27 września 1962 r. w Stanach Zjednoczonych nakładem wydawnictwa Houghton Mifflin ukazała się książka pt. Silent Spring (Milcząca wiosna) autorstwa Rachel Carson, amerykańskiej biolożki i popularyzatorki nauki. Książka okazała się bestsellerem, sprzedała się w ponad 2 mln egzemplarzy i przyczyniła się do powstania globalnego ruchu ekologicznego. W sposób popularnonaukowy wyjaśniła trudny temat wpływu przemysłu chemicznego na degradację środowiska naturalnego. Autorka udokumentowała fatalne skutki stosowania środków owadobójczych w przemyśle i rolnictwie obserwowane w stanie środowiska i zdrowia społeczeństwa. Carson zarzuciła przemysłowi chemicznemu celową dezinformację, a władzom publicznym – akceptację niekontrolowanego stosowania pestycydów bez oglądania się na dobro środowiska naturalnego i stanu zdrowia społeczeństwa. To był przełom w świadomości opinii publicznej i postrzeganiu relacji człowieka z przyrodą, choć idea ochrony środowiska sięga korzeniami nawet drugiej połowy XIX w.
Wspomnę o kolejnym tytule – taki mój bibliotekarski przywilej. Książka pt. „Zapiski z Piaszczystej Krainy” autorstwa Aldo Leopolda, amerykańskiego leśnika i działacza ruchu obrony dzikiej przyrody, została wydana już po jego śmierci w 1949 r. Jest uważana za jedno z najbardziej wpływowych dzieł propagujących poszanowanie środowiska naturalnego przez człowieka. Leopold uważał za niemoralne stawianie wygody ludzi ponad dobro natury, bezmyślne zanieczyszczanie wód, gleby i powietrza, działanie na szkodę zwierząt. Człowiek – jako część ekosystemu – jest odpowiedzialny za otoczenie, w którym żyje.
Przywołuję te publikacje z dwóch powodów. Dziś, 22 kwietnia, przypada Międzynarodowy Dzień Ziemi. Jutro zaś Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich (23 kwietnia).
Dzień Ziemi, obchodzony od lat 70. XX w., ma przypomnieć wszystkim, jak kruchy jest ekosystem naszej planety. Jest okazją do promowania postaw proekologicznych poprzez akcje społeczne i masowe działania, do mówienia o potrzebie zmian w ustawodawstwie państw i do uważnego słuchania naukowców, którzy od lat biją na alarm. Zmiany klimatu odczuwamy już na własnej skórze, to się dzieje i coraz trudniej zaprzeczać faktom.
Książki zawsze były, są i będą, nośnikami wiedzy, idei i przekonań. Potrafią otworzyć serca i umysły. Rynek wydawniczy jest nasycony książkami o klimacie, ochronie przyrody, przyszłości naszej planety i życiu w zgodzie z naturą. Mamy książki naukowe, popularnonaukowe, traktaty filozoficzne, eseje o ekologii i poradniki jak żyć, by nie szkodzić Ziemi. Znajdą się autorzy, którzy dowodzą, że jest za późno, wszystkie starania są na nic i planety już nie da się uratować, albo na odwrót – utrzymują, że żadne zagrożenia nie mają miejsca, a nawoływanie do zmian to ekoterroryzm.
Na naszych bibliotecznych półkach znajduje się mnóstwo tytułów, z których można czerpać wiedzę i inspirację do lepszego życia w zgodzie z naturą. Czytanie poszerza horyzonty. Poszukiwanie wiedzy, docieranie do źródeł, wyników badań naukowych lub podążanie za filozofią i stylem życia może dać wymierne efekty. Dlatego dziś proponuję listę 20 tytułów, które dostępne są na półkach naszej biblioteki z tematyki ekologii, ochrony przyrody, przyszłości Ziemi. To tylko ułamek tego, co znajduje się w zasobach BUW i bibliotek wydziałowych UW. Te książki oraz podobne tytuły oznaczone są specjalną plakietką „książka dla planety”, by były lepiej widoczne w Wolnym Dostępie. Zachęcam do poszukiwań i wybrania odpowiedniej lektury dla siebie.
Książka o klimacie, którą stworzyła Greta Thunberg, przeł. Michał Rogalski. Warszawa, Wydawnictwo Agora, 2023.
QC 903.C55165
Nauka o klimacie, Marcin Popkiewicz, Aleksandra Kardaś, Szymon Malinowski. Katowice -Warszawa, Wydawnictwo Sonia Draga etc., 2023.
QC 861.3.P66
Sekrety Ziemi, Jennifer Gallé, wstęp Dominique Bourg, przeł. Andrzej Stańczyk. Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2023.
GF 47. G35165
Szóste wymieranie. Historia nienaturalna, Elizabeth Kolbert, przeł. Tatiana Grzegorzewska i Piotr Grzegorzewski. Warszwa, Wydawnictwo Filtry, 2022.
QE 721.2.E97 K65165
Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej, Bill Gates, przeł. Michał Rogalski. Warszawa, Wydawnictwo Agora, 2021.
QC 903. G38165
Za milion lat od dzisiaj. O śladach, jakie zostawiamy, David Farrier, przeł. Aleksandra Gomola. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2021.
GF 75.F37165
Życie na naszej planecie, David Attenborough, przeł. Paulina Surniak. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 2021.
QH 75. A88165
Klimat to my. Ratowanie planety zaczyna się przy śniadaniu, Jonathan Safran Foer, przeł. Andrzej Wojtasik. Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.
GE 195.7.F64165
Koniec lodu. Jak odnaleźć sens w byciu świadkiem katastrofy klimatycznej, Dahr Jamail, przeł. Aleksandra Paszkowska. Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020
QC 908.J35165
Natura natury. Dlaczego potrzebujemy dziczy, Enric Sala, przeł. Paweł Dembowski, Piotr Grzegorzewski, Marcin Wróbel. Warszawa, Burda Media, 2020.
GF 51.S32165
Przyszłość zależy od nas. Przewodnik po kryzysie klimatycznym dla niepoprawnych optymistów, Christiana Figueres, Tom Rivett-Carnac, przeł. Aleksandra Szymczyk. Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.
QC 903.F54165
To zmienia wszystko. Kapitalizm kontra klimat, Naomi Klein, przeł. Hanna Jankowska, Katarzyna Makaruk. Warszawa, Wydawnictwo MUZA, 2020.
HC 79.E5 K56165
Boska Ziemia, Stansław Jaromi OFMConv. Kraków, Wydawnictwo Znak, 2019.
BX 1795.H82 J36
Ostatni, Maja Lunde, przeł. Mateusz Topa. Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2019.
PT 8952.22.U54 P79165
SMOG. Diesle, kopciuchy, kominy, czyli dlaczego w Polsce nie da się oddychać?, Jakub Chełmiński. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 2019.
TD884.3.C47
Ziemia. Jak doprowadziliśmy do katastrofy, Nathaniel Rich, przeł. Agnieszka Szling. Warszawa, Wydawnictwo WAB, 2019.
QC 981.8.G56 R53165
Życie zero waste, Katarzyna Wągrowska. Kraków, Znak Literanova, 2019.
GE 196.W25
Jak rowery mogą uratować świat, Peter Walker, przedmowa Hubert Barański, przeł. Weronika Mincer. Kraków, Wysoki Zamek, 2018
HE5736 W32165
Śmierć w Amazonii. Nowe Eldorado i jego ofiary, Artur Domosławski. Warszawa, Wielka Litera, 2017.
GE 160.A43 D65
Ostatnie dziecko lasu. Jak uchronić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury, Richard Louv, przeł. Anna Rogozińska. Warszawa, Wydawnictwo Relacja, 2014.
BF 353.5.N37 L68165
Kolejność książek na liście ułożona jest wg daty wydania – od najnowszej. Są tu tytuły należące do literatury faktu, jest reportaż i powieść. Ta lista nie wyczerpuje bogactwa piśmiennictwa w temacie na naszych półkach i na rynku wydawniczym. Zachęcam do lektury nie tylko w Dzień Ziemi i Dzień Książki.
Kamila Krzyżanowska, Oddział Promocji, Wystaw i Współpracy