limit książek do wypożyczania (30 dla studentów, 50 dla doktorantów, 300 dla pracowników uczelni, 10 dla czytelników spoza uczelni).
Warto wspomnieć, że Czeskie Budziejowice są dużym ośrodkiem akademickim, ponieważ oprócz Uniwersytetu Południowoczeskiego działają tam jeszcze dwie inne szkoły wyższe: Vysoká škola technická a ekonomická v Ceských Budejovicích oraz Vysoká škola evropských a regionálních studií. Uniwersytet Południowoczeski w swojej działalności i nauczanych kierunkach nawiązuje do wielowiekowej tradycji rolnictwa i hodowli ryb w rejonie, a jako swój symbol przywołuje motyw pięciopłatkowej róży, która była w herbie jednego z najpotężniejszych rodów na ziemiach czeskich – rodu Rožmberków. Pięć płatków róży o zmodyfikowanych i zróżnicowanych kształtach stanowią symbole poszczególnych wydziałów uczelni.
Szkolenie w ramach programu Erasmus+ stanowi zawsze wspaniałą okazję do wymiany doświadczeń, rozmów, czerpania inspiracji. Obowiązkowym punktem mojej wizyty była również prezentacja BUW. Kolegów i koleżanki z Czeskich Budziejowic bardzo zainteresowały kwestie organizacji i struktury BUW oraz całego systemu biblioteczno-informacyjnego UW, ale przede wszystkim informacja o planowanym na 2020 r. Erasmus Staff Week. Będzie zatem okazja do ponownego spotkania.
Poza biblioteką główną Uniwersytetu Południowoczeskiego oraz dwiema bibliotekami wydziałowymi odwiedziłam również regionalną, Południowoczeską Bibliotekę Naukową – Jihočeská vědecká knihovna v Českých Budějovicích. Ale o tym więcej w „Bibliotekarzu”….
Czeski Erasmus wcale nie był czeskim filmem, czy czeskim błędem. To kolejna porcja doświadczenia zawodowego.

Tekst i zdjęcia: Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń