Źródło: http://centrumcyfrowe.pl/projekty/konferencja-cyfrowe-wyzwania/fotorelacja-z-konferencji/ Fot. Sylwia Piekarska CC BY
W dniu 13 czerwca 2016 roku w Pałacu Tyszkiewiczów-Potockich Uniwersytetu Warszawskiego miała miejsce konferencja „Cyfrowe wyzwania”. Było to trzecie wydarzenie w ramach tego cyklu. Zostało zorganizowane przez Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, przy współpracy z Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych oraz Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego. Celem cyklu jest podjęcie dyskusji na temat kompetencji cyfrowych Polaków. W tym roku skupiono się szczególnie na relacji pomiędzy kompetencjami cyfrowymi a uczestnictwem w kulturze.
Konferencję rozpoczęła Małgorzata Kisilowska z Uniwersytetu Warszawskiego, przedstawiając wyniki badania: „Jak czytają Polacy?”. Pełen raport dostępny jest na stronie Centrum Cyfrowego Projekt: Polska http://centrumcyfrowe.pl/czytelnia/jak-czytaja-polacy/. Celem badania było rozpoznanie, jak istnieją obok siebie media tradycyjne (w tym książka drukowana) i nowe formy korzystania z treści kulturowych. Z przeprowadzonego badania wynika między innymi, że po informacje, czy też treści dostępne w internecie najchętniej sięgamy w godzinach porannych – poszukujemy przede wszystkim aktualnych wiadomości. Wieczorami natomiast lub podczas podróży – korzystamy głównie ze źródeł drukowanych – czytamy wtedy już raczej dłuższe teksty i książki. Na czytanie książek – już w różnej postaci (drukowanej i elektronicznej) poświęcamy 52% czasu przeznaczonego na czytanie, pozostały zaś wykorzystujemy na inne teksty. W dyskusji, którą prowadził Mirosław Filiciak z Uniwersytetu SWPS, udział brali: Małgorzata Kisilowska, Maciej Maryl (Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN), Piotr Toczyski (Katedra Socjologii Ogólnej IFiS APS) i Beata Stasińska (Obywatele Kultury). Tę wymianę poglądów można podsumować dwoma stwierdzeniami: po pierwsze – czytelnictwo w Polsce spadło – może nie na ogromną skalę, ale jest to faktem; po drugie – przedstawione wyniki badań, pomimo, że dokonane na niewielkiej próbie uczestników, były porównywalne z innymi wynikami badań na temat czytelnictwa w Polsce.
Program konferencji został podzielony na trzy sesje. Pierwsza z nich – prowadzona przez Annę Mierzecką z Uniwersytetu Warszawskiego – dotyczyła cyfrowych praktyk kulturalnych. W tej sesji na uwagę zasługiwało wystąpienie Pana Grzegorza Stunży z Uniwersytetu Gdańskiego. Przybliżył on zagadnienie tzw. „pokolenia Z” – osób urodzonych po 1995 roku, wchodzących aktualnie na rynek pracy. Są to młodzi ludzie, dorastający w świecie nowych technologii. Dla tego pokolenia nie istnieje życie bez Internetu, czy komputerów. Jest to generacja, która powszechnie używa urządzeń mobilnych. Korzystanie z bibliotek, czytanie papierowych gazet oraz pisanie ręczne jest im niepotrzebne. „Pokolenie Z” jest bardzo zaangażowane technologiczne, ale jednocześnie mocno zagubione w realnym świecie. Pociąga to za sobą konkretne konsekwencje – takie jak np. unikanie bezpośredniej rozmowy („face to face”) i preferowanie kontaktu za pośrednictwem komunikatorów internetowych, czy też nastawienie na indywidualizm i – co tym idzie – brak umiejętności pracy w zespole. Aby zapobiegać powstającym problemom należy budować kulturę uczestnictwa. Pokolenie to warto angażować w życie lokalne i wspólnoty, w rozwiązywanie problemów. Kulturę uczestnictwa można budować również poprzez zachęcanie młodych ludzi do twórczości.
Andrius Suminas (Uniwersytet Warszawski, Vilnius University) mówił na temat rynku wydawniczego online. W związku z tym, że udział zakupów internetowych w rynku rośnie z każdym rokiem, zmienia się również koncepcja działalności wydawnictw. Są one zmuszone do zintensyfikowanej prac nad nowymi strategiami promocji swoich artykułów w sieci. Aby przyciągnąć uwagę klienta online opracowują różne sposoby reklamy – między innymi konkretnych książek, ale też innych produktów wydawniczych. Niestety nadal nie ma informacji na temat różnic pomiędzy zakupami książek online i offline. Można dotrzeć za to do badań empirycznych na temat kluczowych elementów książek, które czynią je atrakcyjnymi dla konsumentów. Do tych najważniejszych należą w głównej mierze reputacja autora i wydawcy oraz wygląd okładki.
Sesję zakończył Michał Zając z Uniwersytetu Warszawskiego, opisując coraz popularniejsze w ostatnich czasach zjawisko „self-publishingu” – samodzielnego publikowania własnych tekstów w sieci. Michał Zając był także moderatorem kolejnej sesji konferencji, która dotyczyła przełączenia się na cyfrową kulturę z perspektywy pracowników i twórców kultury. W tej części Jacek Willecki z Biblioteki Politechniki Poznańskiej w bardzo zwięzły i klarowny sposób przedstawił wykaz dostępnych źródeł finansowania na działalność związaną z rozwojem cyfrowych zasobów kultury, realizowanych w instytucjach sektora publicznego, ze środków znajdujących się w dyspozycji krajowych i regionalnych Programów Operacyjnych. Pewną kontynuacją tego wystąpienia była prezentacja Łukasza Maźnicy z Fundacji Warsztat Innowacji Społecznych / Ekultura.org. Poruszył on ważny temat – upowszechnienia zdigitalizowanych zasobów kultury. Digitalizacja kultury stanowi obecnie w Polsce jeden z priorytetów polityki kulturalnej państwa. Od wielu lat utrzymywany jest wysoki poziom wydatków publicznych na ten cel. Wśród najważniejszych elementów, służących upowszechnianiu digitalizacji autor wystąpienia wskazał: dostępność oraz otwartość udostępnianych zasobów oraz stosowanie aplikacji użytecznych i przyjaznych dla przyszłego użytkownika – w tym dla osób niepełnosprawnych. Dodatkowo ważne jest zwiększenie nacisku na upowszechnianie samej wiedzy o digitalizacji, ponieważ jej świadomość wśród społeczeństwa jest nadal bardzo niewielka.
Ostatnia sesja, prowadzona przez Justynę Jasiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego i Centrum Cyfrowego: Projekt: Polska, dotyczyła kształcenia kompetencji cyfrowych. W tej sesji zaciekawiło mnie wystąpienie Grzegorza Zyzika z Uniwersytetu Opolskiego. Opisał on zjawisko life-cachingu, czyli tzw. „magazynowania życia”. Wielu ludzi w dzisiejszych czasach przechowuje informacje na swój temat w formie cyfrowej – w sieci i na różnych nośnikach umieszczamy fotografie i relacje z życia codziennego. Są to swoistego rodzaju dzienniki, pamiętniki. Dane te stanowią pewien „bank pamięci” w Internecie. Nasuwa się refleksja, czemu ma to służyć? Czy podążamy tylko za modą, czy faktycznie chcemy w ten sposób zachować jak najwięcej wspomnień? Ważne jest, aby nie zniknął rozsądek i cel upamiętniania ważnych dla człowieka chwil.
Konferencję zakończyła Anna Mierzecka wystąpieniem na temat przestrzeni cyfrowej jako narzędzia organizacji, udostępniania i promocji oferty bibliotek akademickich. Mówiła o tym, jak ważna jest dbałość o właściwą reprezentację i dostępność w sieci zasobów bibliotek. Temat ten dotyczy zwłaszcza bibliotek akademickich, ponieważ wśród użytkowników tego typu instytucji odsetek osób korzystających z internetu jest wyjątkowo wysoki.
Konferencję uważam za bardzo udaną oraz wnoszącą nowe, ciekawe treści, a temat kompetencji cyfrowych – jednego z kluczowych wyzwań, jakie towarzyszy budowie społeczeństwa informacyjnego w Polsce – za nadal niewyczerpany. Opracowanie odpowiedniej strategii działań w tym obszarze stanowi wyzwanie, któremu powinniśmy wyjść naprzeciw.
Dorota Kuźnicka, Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych