Gdy całkiem niedawno przygotowywałem publikacje do e-bUW-u, w moje ręce trafiła książka Illustrations of the birds of California, Texas, Oregon, British, and Russian America. Nie spodziewałem się niczego niezwykłego po XIX-wiecznej książce ornitologicznej. A jednak uderzyło mnie piękno ilustracji w niej zamieszczonych. Publikowane obecnie tytuły związane z biologią ptaków bazują na dokumentacji fotograficznej, która w XIX wieku zaczynała dopiero raczkować. Do dziś docenia się talent artystyczny naukowców sprzed 150 lat. Rysunki oddają najważniejsze cechy gatunków, gdy zdjęcia zawsze przedstawiają konkretne osobniki, co nie zawsze pozwala na dostrzeżenie wszystkich istotnych szczegółów.
Pozycja została wydana w 1862 roku. Co ciekawe, w tytule występuje nazwa Russian America. Jak wiemy, do zakupu Alaski przez Stany Zjednoczone doszło dopiero w 1867 roku. Autor książki, amerykański ornitolog John Cassin (1813-1869), był kustoszem Filadelfijskiej Akademii Nauk Przyrodniczych. Ten utalentowany taksonomista nadał nazwy 198 nowym gatunkom ptaków, które nie zostały opisane przez jego poprzedników: Alexandra Wilsona („ojca” amerykańskiej ornitologii) i Johana Jamesa Audubona. Jest on również autorem wszystkich ilustracji w opisywanym tu wydawnictwie. Na jego cześć zostało nazwanych wiele gatunków ptaków występujących w zachodniej części Ameryki Północnej między innymi: Cassin’s auklet (Ptychoramphus aleuticus) [alka Cassina], Cassin’s kingbird (Tyrannus vociferans) [tyran Cassina], Cassin’s vireo (Vireo cassinii) [wireonek Cassina], Cassin’s sparrow (Peucaea cassinii) [polniczek Cassina] oraz Cassin’s finch (Haemorhous cassinii) [dziwuszka czerwonoczelna].
Ilustracje występujące w książce zasługują na uwagę nie tylko ze względu na swoją wartość ornitologiczną, ale (może nawet przede wszystkim) ze względu na swoją wartość artystyczną. John Cassin jako typowy badacz przyrody przełomu XVIII i XIX stulecia, oprócz talentów naukowych posiadał również talent artystyczny. Był mu niezbędny do utrwalenia wizerunków nowo odkrytych gatunków. Oczywiście każde niezwykłe zwierzę należało najpierw złapać i wypchać jako dowód jego istnienia. W momencie tworzenia tych pięknych akwarel modele były już martwe. Na szczęście w naszych czasach nie stosuje się tak inwazyjnych i drastycznych metod w ornitologii. Należy odnotować, że ten sposób utrwalania wizerunku odkrytego zwierzęcia był również niebezpieczny dla samego naukowca, który go stosował. John Cassin zmarł w wyniku zatrucia arszenikiem, którego używał do konserwowania wypychanych zwierząt. Jego ogromna kolekcja wypchanych ptaków została zakupiona przez Johna Whipple’a Pottera Jenksa za 500 dolarów dla muzeum historii naturalnej na Uniwersytecie Browna.
Poniżej zamieszczam galerię z Illustrations of the birds of California, Texas, Oregon, British, and Russian America, zachęcam jednak do sięgnięcia do całości książki, którą można znaleźć w e-bUWie pod adresem: http://ebuw.uw.edu.pl/Content/286265/index.pdf. Oprócz samych ilustracji znajdują się tam szczegółowe opisy poszczególnych ptaków. Dodam jeszcze, że jest to jedna z pierwszych publikacji wykonana w formacie HC PDF. Co oznacza, że nie trzeba do jej przeglądania pobierać pluginu do formatu DjVu. Jeśli zaś chodzi o sam format publikacji HC PDF, być może jest to materiał na osobny wpis na BUWLogu. Miłego czytania i przeglądania.
Adam Owczarczyk, Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych