Obiekt miesiąca: Antoni Serednicki i jego ukraińskie pasje

Od wielu lat Gabinet Rękopisów przejmował partiami spuściznę  Antoniego Serednickiego, niestrudzonego działacza na rzecz porozumienia polsko-ukraińskiego, pisarza, poety, publicysty, krytyka literackiego, wydawcy, historyka, nauczyciela w szkołach średnich i wyższych.  Wymienienie wszystkich ról w jakich występował ten niestrudzony krzewiciel wiedzy o historii Polski i Ukrainy, jej splotach i zawiłościach byłoby chyba nużące dla czytelnika. Antoni Serednicki zmarł w 2012 r. Pozostawił  przebogaty dorobek,  doczekał się również  szkiców poświęconych jego życiu i twórczości a także prac magisterskich omawiających jego działalność.                                                         

Urodził się w 1916 r. w chutorze Bieleczcyzna w pow. krzemienieckim na Podolu. Ukończył  słynne Liceum Krzemienieckie. W wydawanym przez szkołę  piśmie „Nasz Widnokrąg” zadebiutował wierszem w 1934 r. Był to początek jego twórczości  literackiej, która w późniejszym okresie zaowocowała licznymi  opowiadaniami, wierszami i fraszkami.

Studia na UW, które rozpoczął jeszcze przed wojną, ukończył w 1948 r., ze specjalizacją w zakresie filologii polskiej i ukraińskiej. Początkowo pracował jako nauczyciel w szkołach średnich, od 1960 r. prowadził wykłady zlecone w Katedrze Filologii Ukraińskiej UW z zakresu metodyki nauczania języka. Był również dyrektorem Kursów Przygotowawczych na studia w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej.

Poza działalnością dydaktyczną podstawowym polem jego aktywności było propagowanie wiedzy o historii i kulturze Ukrainy w kontekście związków z Polską. Służyły temu różne płaszczyzny, najważniejsze to: Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne i Towarzystwo Polska-Ukraina oraz łamy  najważniejszych czasopism poświęconych Ukrainie: „Ukraińskiego kalendarza”, który redagował  w latach 1963-1988 i „Naszej Kultury”. Pisma te stały się areną, na której prezentowano dorobek pisarzy i poetów  ukraińskich i polskich, zarówno tych współczesnych, jak i klasyków literatur obu narodów, tak w przekładach, jak i w oryginale.

Jak sam podsumował, do 2003 r. opublikował: 61 monografii, 369 artykułów literaturoznawczych, 96 artykułów o tematyce kulturalnej, 77 na tematy historyczne, 442 z historii cerkwi, 169 recenzji, 80 felietonów, 73 opowiadania dla dorosłych, 90 opowiadań dla dzieci, 48 wierszy. Pisał na łamach 28 czasopism ukraińskich i 29 polskich.

Prace swoje poświęcał zarówno wielkim postaciom z historii Ukrainy, jak i Polakom usilnie pracującym na rzecz porozumienia dwóch narodów, szczególnie w okresie międzywojennym. Wystarczy tu wspomnieć wojewodę wołyńskiego Henryka Józewskiego, pisarza, polityka i masona – Stanisława Stempowskiego  czy  jego syna Jerzego,  autora  znakomitych esejów poświęconych problemom historii związków polsko-ukraińskich.

W artykułach Antoniego Serednickiego znalazły odbicie  wydarzenia historyczne, widziane  przez pryzmat polsko-ukraińskich problemów  i opisywane z  dużą wiedzą, obiektywizmem wnikliwego badacza, wrażliwością i szacunkiem dla  obu narodów. Wypowiadał się wszędzie, gdzie zauważał nieścisłości w opisywanych faktach, przytaczał argumenty i dowody służące ich zobiektywizowaniu.

Znaczną część swych felietonów i artykułów poświęcił historii prawosławnej cerkwi.  Interesował się etnografią terenów ukraińskich, ich sztuką użytkową i artystyczną, ludowymi pieśniami i podaniami.

Dowodem uznania dla jego wiedzy było powołanie na członka komisji ministerialnej do opracowania programów nauczania języka ukraińskiego i podręczników do jego nauki. Placówki naukowe organizujące sesje i konferencje ukrainistyczne zwykle zapraszały Antoniego Serednickiego do grona dyskutantów.

Przez znajomych uważany był za człowieka cichego i skromnego, podziwiano jego wiedzę, wielostronność zainteresowań, tytaniczną pracowitość i dorobek. Należy mieć nadzieję, że pozostawił godnych następców.

Na spuściznę Antoniego  Serednickiego składają się  rękopisy jego prac oraz bogata korespondencja z autorami, publicystami, pisarzami, poetami, historykami, i chyba najciekawszą z hierarchami kościoła prawosławnego w Polsce: Prawosławnym Arcybiskupem Przemyskim i Nowosądeckim  ‒ Adamem i Prawosławnym Metropolitą Warszawskim i Całej Polski – Sawą.

Materiały Antoniego Serednickiego są znakomitym źródłem do badań nad historią polsko-ukraińskich wysiłków zmierzających do porozumienia obu narodów.

Anna Wirkus, Gabinet Rękopisów
Fot.: Anna Wejs