Erasmus+ w Cambridge i nie tylko

Drugi tydzień marca (11-15 marca) spędziłyśmy w Parker Library w Cambridge, która przechowuje kolekcje historyczne Corpus Christi College. Druga biblioteka tego kolegium gromadzi współczesną literaturę służącą do bieżącej nauki i pracy dla studentów i pracowników naukowych.

Parker Library może się poszczycić wyjątkowo cenną kolekcją rękopisów średniowiecznych (w największej zachowanej w Anglii kolekcji rękopisów anglo-saksońskich w jęz. łacińskim i staroangielskim biblioteka przechowuje m.in. najstarszą kronikę anglo-saksońską) i renesansowych a także ciekawą kolekcją starych druków. Znaczna część obecnej kolekcji to zbiory biskupa Canterbury Matthew Parkera (1504-1575) rektora Kolegium Corpus Christi w Cambridge, antykwariusza i historyka. Od czasów pierwszego darczyńcy, którego uhonorowano nadaniem jego nazwiska całej bibliotece, zbiory powiększają się głównie dzięki darom absolwentów i pracowników naukowych College’u.

Zbiór starych druków w Parker Library liczy ok. 4750 dzieł. Znaczna część z nich, ok. 1075 wol. pochodzi z prywatnej kolekcji arcybiskupa Matthew Parkera. Opisy bibliograficzne wraz z informacją o oprawie i poprzednich właścicielach znajdują się w katalogu centralnym Uniwersytetu Cambridge (iDiscover) oraz w COPAC – centralnym katalogu Anglii i Szkocji.

Jednak z naszego punktu widzenia najcenniejszą kolekcją w Parker Library jest fragment dawnej biblioteki sióstr brygidek[1] z klasztoru w Elblągu założonego ok. 1460 r. Kolekcja w XVII w. trafiła do Parker Library jako dar niegdysiejszego studenta kolegium – Richarda Pernhama (a dokładniej wdowy po nim). Richard Pernham jako pastor anglikański przebywał przez co najmniej kilka lat w brytyjskiej faktorii handlowej w Gdańsku. To wtedy miał okazję wejść w posiadanie części biblioteki zlikwidowanego wcześniej klasztoru.

Przez cztery dni naszymi gospodarzami byli Anne McLaughlin i Alex Devine. Dzięki nim poznawałyśmy zbiory i przyglądałyśmy się pracy. Anne opowiedziała nam o bieżącej pracy i projektach realizowanych obecnie. Największy z nich to opracowanie i zeskanowanie średniowiecznych i nowożytnych rękopisów greckich.

Już pierwszego dnia miałyśmy przyjemność celebrować uroczą tradycję wspólnych „herbatek” a właściwie drugich śniadań (o 11.00) i podwieczorków (o 15.30). Na wspólne kawki i herbatki byłyśmy zapraszane zarówno w Parker Library jak i w innych odwiedzanych przez nas miejscach. Przyznajemy, że zazdrościmy koleżankom i kolegom możliwości częstych spotkań, w czasie których omawiają bieżące sprawy  nie wymagające oficjalnych spotkań, plotkują o sprawach bibliotecznych i polityce (w czasie naszego pobytu odbywały się w Parlamencie kluczowe głosowania, które zadecydowały o odsunięciu daty Brexitu!).

Do codziennych obowiązków obojga bibliotekarzy poza opracowaniem zbiorów należy m.in. obsługa czytelników, udostępnianie historycznej sali bibliotecznej dla wycieczek ( obecnie prezentowana jest bardzo ciekawa wystawa The Making of Medieval Manuscripts), organizowanie współpracy z wolontariuszami, którzy w każdy wtorek pomagają w różnych pracach bibliotecznych, prowadzenie konta biblioteki na Twitterze @ParkerLibCCCC czy prowadzenie bloga.

Anne zorganizowała nam też kilka wizyt, w czasie których miałyśmy okazję zwiedzić m.in. pracownię konserwatorską Corpus Christi College, gdzie zobaczyłyśmy m.in. jak jest konserwowany  jeden z rękopisów z Elbląga oraz kolekcja listów Matthew Parkera, całodzienną wizytę w Bibliotece Głównej Uniwersytetu w Cambridge oraz w Whipple Museum of the History of Science.

Biblioteka Główna Uniwersytetu (Cambridge University Library), ze zbiorami ok. 8 mln jednostek, mieści się w gmachu zbudowanym w 1934 r. z charakterystyczną 14-piętrową wieżą. Po bibliotece oprowadzał nas jeden z kustoszy starych druków, Liam Sims, autor wielu artykułów publikowanych na blogu zbiorów specjalnych, a także miłośnik papierów marmurkowych, posiadający bogatą kolekcję ich zdjęć zgromadzoną podczas wizyt w różnych bibliotekach. System biblioteczny w Cambridge obejmuje obecnie łącznie 117 bibliotek, w tym 39 kolegialnych i 77 wydziałowych. Współpraca pomiędzy bibliotekami układa się różnie, nie wszystkie są dostępne dla studentów z innych wydziałów. Zbiory specjalne udostępniane są studentom i pracownikom naukowym uczelni w jednej wspólnej czytelni. Kolekcja 4650 inkunabułów (w tym Biblia Gutenberga) została opisana w ramach projektu Incunabula Cataloguing Project, a obecnie opisy stopniowo wprowadzane są do bazy MEI. Niektóre z obiektów możemy obejrzeć na wystawie wirtualnej wraz z załączonym filmem Introduction to historical printing practice. Stare druki są częścią „Rare Books Collections” i opisane w obrębie tzw. imiennych kolekcji (named collection). W zbiorach rękopiśmiennych biblioteki znajdziemy m.in. dokumenty wszystkich studentów i pracowników od początku istnienia uniwersytetu (1209). Z innych ciekawych kolekcji warto jeszcze wspomnieć o ok. 1500 rękopisach pisanych na papirusie. W bibliotece głównej znajduje się ponadto warsztat drukarski (Historical Printing Shop) z wyposażeniem pochodzącym z XVIII i XIX w. Pracownicy biblioteki prowadzą tam lekcje drukowania dla szkół i osób zainteresowanych.

Popołudniami miałyśmy okazję uczestniczyć w Sandars Lectures, które zostały nagrane i są dostępne na kanale YouTube: Lecture One, Lecture Two i Lecture Three. Wykłady pod ogólnym tytułem The medieval manuscript and its digital image prowadził dr William Noel, dyrektor the Kislak Center for Special Collection, Rare Books and Manuscripts of the Schoenberg Institute for Manuscript Studies University of Pensylwania Libraries. Wykłady cieszyły się ogromnym powodzeniem, sala codziennie była wypełniona po brzegi, a my z dnia na dzień spotykałyśmy tam coraz więcej poznanych wcześniej znajomych.

Ostatniego dnia pojechałyśmy do Oksfordu, Agnieszka na spotkanie poświęcone opisowi rękopisów średniowiecznych w formacie TEI, Marianna na konsultacje dotyczące wprowadzania opisów inkunabułów do bazy Material Evidence in Incunabula (MEI). Sesja zgromadziła rękopiśmienników z całej wielkiej Brytanii, zarówno tych, którzy już opracowują zbiory w TEI, jak i tych, którzy dopiero zamierzają to robić. Bibliotekarze z Uniwersytetów w Cambridge i Oksfordzie oraz członkowie projektu Fragmentarium dzielili się swoim bogatym doświadczeniem w opisywaniu rękopisów we wspomnianym formacie i o różnych możliwościach użycia tak opisanych danych do badań (badania statystyczne nad produkcją rękopisów, śledzenie dróg handlowych, badanie dawnych bibliotek itp.).

Miałyśmy bardzo niewiele czasu na zwiedzanie Cambridge – tylko rano zanim doszłyśmy na Trumpington Street do biblioteki i po południami, kiedy wracałyśmy, starałyśmy się pozaglądać w różne ciekawe miejsca. W jedyne wolne popołudnie, w czwartek, zwiedziłyśmy Fitzwilliam Museum z bogatymi zbiorami sztuki. Był to zatem pracowicie i owocnie spędzony tydzień.

 

Agnieszka Fabiańska, Gabinet Rękopisów, Marianna Czapnik, Gabinet Starych Druków

 

[1] Zakon klauzurowy (męski i żeński) pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela założony w 1346 w Vadsena (Szwecja) przez św. Brygidę Szwedzką dla szerzenia kultu NMP i odrodzenia życia religijnego.