Konferencja i zebranie Konsorcjum Europejskich Bibliotek Naukowych (CERL)

W dniach 27-28 października w Antwerpii odbyła się konferencja oraz doroczne zebranie sprawozdawczo-wyborcze, przygotowane przez CERL we współpracy z Uniwersytetem Antwerpskim. W czasie seminarium zatytułowanym Library history: why, what, how? były dyskutowane metodologiczne aspekty opracowania historii bibliotek. Ten ciekawie sformułowany temat zgromadził ponad 110 osób z różnych krajów. Do wygłoszenia referatów zaproszeni zostali zarówno bibliotekarze praktycy, jak i przedstawiciele środowiska akademickiego. Organizatorzy postawili uczestnikom pytania: co dokładnie rozumiemy przez historię biblioteki? Jakie metody mogą być stosowane przy opracowaniu historii biblioteki? Jakie są aspekty jej funkcjonowania, którymi naukowcy muszą zająć? W jaki sposób należy pisać historię biblioteki? Kto ma być jej autorem – bibliotekarz praktyk, naukowiec /nauczyciel akademicki, a może powinien to być efekt współpracy przedstawicieli obu środowisk?

Słowo wstępne a zarazem krótką historię Biblioteki Uniwersytetu Antwerpskiego, która nas gościła, przedstawił Pierre Delsaerdt. Prezentacje kolejnych prelegentów zawierały wyniki iście detektywistycznej pracy, której celem było odtworzenie zawartości bibliotek znanych osób lub instytucji. Bettina Wagner (Bayerische Staatsbibliothek, Monachium) omówiła prywatną bibliotekę Hartmanna Schedla, autora pierwszej słynnej drukowanej Kroniki Świata (Liber Chronicarum, Norymberga 1493). Podkreśliła różnice, które należy uwzględnić przy opracowaniu historii biblioteki instytucji i kolekcji prywatnej. Dirk Van Hulle (University of Antverp) zajął się wirtualną rekonstrukcją biblioteki, z której mogli korzystać James Joyce i Samuel Beckett pisząc swoje słynne dzieła. Dokonał tego poprzez analizę wszelakich śladów lektury, podkreśleń fragmentów tekstu oraz marginaliów odszukanych w cyfrowych wersjach książek należących do pisarzy. Co ciekawe, do śladów lektury Van Hulle zaliczył także tzw. ośle uszy (po ang. dogs ears), czyli pozaginane rogi kartek w książkach. Yann Sordet (Bibliothèque Mazarine, Paryż) przedstawił metodę odtworzenia schematu ustawienia książek na półkach w bibliotece należącej do kardynała Mazarina. Flavia Bruni (La Sapienza University, Rzym) omówiła problemy związane z rekonstrukcją dawnej biblioteki klasztoru serwitów w Arezzo. Zapisy własnościowe, dawne inwentarze i sygnatury biblioteczne stanowiły podstawę opracowania dziejów i rekonstrukcję księgozbioru fundacyjnego biblioteki publicznej w Perugii. Wyniki tej pracy zawierała prezentacja przygotowana przez Cristinę Dondi i Alessandrę Panzanelli (University of Oxford, projekt 15cBOOKTRADE).

W ciekawym referacie Researching the Warsaw University Library’s historical collections, Dyrektor BUW, dr hab. Jolanta Talbierska zaproponowała opracowanie historii biblioteki poprzez omówienie następujących elementów: budynki (projekty architektoniczne i ich wykonawcy, funkcjonalność, rozwiązania techniczne), personel (biografie, dorobek naukowy i organizacyjny, polityka personalna, relacje międzyludzkie), historia i kształtowanie się księgozbioru. Wymieniła także publikacje, które mają powstać z okazji 200. rocznicy utworzenia BUW i Gabinetu Rycin. W wystąpieniu dyr. Talbierskiej wyraźnie został podkreślony narodowy charakter dziejów BUW i jej kolekcji (wywózki do Rosji, zniszczenia wojenne, brak lub luki w materiałach archiwalnych, etc.), nierozerwalnie związany z historią kraju w naszej części Europy. Nowe analityczne podejście do historii biblioteki akademickiej zaproponował Richard Ovendon (Oxford University), dyrektor i przyszły autor historii Biblioteki Bodlejańskiej. Dzieje biblioteki należy rozpatrywać w kontekście ekonomicznych, socjologicznych, kulturalnych i cywilizacyjnych dziejów epoki. Warto też podjąć próbę odpowiedzi na pytania: czy świat staje się lepszy, ponieważ istnieją biblioteki, jaki jest wkład biblioteki w funkcjonowanie społeczeństwa, itp.

W kończącym tegoroczną konferencję wystąpieniu Kristian Jensen (British Library) skonstatował, iż do tej pory dzieje biblioteki powszechnie rozważano w kontekście dyscypliny akademickiej, jaką jest historia książki i bibliotek. Jego zdaniem bardziej korzystne i opłacalne byłoby badanie historii biblioteki w szerszym kontekście, jako część historii gospodarczej lub społecznej. Budowa kolekcji, rozwój instytucji, która te zbiory mieści, nie może być oddzielona od epoki, w której te działania miały miejsce.

W czasie dyskusji podkreślano m.in. potrzebę tworzenia wirtualnych rekonstrukcji utraconych lub rozproszonych kolekcji historycznych.

Drugiego dnia miało miejsce doroczne zebranie sprawozdawczo-wyborcze bibliotek członkowskich CERL. Polską Grupę Bibliotek Naukowych Gromadzących Stare Druki reprezentowała dyr. Jolanta Talbierska oraz niżej podpisana. Na zebraniu poinformowano m.in. o nowych możliwościach wyszukiwawczych w bazie danych Material Evidence in Incunabula, a także otwarciu nowej wirtualnej strony projektu 15cBooktrade. Podobnie jak w poprzednich latach, przedstawiono sprawozdania z działalności poszczególnych agend CERL, a także z działalności grup roboczych (w tym Bookbinding Working Group, której jestem członkiem). Sekretarz CERL, Cristina Dondi zakomunikowała, iż do współpracy z CERL przystępują biblioteki uczelni amerykańskich, w tym uniwersytetów Harvarda i Columbii. Obecnie członkiem CERL jest tylko biblioteka Yale University.

Po zakończeniu konferencji mieliśmy okazję zwiedzić działy zbiorów specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Antwerpskiego oraz, działającej pod nazwą the Ruusbroec Institute, biblioteki zakonu jezuitów, założonej w 1925 r. Obu wycieczkom towarzyszyły prezentacje najciekawszych i najcenniejszych obiektów. Natomiast ostatniego dnia pobytu w Antwerpii wielu uczestników konferencji można było spotkać w Muzeum Plantina-Moretusa, zwiedzających sale muzealne lub też korzystających z unikalnych zasobów miejscowego archiwum.

Następna konferencja i zebranie CERL odbędzie się 25-26 października 2016 r. w Bibliotece Narodowej Francji w Paryżu.

Marianna Czapnik, Gabinet Starych Druków