Pokolenie „Y” i „Z” w przestrzeni bibliotecznej

1. Biblioteka 0.0 – tradycyjny model, na który składają się księgozbiory drukowane , a wyszukiwanie następuje za pośrednictwem katalogów kartkowych.
2. Biblioteka 1.0 – współistnienie zasobów (zbiorów) drukowanych i dokumentów elektronicznych (zamknięta grupa odbiorców), wykorzystywanie zintegrowanych systemów bibliotecznych (w tym OPAC), usługi jednokierunkowe; model, który w tym momencie jest dominujący.
3. Biblioteka 2.0 – model przyszłościowy, przewaga zbiorów elektronicznych dostępnych on-line, dostęp otwarty, współpraca czytelników, komunikacja dwukierunkowa. (Małgorzata Filipczak) (1)

Inspiracją do napisania tego tekstu stała się zorganizowana w dniach 25-26 października przez Bibliotekę Uniwersytecką w Poznaniu konferencja „Biblioteka naukowa: czy jeszcze naukowa?”, w której miałam przyjemność uczestniczyć.
Z wielkim zainteresowaniem wysłuchałam referatu Doroty Olejnik i Kingi Nowakowskiej z Biblioteki Głównej Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy „Co pokoleniu „Y” i „Z” ma do zaproponowania biblioteka akademicka? Jak dostosować ofertę do użytkownika? Rola użytkownika w kształtowaniu zasobów biblioteki akademickiej. Wybrane aspekty działalności Biblioteki Głównej Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy”.

Należę do pokolenia „X”, którego beztroskie dzieciństwo upływało na bieganiu po podwórku, czytaniu książek pod kołdrą, podskokach na skakance i grze w gumę. Odkrywanie świata polegało na czytaniu lektur z biblioteki szkolnej i podpatrywaniu dwóch programów telewizyjnych. W celach poznawczych zostałam również zaopatrzona w plastikowy globus, a o komputerach i Internecie nie miałam zielonego pojęcia. Pominę jednak wspomnienia wygłupów podwórkowych i czwartkowych seansów „Kobry” w TV i spróbuję przypomnieć sobie jaki był ze mnie użytkownik biblioteki. Przede wszystkim cichy, potulny, umiejący posługiwać się katalogiem kartkowym. Zmuszony do korzystania ze specjalnych filcowych sukien, na których trzeba było stanąć, aby móc krokiem posuwistym przemierzać alejki biblioteczne (dbałość o czystość parkietu lub klepki PCV był znaczącym punktem w regulaminie bibliotecznym). Z biegiem lat do bibliotek trafiły komputery i kserokopiarki, a zniknęły filcowe sukna. A potem, wielkimi krokami nadeszła era dóbr teleinformatycznych, baz danych i rozwój elektronicznych usług bibliotecznych. Staliśmy się społeczeństwem informacyjnym. Termin „społeczeństwo informacyjne” zostało wprowadzone do ogólnego obiegu przez Japończyka Tadao Umesao już w 1963 roku, ale tak naprawdę dopiero w latach 90. ubiegłego wieku zaczęto go stosować do społeczeństw wysoko rozwiniętych państw.

Aby odnaleźć się w skomplikowanym świecie globalnego społeczeństwa informacyjnego wszyscy muszą nauczyć się korzystania z osiągnięć wszechobecnych nowych technologii.
Według Witolda Abramowicza (2) na społeczeństwo informacyjne został nałożony swoisty obowiązek umiejętnego uczestnictwa w otaczającej nas rzeczywistości informacyjnej. W tym celu został stworzony przykładowy, obywatelski model właściwego korzystania z dóbr teleinformatycznych:
1. Obywatel Informujący się. Zadaniem Obywatela jest zapoznanie się z narzędziami teleinformatycznymi w takim stopniu, aby mógł on docierać do jedynie aktualnych, wiarygodnych, przyswajalnych i potrzebnych w danym czasie i miejscu informacji.
2. Obywatel Komunikujący się. To Obywatel Informujący się, który dodatkowo potrafi nawiązać kontakt zarówno zawodowy jak i osobisty z innymi, drogą elektroniczną.
3. Obywatel Uczący się. Jest Obywatelem Komunikującym się, który wykorzystując narzędzia teleinformatyczne zdobywa wiedzę stanowiącą o jego jakości codziennego życia.
4. Obywatel Tworzący, to taki Obywatel Uczący się, który posiada kompetencje tworzenia produktów i usług cyfrowych dla Obywateli Informujących się, Komunikujących się i Uczących się.

I takimi właśnie „odpowiedzialnymi”, typowymi obywatelami ery informacyjnej moim zdaniem są osoby z pokolenia „Y” i „Z”. Potrafią dopasować się do nowych warunków, opartych na nowych technologiach, a korzystanie z IT jest nieodzownym elementem otaczającego ich świata. Dla nich funkcjonowanie w świecie wirtualnym jest (mówiąc wprost) dopełnieniem ich życia w realu.
Natomiast Steve Krug scharakteryzował młodych Internautów kilkoma niezbyt pochlebnymi cechami:
– niecierpliwi,
– nie czytają, lecz przeglądają,
– nie wybierają optymalnie, lecz zadowalają się wynikiem uzyskanym od wyszukiwarki,
– nie zastanawiają się jak coś działa – po prostu jakoś sobie radzą (3)

Kim więc są osoby należące do pokolenia „Y” i „Z”? Zainteresowani problemem pokoleń uważają, że „Zetki” bez problemu da się wyodrębnić z „Igreków”, pomimo tego, że na początku operowano jedynie terminologią „pokolenie Y”. Moim jednak zdaniem, dla potrzeb tego krótkiego wpisu blogowego nie ma to najmniejszego znaczenia, ponieważ w moim odczuciu, zarówno „Y”, jak i „Z” postrzegają przestrzeń biblioteczną w podobny sposób i czują się w niej rewelacyjnie .
Generacja „Y” i „Z” to wszystkie osoby urodzone po 1977 r. Oznacza to, że mamy do czynienia zarówno z pracownikami, przed którymi rynek pracy nie ma już żadnych tajemnic, jak i z młodymi ludźmi, dla których ten rynek jest zupełnie nieznany. Są to ludzie, którzy świetnie odnajdują się we współczesnej, globalnej wiosce i mają, mówiąc kolokwialnie, obycie technologiczne. Pokolenie Millennialsów (bo tak są również nazywani) nie wyobraża sobie życia bez Facebooka, Internetu i wszelakich urządzeń mobilnych, które ułatwiają im dostęp do wirtualnej rzeczywistości. A dzięki cyfryzacji bibliotek taką wirtualną rzeczywistość znajdą we współczesnych bibliotekach.

Biblioteka, jako ważne ogniwo społeczeństwa informacyjnego, powinna zwracać baczną uwagę na wciąż zmieniające się oczekiwania użytkowników, a dbałość o zaspokajanie ich potrzeb powinna stanowić istotny punkt zadań nałożonych na bibliotekę. W związku z powyższym Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie wychodząc naprzeciw swoim czytelnikom korzysta z dobrodziejstw sieciowej ery i zmienia swój wizerunek pod wpływem zachodzących zmian. Oto kilka innowacji, które kształtują już od wielu lat nowoczesny BUW i które usprawniają kontakt ze współczesnym „klientem” oferując szereg usług informacyjnych m.in.:

• Nowoczesna strona internetowa,
• Dane teleadresowe i adresy e-mailowe dostępne ze strony www,
• Profil na Facebooku,
• Profil na Instagramie,
• Blog biblioteczny – „BuwLOG”,
• Czat „Zapytaj Bibliotekarza”,
• RSS,
• kanał w serwisie YouTube.

Dołączyć należy do tego wszelkiego rodzaju udogodnienia w formie elektronicznej m.in.:
• E-konto czytelnika,
• Płatność elektroniczna,
• E-zasoby,
• Katalog on-line,
• Biblioteka cyfrowa e-bUW,
• Zapisy na szkolenia w formie elektronicznej,
• Portale dziedzinowe.

Te i inne działania na rzecz współczesnych użytkowników BUW promujące usługi biblioteczne są wyznacznikiem doby Internetu. Pokrywają się one z działaniami Biblioteki Głównej Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, a także innych uczelnianych bibliotek. Generacja „Y” i „Z” czynnie i chętnie uczestniczy w tych poczynaniach.
Pokolenie „Y” i „Z” zmienia oblicze biblioteki, ponieważ jego fascynacja elektronicznymi zbiorami i e-bazami wiedzy stale rośnie, a rolą bibliotek jest nadążanie za potrzebami użytkowników. Z tego też powodu współczesne biblioteki przyjęły formę bibliotek hybrydowych zgodnie z definicją:
Biblioteka posiadająca elementy biblioteki elektronicznej lub cyfrowej, która współistnieje wraz z tradycyjnie funkcjonującą biblioteką to biblioteka hybrydowa (4).
Dzięki takiemu podejściu biblioteki są instytucjami, które ułatwiają dostęp do pełnej wiedzy, a ich nowoczesna organizacja pozwala na szybki i łatwy dostęp do informacji.
Praca w takich bibliotekach wymaga od pracowników ogromnego zaangażowania i posiadania różnorodnych umiejętności. W BUW ten cel został osiągnięty.
Nie mamy się czego obawiać. Biblioteki są gotowe na przyjęcie użytkowników nie tylko z generacji „Y” i „Z”, ale również z pokolenia „Baby Boomers” (urodzeni w latach 1946-1964) oraz pokolenia „X” (urodzeni w latach 1965-1979). Świadczyć może o tym fakt, że dzienna liczba odwiedzających naszą bibliotekę uniwersytecką to ponad 2600 osób. Z moich obserwacji wynika, że osoby te cierpliwie ślęczą nad książkami i świadomie korzystają z baz elektronicznych. To oznacza, że w przypadku czytelników BUW przytoczona wcześniej przeze mnie teza Steve’a Kruga nie ma potwierdzenia.
Wiem co mówię, jestem przecież pracownikiem Wolnego Dostępu w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie 🙂

Na zakończenie chciałabym zauważyć, że w Polsce żyje 11 mln Millennialsów obcujących na co dzień z nowymi technologiami. Jestem święcie przekonana, że pomimo wszystkich ułatwień w zdobywaniu informacji i wiedzy w „sieci” Millenialsi doskonale wiedzą, że tylko w BIBLIOTECE mogą znaleźć rzetelną, popartą badaniami naukowymi wiedzę.

Ten króciutki, jedynie zarys problemu rozpoczęłam przedstawieniem porządku chronologicznego w rozwoju i ewolucji bibliotek autorstwa Małgorzaty Filipczak z Biblioteki Politechniki Łódzkiej. To przykład na to, jak biblioteki potrafią dopasować się do wciąż zmieniającego się świata i nie zostają za nim w tyle.

Dorota Bocian, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń

Przypisy:

1. Gmiterek G., Biblioteka w środowisku społecznościowego Internetu : Biblioteka 2.0. Warszawa 2012 – BUW Wolny Dostęp Z674.75.I58 2012
2. Abramowicz W., Obywatele globalnego społeczeństwa informacyjnego. [W:] Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego : [raport o rozwoju społecznym / red. nauk. Wojciech Cellary ; aut. tekstów: Witold Abramowicz et al.]. Warszawa 2002 – BUW Wolny Dostęp HC 340.3.Z9 I5565 2000
3. Skórka S., Biblioteka akademicka wobec wyzwań użytkowników „generacji Google”. „Elektroniczne Czasopismo Biblioteki Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie” Nr 1/2012
4. Piotrowicz G.: Model hybrydowy jako optymalny wariant funkcjonowania i rozwoju współczesnej biblioteki akademickiej. [W:] Tradycja i nowoczesność bibliotek akademickich : materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów-Czarna, 1-3 czerwca 2005 r. / [oprac. materiałów Ewa Bieniasz, Krystyna Serwatko, Bożena Jaskowska] Rzeszów 2005 – BUW Wolny Dostęp Z675.U5 T73 2005

Bibliografia:

– Gmiterek G., Biblioteka w środowisku społecznościowego Internetu : Biblioteka 2.0. Warszawa 2012 – BUW Wolny Dostęp Z674.75.I58 2012

– Abramowicz W., Obywatele globalnego społeczeństwa informacyjnego. [W:] Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego : [raport o rozwoju społecznym, red. nauk. Wojciech Cellary ; aut. tekstów: Witold Abramowicz et al.]. Warszawa 2002 – BUW Wolny Dostęp HC 340.3.Z9 I5565 2000

– Kwiecień S., Innowacje w bibliotece naukowej – teoria i praktyka. [W:] Bibliotekarz 2.0 : nowoczesność na bazie tradycji, red. nauk Stanisław Skórka, Michał Rogoż. Kraków 2015 – BUW Wolny Dostęp Z721.B525 2015

– Malesa R.: Nowe formy komunikacji z użytkownikiem biblioteki publicznej i uniwersyteckiej: podobieństwa i różnice. [W:] Biblioteka w przestrzeni edukacyjnej : technologia informacyjna w służbie użytkownikowi, red. nauk. Stanisław Skórka, współpr. Ewa Piotrowska. Kraków 2014 – BUW Wolny Dostęp Z718.B534 2014

– Piotrowicz G.: Model hybrydowy jako optymalny wariant funkcjonowania i rozwoju współczesnej biblioteki akademickiej. [W:] Tradycja i nowoczesność bibliotek akademickich : materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów-Czarna, 1-3 czerwca 2005 r. / [oprac. materiałów Ewa Bieniasz, Krystyna Serwatko, Bożena Jaskowska] Rzeszów 2005 – BUW Wolny Dostęp Z675.U5 T73 2005

– Kisiel P., Millennialsi – nowy uczestnik życia społecznego? „Studia Socialia Cracoviensia” 8 (2016) nr 1 (14)