Konferencja ILIDE 2019 to już 22 edycja tego wydarzenia organizowanego corocznie przez i dla specjalistów z bibliotek oraz instytucji naukowych z całej Europy i Świata. Jest ona okazją, by przyjrzeć się aktualnym zagadnieniom związanym z digitalizacją, zarządzaniem informacją, gromadzeniem i przetwarzaniem danych w nauce (głównie humanistycznych, choć nie tylko), a także wymienić doświadczeniami z prac nad tworzeniem repozytoriów, baz wiedzy w różnorodnych środowiskach naukowych i uczelniach.
Malownicza górska sceneria słowackich Tatr była niewątpliwie dodatkowym atutem dwudniowej konferencji, wypełnionej prezentacjami przedstawicieli wielu instytucji oraz bibliotek zajmujących się archiwizacją, technologią informacyjną, a nawet działalnością kulturalną.
Główne tematy tegorocznej konferencji to:
- repozytoria i archiwizacja danych badawczych
- otwarta nauka
- humanistyka cyfrowa
- bibliometria i ORCID
- open access vs licencjonowane zasoby online
i na tej tematyce skupię się także w swojej skrótowej relacji z konferencji.
W temacie bibliometrii
zainteresowała mnie szczególnie prezentacja o (pod)chwytliwym tytule Metrics without merits (w dosłownym tłumaczeniu Wskaźniki bez zasług). Wygłosił ją dr Bertil F. Dorch, Uniwersytet Południowej Danii, przewodniczący Duńskiego Stowarzyszenia Bibliotek Naukowych i dyrektor tamtejszej biblioteki uniwersyteckiej. Autor podkreślił konieczność weryfikacji wszystkich wskaźników oceny publikacji, jako istotną część tworzenia zbiorczej punktacji za publikacje naukowe. Punktacja to nie wszystko i nie jedyny wyznacznik jakości pracy naukowej.
(…) wskaźniki nowej generacji powinny opierać się na otwartej, przejrzystej i podobnej infrastrukturze danych.
W kontekście otwartej nauki wskaźniki są często traktowane jako nagradzanie konkretnej pracy naukowej. Doświadczenie pokazuje jednak, że należy zachować dużą ostrożność, aby wskaźniki nie wprowadzały niepożądanych i nieetycznych zachowań ani nie naruszały swobody badań. Wskazano trudności, z jakimi borykają się biblioteki podejmujące działalność w zakresie rozwijania i dostarczania wskaźników instytucjom badawczym.
Po raz drugi w konferencji wzięli udział przedstawiciele Politechniki Gdańskiej, prezentujący dwa siostrzane projekty:
MOST Wiedzy i MOST Danych.
MOST wiedzy, czyli Multidyscyplinarny Otwarty System Transferu Wiedzy to projekt, który funkcjonuje jako rozbudowana platforma informacji i baza wiedzy o wszystkich aktualnie prowadzonych i zrealizowanych w przeszłości badaniach. MOST Wiedzy przede wszystkim więc:
- integruje informacje dotyczące zasobów uczelni, które są dostarczane z różnych źródeł,
- jest wyszukiwarką, która ułatwia przeszukiwanie zasobów naukowych Politechniki Gdańskiej.
Więcej o MOŚCIE Wiedzy pisaliśmy na BUWlogu w lutym tego roku.
MOST Danych, prezentowany szerzej w tym roku na konferencji ILIDE 2019, to ciąg dalszy wdrożenia projektu MOST Wiedzy, tym razem zakładający udostępnienie otwartych danych badawczych, czyli wpisujący się w szerszą ideę Open Access i otwartości w nauce.
Jak podają koordynatorzy projektu:
(…) istotą MOSTU Danych jest zaprojektowanie i wybudowanie platformy pozwalającej na gromadzenie, wyszukiwanie, analizowanie i udostępnianie otwartych danych badawczych oraz zasilenie jej unikalnymi danymi, zebranymi z trzech najważniejszych uczelni wyższych Pomorza: Politechniki Gdańskiej, Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego i Uniwersytetu Gdańskiego. Dane te będą bezpłatnie udostępniane środowisku naukowemu, przedsiębiorcom i społeczeństwu. Powstanie most pozwalający na ponowne wykorzystanie Open Research Data. Udostępnione dane badawcze zostaną opisane standardami opracowanymi przez dedykowane, doświadczone zespoły naukowe. Metadane pozwolą innym, zewnętrznym systemom komputerowym na interpretację gromadzonych danych. Opisy ORD będą zawierać również scenariusze ponownego wykorzystania danych lub ich redukcji celem ułatwienia dalszego przetwarzania. Głównym celem Projektu „MOST DANYCH. Multidyscyplinarny Otwarty System Transferu Wiedzy – etap II: Open Research Data” jest zwiększenie dostępności, poprawa jakości oraz umożliwienie szerszego wykorzystania zasobów naukowych najważniejszych uczelni Pomorza (PG, UG, GUMed) poprzez utworzenie centrum gromadzenia i udostępniania danych badawczych na platformie otwartego dostępu oraz ich analizy w celu realizacji nowych scenariuszy badawczych. [1]
W prezentacji p. Kamili Kokot z Politechniki Gdańskiej Breaking the waves: Creating a database for copyright policies for Polish scientific journals zostały zaprezentowane dotychczasowe prace związane z projektem MOST Danych oraz doświadczenia związane z tworzeniem pierwszej w Polsce bazy danych praw autorskich, która będzie indeksować czasopisma ze wszystkich dyscyplin naukowych w oparciu o obecny system oceny naukowej. System, który być może jest Państwu znany, a w którym możemy zobaczyć pewne analogie, to Sherpa Romeo.
INDIHU
Prezentacja New Platform to Support Digital Humanities in the Czech Republic, wygłoszona przez Tomasa Foltyna z Biblioteki Narodowej w Czechach dotyczyła platformy INDIHU, czyli nowej platformy wspierającej humanistykę cyfrową.
Celem INDIHU jest udostępnienie wydajnej i funkcjonalnej platformy do kompleksowej pracy naukowej w naukach humanistycznych. Baza umożliwia korzystanie z zasobów dostępnych w formie elektronicznej „born digital”, czyli oryginalnie powstałych wyłącznie w wersji elektronicznej. Całość oczywiście poddano OCR (optical character recognition), czyli rozpoznawaniu znaków i możliwości przeszukiwania pełnego tekstu. Platformę INDIHU w przyszłości wyróżniać będzie możliwość tworzenia wirtualnych wystaw w celu promocji najciekawszych jej zasobów. Jak podaje autor prezentacji:
(…)Takie innowacyjne podejście do badań otwiera także dyskusję na temat reformy podstaw szkolnictwa wyższego w naukach humanistycznych. Na czeskich uniwersytetach nadal promowana jest klasyczna „statyczna” metodologia badań w literaturze i zasobach archiwalnych. Nowe sposoby myślenia opisujące wpływ nowych technologii i źródeł elektronicznych są marginalizowane. Otwiera to nowe możliwości szerokiej dyskusji na temat humanistyki cyfrowej.
RDMO
W zamykającym dwudniową konferencję wystąpieniu pt. Here be dragons: Open Access to Research Data in the Humanities autorstwa Ulrike Wuttke, University of Applied Sciences Potsdam, Niemcy, również zaprezentowano zagadnienia z humanistyki cyfrowej. Uczestnikom przedstawiono kluczowe wyzwania i perspektywę zarządzania danymi badawczymi w dziedzinie nauk humanistycznych, koncentrując się na aspektach edukacyjnych i dostępnych narzędziach, zwłaszcza narzędziu Research Data Management Organizer (RDMO).
Zarówno bibliotekarze, pracownicy ośrodków informacji, jak też sami naukowcy dostrzegają potrzebę otwartości w nauce, jako kluczowego czynnika sprzyjającego rozwojowi, także nauk humanistycznych. Wysłuchanie referatów prezentujących bieżące prace i dokonania specjalistów z różnych stron Europy i Świata oraz prezentacji dostawców rozwiązań informatycznych wspierających naukę, było dla mnie ciekawym doświadczeniem, pokrywającym się z moimi zainteresowaniami zawodowymi.
Udział w konferencji w gronie takich profesjonalistów, był dla mnie dużym wyróżnieniem.
Anna Białanowicz-Biernat, Oddział Usług i Szkoleń
[1] Strona internetowa projektu: https://pg.edu.pl/most/danych/strona-glowna, data dostępu: 15.04.2019