Obiekt miesiąca – druki miniaturowe w dziewiętnastowiecznych zbiorach BUW

Za najmniejszą książkę w zbiorach BUW uchodziła do roku 2013 edycja: Adam, Mickiewicz: Bajki i powiastki. Warszawa: [s.n.], 1898 (Warszawa: W. Dunin). Jest to wydanie miniaturowe, zwane niekiedy liliputem, mierzy 2 na 3 cm, liczy 30 stron. Druk został wykonany przez W. Dunina w zakładzie mającym siedzibę na ul. Świętokrzyskiej 16 w Warszawie; drukarza można prawdopodobnie utożsamiać ze znanym z nieco późniejszych druków Wojciechem Duninem.

Wydanie zrealizowano w roku jubileuszu Mickiewiczowskiego (w setną rocznicę urodzin poety) obchodzonego również w Warszawie niezwykle uroczyście; na odwrocie karty tytułowej widnieje zezwolenie carskiej cenzury z datą 28 września 1897 r. Tomik oprawiony jest w ciemnoczerwoną skórę, lico ozdobione jest umieszczonym skośnie, złoconym napisem „A. Mickiewicz” oraz tłoczoną ślepo prostą ramką i ozdobnikami o charakterze roślinnym. Wyklejki wykonano z ozdobnego papieru, wewnątrz po stronie 10 znajduje się na osobnej tablicy portret autora, ozdobne finaliki dopełniają szatę graficzną książki. Egzemplarz przechowywany jest w ochronnym pudełku, znacznie większych rozmiarów od właściwego woluminu (7 x 9 cm), które wyglądem naśladuje książkę oprawną w szare płótno, właściwy wolumin zabezpieczony jest dodatkowo przeźroczystą, zamykaną szybką. Mimo niewielkich rozmiarów, w książce zamieszczono 17 utworów Adama Mickiewicza, w tym bajkę „Rabin i Pchła” wydrukowano dwukrotnie.

Innym, bardzo ciekawym wydawnictwem, zakupionym do zbiorów BUW w roku 2014, jest tom wykonany techniką fototypiczną: Adam Mickiewicz: Poezye Adama Mickiewicza. Warszawa: nakład M. Szolca, 1898. (Warszawa: P. Laskauer i W. Babicki). Jest to wydanie miniaturowe (2 x 3 cm), umieszczone w metalowej kasetce zaopatrzonej w szkło powiększające. Na odwrocie kasetki wygrawerowano napis: „Pamiątka Jubileuszowa 24 XII 1898”. Właściwy wolumin oprawny jest w zielone płótno, na przedniej okładzinie umieszczony jest portret autora, widoczny po zamknięciu kasetki przez szkło powiększające; poniżej portretu napis „Jubileusz 1798-1898”, na tylnej okładzinie widoczna podobizna warszawskiego pomnika wieszcza, który odsłonięto 24 grudnia 1898 r. Zdobienia oprawy wydrukowane zostały srebrną farbą. Mimo miniaturowego formatu, na 813 stronach tej książki zmieścił się tekst m. in. „Pana Tadeusza”, „Dziadów”, „Konrada Wallenroda”, „Giaura”, „Grażyny” i szereg drobniejszych utworów. Pierwotnie książka przeznaczona była do noszenia na łańcuszku jako biżuteria patriotyczna.

Na koniec wspomnijmy o zakupionym w roku 2013 miniaturowym wydaniu Aktu 5 listopada 1916 roku (3 x 2 cm), które jednak pod względem kunsztu edytorskiego znacznie ustępuje omówionym wyżej wydaniom.

 

Zbigniew Olczak, Gabinet Zbiorów XIX Wieku
Fot. Bartłomiej Karelin