W dniach 3-4 kwietnia wzięłam udział w I Studencko-Doktoranckiej Konferencji Bibliologicznej, która odbyła się w Poznaniu w sali posiedzeń Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Spotkanie zostało zorganizowane przez wspomniane Towarzystwo we współpracy z Zespołem ds. Inwentaryzacji Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie przy Instytucie Historii UAM, w celu wymiany doświadczeń i informacji między młodymi naukowcami zajmującymi się zagadnieniami związanymi z dawną książką.
Na miejscu obrad uczestników krótko przywitali dr Anna Kłos, dyrektor biblioteki PTPN, oraz prof. Piotr Pokora, Kierownik Zespołu d.s. Inwentaryzacji Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Pierwszy wykład (tzw. keynote lecture) wygłosiła prof. Katarzyna Krzak-Weiss, a dotyczył on problemu datacji jednej z XVI-wiecznych edycji wydanego w Krakowie modlitewnika „Hortulus animae”. Dzieło znane jest jedynie we fragmentach, które zostało odkryte niezależnie przez dwoje badaczy – Kazimierza Piekarskiego oraz Annę Lewicką-Kamińską. Zaproponowali oni również dwie prawdopodobne daty wydania „Hortulusa” – Piekarski zadatował swoje znalezisko na rok 1540, z kolei Lewicka-Kamińska na 1527. Prof. Krzak-Weiss zaproponowała trzecią możliwość – opierając się na wynikach skrupulatnej analizy ryciny przedstawiającej św. Jerzego pochodzącej ze wspomnianego druku, wysnuła wniosek, iż krakowski drukarz Maciej Szarffenberg wydał omawianą edycję dzieła krótko po 6 czerwca roku 1537.
Keynote lecture prof. Katarzyny Krzak-Weiss
Kolejne wystąpienia poprzedziło oficjalne otwarcie wystawy towarzyszącej. W ustawionych w sali obrad gablotach przez wszystkie dni trwania spotkania eksponowane były oryginalne obiekty ze zbiorów PTPN, o których pokrótce opowiedział Wojciech Graś, jeden z członków Zespołu d.s. Inwentaryzacji Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Książki podzielono tak, by tworzyły niewielkie zespoły proweniencyjne – głównym celem organizatorów było zaprezentowanie uczestnikom najważniejszych kolekcji ze zbiorów Towarzystwa.
Podczas konferencji zaprezentowano dziewiętnaście wystąpień trwających po 20 minut (z wyjątkiem otwierającego spotkanie wykładu specjalnego prof. Krzak-Weiss trwającego 45 minut). Tematyka prezentacji była bardzo różnorodna. Interesujący referat dotyczył zdobienia książek – dekoracji iluminatorskich i ich związku z tekstem w wydanym w 1470 roku inkunabule „Epistolae beati Hieronimi” (Zuzanna Wagner ), o oprawach mówili m. in. Agnieszka Chorabik, Karolina Czop, Michał Bartoszak, Kseniya Tarasevich, Aleksandra Wajnert oraz Michał Muraszko), o znakach proweniencyjnych Wojciech Graś, który wystąpił z interesującym referatem na temat książek ze zbiorów opatów trzemeszeńskich w zbiorach PTPN, a Magdalena Anna Bejm przybliżyła uczestnikom temat niektórych autografów Sebastina Fabiana Klonowica.
Oficjalne otwarcie wystawy towarzyszącej
Prezentacje dotyczące znaków własnościowych i opraw zainteresowały mnie najbardziej z uwagi na fakt, iż badania proweniencyjne są jednym z priorytetów Gabinetu Starych Druków BUW. Sama aktualnie pracuję nad identyfikacją śladów lektury pozostawionych przez dawnych czytelników w polskich przewodnikach po Rzymie przechowywanych w naszych zbiorach. Podczas konferencji w Poznaniu zaprezentowałam więc referat pt. „O Rzymie pogańskim i chrześcijańskim” oczami dawnego czytelnika – o śladach lektury na przewodnikach autorstwa Andrzeja Wargockiego ze zbiorów GSD BUW”. Nie byłam jedyną osobą reprezentującą Uniwersytet Warszawski podczas poznańskiego spotkania – Wojciech Kordyzon z Wydziału Polonistyki wygłosił niezwykle interesujący referat stawiający pytanie o funkcję ramy wydawniczej w drukach polemicznych. Z kolei Hanna Rajfura z Instytutu Historycznego przedstawiła bardzo ciekawy kazus rękopisu Ossol. 619 I zawierającego cztery katalogi biskupów. Prelegentka poddała szczegółowej analizie oprawę tegoż woluminu, z superekslibrisem z herbem Łodzia, który mógł należeć zarówno do Andrzeja Opalińskiego, jak i biskupa Piotra Tomickiego. Zaprezentowawszy wyniki obszernych badań porównawczych, prelegentka finalnie odrzuciła ewentualność przynależności omawianego kodeksu do biblioteki Opalińskich.
Miejsce obrad
W zeszłym roku PTPN zorganizowało pierwszą edycję cieszących się dużym zainteresowaniem nieodpłatnych warsztatów „Dawna książka – sztuka i rzemiosło”, podczas których uczestnicy – pasjonaci książek i ich historii, mogli pracować pod okiem specjalistów na oryginalnych obiektach ze zbiorów poznańskiej biblioteki. W tym roku ta sama instytucja zorganizowała pierwszą konferencję bibliologiczną, podczas której młodzi naukowcy mieli okazję poznać się i zaprezentować kolegom po fachu wyniki swoich badań. Niezwykle budująca jest świadomość, że w wydarzeniach tego rodzaju chętnie biorą udział osoby młode – studenci i doktoranci z różnych ośrodków, w których starsi koledzy skutecznie zaszczepili pasję do dawnej książki. Należy mieć nadzieję i trzymać kciuki, by poznańska konferencja studencko-doktoracka stała się wydarzeniem cyklicznym i jednym ze stałych punktów w kalendarzu początkujących, i nie tylko, badaczy.
Test i zdjęcia: Martyna Osuch, Gabinet Starych Druków