Placing Prints: New Developments in the Study of Print, 1400-1800

Instytut Courtaulda w Londynie (The Courtauld Institute of Art) jest najstarszą instytucją w Wielkiej Brytanii, w której prowadzone są badania z zakresu historii sztuki na poziomie akademickim. Brak samodzielnych wydziałów historii sztuki na brytyjskich uniwersytetach spowodował, że w 1932 roku dwaj kolekcjonerzy Samuel Courtauld i Arthur Lee wraz z historykiem sztuki Sir Robertem Wittem powołali do życia instytut badawczy specjalizujący się w badaniach nad sztuką. Obecnie Instyut znajduje się w prestiżowym północnym skrzydle Somerset House przy Strandzie.

12 i 13 lutego Instytut zorganizował międzynarodową konferencję zatytułowaną Placing Prints: New Developments in the Study of Print, 1400-1800. Jej głównym celem było przedstawienie najnowszych badań nad grafiką nowożytną, które rozwijają, a niekiedy kwestionują metody (lub podejście do materiału) tradycyjnie stosowane w tej dziedzinie.

Przed rozpoczęciem obrad uczestnicy zostali zaproszeni do Gabinetu Rycin Instytutu, gdzie krótko zaprezentowano jego historię oraz dzieła graficzne reprezentujące poszczególne kolekcje zbioru. Następnie, w ramach tzw. poster session uczestnicy konferencji mieli okazję zapoznać się z wynikami badań doktorantów z europejskich i amerykańskich ośrodków naukowych, omawianymi na podstawie przygotowanych plakatów.

Tematyka referatów wygłoszonych w trakcie dwudniowych obrad była obszerna i bardzo zróżnicowana. Sesję zainicjował wykład gościa specjalnego, profesora Antony’ego Griffithsa, wieloletniego dyrektora Gabinetu Rycin (Print Room) w British Museum i współzałożyciela najważniejszego czasopisma branżowego Print Quarterly. Doświadczony badacz podsumował zmiany jakie dokonywały się w badaniach nad grafiką od lat siedemdziesiątych XX w., podkreślając m.in. znaczenie nowej technologii (wykorzystania komputerów, internetu czy baz danych), ułatwiającej szerszy dostęp do informacji.

Zaprezentowane referaty dotyczyły zarówno teorii sztuk graficznych, jak i funkcjonowania rycin, ich obiegu, a także problemu oryginalności oraz prac „reprodukcyjnych”. Poruszane tematy ogniskowały się z jednej strony wokół kwestii technicznych: koloru, technologii oraz procesu postawania odbitek graficznych, z drugiej wokół zagadnienia funkcjonowania grafiki: funkcji propagandowej, dydaktycznej czy – w przypadku rycin ornamentalnych – dekoracyjnej. Podniesiono również wątek organizacji i funkcjonowania rynku graficznego, sposobów wykorzystania rycin oraz ich kolekcjonowania. Liczni prelegenci zwracali uwagę na konieczność prowadzenia badań nad grafiką w szerszym kontekście kultury druku. Omawiano występowanie rycin w drukach, druki ilustrowane, a także powiązanie obrazu i słowa. Prezentowano najnowsze badania nad rycinami, takimi jak mapy, sztambuchy, czy druki ulotne, które przez długi czas funkcjonowały niejako na obrzeżach głównego nurtu badań nad sztuką.

Przedstawiono międzynarodowe przedsięwzięcia i projekty, mające na celu prowadzenie szeroko zakrojonych badań nad grafiką, a także upowszechnianie ich wyników: publikacje Hollsteina, powstający on-line katalog wczesnych drzeworytów włoskich z Fondazione Cini, czy bazę danych dotyczącą reklam rycin w XVIII-wiecznych gazetach francuskich.

Konferencja miała charakter międzynarodowy. Do Londynu przyjechali niezależni badacze związani z wydawnictwem Hollsteina, którego publikacje są podstawowym narzędziem badań nad grafiką, a także pracownicy zbiorów takich jak: Kupferstich-Kabinett, Staatliche Kunstsammlungen Dresden; Herzog August Bibliothek, Wolfenbüttel; Rijksmuseum Amsterdam; The Metropolitan Museum of Art, New York; National Gallery of Art, Washington, D.C. oraz badacze związani z różnymi ośrodkami naukowymi, m.in.: Harvard University; University of Cambridge; University of Oxford; Getty Research Institute, Los Angeles; École des Hautes Études en Sciences Sociales, Paris; Université catholique de Louvain.

Uniwersytet Warszawski, co odnotowali organizatorzy konferencji, okazał się ważnym ośrodkiem nowoczesnych badań nad grafiką nowożytną, o czym świadczy fakt, że był reprezentowany aż przez trzy osoby. Małgorzata Biłozór-Salwa oraz Małgorzata Łazicka (il.3) z Gabinetu Rycin BUW przedstawiły referaty poświęcone odpowiednio propagandowej funkcji map, a więc ich roli w kształtowaniu opinii publicznej i manipulowaniu nią oraz związkach pomiędzy słowem i obrazem w XVI-wiecznych drzeworytach niemieckich. Z kolei Magdalena Herman, doktorantka w Instytucie Historii Sztuki UW, zaprezentowała niezwykle ciekawą kolekcję rycin Jana Ponętowskiego ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej.

Konferencja była doskonałą okazją do zapoznania się z wynikami i tematyką najnowszych badań, podejmowanych na całym świecie, do zaprezentowania własnych prac, ale także do spotkania interesujących ludzi. Z drugiej strony, po zamknięciu intensywnych obrad, które trwały do późnych godzin wieczornych, Londyn umożliwiał liczne atrakcje, związane z jego kulturą (il. 4), ze sztuką (il. 5, 6) i oczywiście… Biblioteką Narodową (il. 7).

 

Tekst i zdjęcia:
Małgorzata Łazicka, Gabinet Rycin
Małgorzata Biłozór-Salwa, Gabinet Rycin