Konferencja ”Normalizacja informacji i dokumentacji – tradycja i współczesność” odbyła się 17 marca 2015 w siedzibie Polskiego Komitetu Normalizacyjnego w Warszawie. W organizacji konferencji uczestniczył Komitet Techniczny 242 ds. Informacji i Dokumentacji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego oraz Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Inspiracją do zorganizowania konferencji było setne posiedzenie KT 242 i dwudziestolecie jego działalności. Swój jubileusz obchodził także Polski Komitet Normalizacyjny, minęło 90 lat od czasu jego pierwszego posiedzenia.
Po powitaniu uczestników przez Ewę Zielińską, dyrektora Wydziału Relacji Zewnętrznych PKN, referat o historii normalizacji w Polsce wygłosiła Anna Jarońska „System dobrowolnej normalizacji w Polsce”. Pomysłodawcą i inicjatorem powstania polskiej organizacji normalizacyjnej był inż. Piotr Drzewiecki, który został pierwszym prezesem Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.W 1923 roku powołano Komitet Techniczny dla normalizacji wyrobów przemysłowych, którego pierwsze posiedzenie odbyło się w 1924 roku i na nim przyjęto nazwę Polski Komitet Normalizacyjny P.K.N. Wśród przedstawicieli instytucji naukowych (reprezentowanych m. in. przez Politechnikę Warszawską, Akademię Górniczą, Akademię Nauk Technicznych) znaleźli się również przedstawiciele Politechniki Lwowskiej. Po II wojnie światowej kilkakrotnie zmieniano nazwę oraz zakres działania P.K.N. Początkowo normy można było stosować dobrowolnie, w latach 1949-1993 już obligatoryjnie aż do uchwalenia Ustawy o normalizacji 3 kwietnia 1993 roku kiedy ponownie można było je stosować dobrowolnie ale … w wyjątkowych przypadkach ustawa zezwalała właściwym ministrom nakładać obowiązek stosowania polskich norm. Był to więc system mieszany – o dobrowolnym udziale i obligatoryjnych normach. Całkowitą dobrowolność w stosowaniu norm przyjęto w 2002 roku. Obecnie działalność normalizacyjna PKN obejmuje organizację i nadzór nad prowadzeniem prac normalizacyjnych w Polsce. Prace merytoryczne prowadzone są w Komitetach Technicznych. Prace dotyczące normalizacji informacji prowadzi Komitet 242 ds. informacji i dokumentacji, o którego pracy opowiedziała Jolanta Szulc, aktualna przewodnicząca Komitetu. Normy opracowywane przez ten Komitet znajdują zastosowanie we wszystkich typach bibliotek i ośrodków informacji. Określają zasady opracowywania zbiorów bibliotecznych, tworzenia bibliografii, kompozycji dokumentów, konwersji pism, przechowywania i konserwacji dokumentów. Jolanta Szulc przedstawiła aktualne prace KT 242:
– tłumaczenie normy PN ISO 2789:2013 Informacja i dokumentacja – Międzynarodowa statystyka biblioteczna. Information and documentation – International library statistics
– przegląd i opiniowanie norm ISO
– przegląd polskich norm 2014 – 2015
– udział w pracach podkomitetów CEN i ISO związanych z informacją
– działalność promocyjna i popularyzatorska
Komitet udziela też konsultacji dotyczących norm, ostatnio w zakresie trwałości papieru i produkcji opakowań, a także identyfikacji radiowej (RFID) dla bibliotek..
O normalizacji europejskiej wygłosiła referat Anna Matysek „Normalizacja informacji i dokumentacji w wybranych krajach Unii Europejskiej” porównując działalność normalizacyjną w następujących krajach: Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. Z wymienionych krajów tylko Czechy nie posiadają KT ds. normalizacji. Działalność normalizacyjna poszczególnych krajów jest zróżnicowana, dominuje tłumaczenie norm międzynarodowych nad europejskimi.Polska należy do czołówki w tłumaczeniu tekstów norm.
Strategię Unii Europejskiej „Europa 2020” i Europejskiej Agendy Cyfrowej w zakresie normalizacji zaprezentowała Marta Grabowska w referacie „Normalizacja w świetle nowej strategii Unii Europejskiej „Europa 2020” i Europejskiej Agendy Cyfrowej”. Przedstawiono unijną politykę ukierunkowaną na społeczeństwo informacyjne zapoczątkowaną w 1994 r. raportem Martina Bengemanna. Kolejne działania unijne w tym zakresie to Zielona Księga Living and working in the Information Society i tzw. Strategia Lizbońska. Realizacja tej Strategii napotykała trudności finansowe (finansowanie z budżetów państw członkowskich), techniczne (różny poziom rozwoju technologii w różnych krajach), we współpracy otwartej (dokumenty unijne nie były aktami prawnymi). Strategię Lizbońską poprawiono w 2005 roku uwzględniając działania dotyczące bibliotek cyfrowych (zalecenia digitalizacji, ochrony zbiorów cyfrowych, udostępnianie). W 2008 roku Unia Europejska stworzyła portal Europeana. Omówiono najnowszą strategię UE Europa 2020 opracowaną na lata 2014 – 2020. Najbardziej interesujący jest projekt Europejska Agenda Cyfrowa składający się ze stu planów szczegółowych. Główny nacisk położono na rozwój Internetu i technologii informacyjno-komunikacyjnych leżących u podstaw społeczeństwa informacyjnego. Interesującym rozwiązaniem jest Europejska Przestrzeń Badawcza (European Research Area – ERA) skupiająca środowiska badawcze o podobnych zainteresowaniach. Jest to również szansa dla bibliotek, ponieważ przeznaczono na różne projekty badawcze znaczne wsparcie finansowe,tworząc tym samym korzystne warunki do rozwoju badań naukowych w UE.
Ciekawy projekt przedstawił Krzysztof Nowicki wiceprezes Zarządu spółki ARFIDO „Zabezpieczenie zbiorów bibliotecznych w technologii identyfikacji radiowej (RFID HF) według norm i standardów ISO”. Technologia RFID (tj. Radio Frequency Identification) automatyzuje i ułatwia zarządzanie zbiorami bibliotecznymi oraz skutecznie zabezpiecza je przed kradzieżą. Każdy projekt systemu oraz konfiguracja modułów przygotowywane są indywidualnie w oparciu o wymagania i potrzeby użytkownika. Cały system podzielono na strefy: strefa czytelnika, strefa administratora, strefa bibliotekarza, strefa bezpieczeństwa. Strefa czytelnika to samodzielne wypożyczenia i zwroty książek. Książki można zwracać o każdej porze dnia i nocy a każdy zwrot jest potwierdzony wydrukiem pokwitowania. Strefa administratora to zdalne testowanie systemu (sprawdzanie poprawności działania bramek). Strefa bibliotekarza pozwala na udogodnienia w udostępnianiu, identyfikację czytelnika, szybkie wypożyczenia i zwroty kilku książek jednocześnie. Strefa bezpieczeństwa to etykiety zabezpieczające RFID projektowane dla materiałów bibliotecznych i bramki wyjściowe, które chronią przed bezprawnym wyniesieniem książek. Technologia RFID wspiera działalność biblioteczną już w wielu bibliotekach m.in. w AGH, Bibliotece Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, Bibliotece Politechniki Białostockiej, Bibliotece Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego UAM, Centrum Informacji Naukowej i Biblioteki Akademickiej w Katowicach.
Konferencję zakończyła wizyta w Czytelni Norm. Czytelnia Norm udostępnia zainteresowanym polskie normy, polskie dokumenty normalizacyjne, wydawnictwa własne Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, normy międzynarodowe IEC i ISO, europejskie EN, ETR, ETS, ETSI EN oraz normy zharmonizowane (dokumenty harmonizacyjne). Użytkownik może również otrzymać do wglądu czasopisma międzynarodowych, europejskich i zagranicznych organizacji normalizacyjnych związane z działalnością tych instytucji. Korzystanie ze zbiorów Czytelni Norm jest bezpłatne. Poza tym normy są dostępne online przez przeglądarkę internetową do zakupionego zbioru norm umieszczonego na serwerze PKN z komputera klienta.
Anna Stanis, Oddział Opracowania Zbiorów