Przewodnik po zbiorze wydawnictw ciągłych. Część 1. Jakie są typy wydawnictw ciągłych?

Czym są wydawnictwa ciągłe?

Wydawnictwa ciągłe stanowią drugą największą grupą dokumentów w zbiorach BUW. Chociaż niemal wszyscy, wliczając w to pracowników Oddziału opiekujących się tym zbiorem, określają je skrótowo mianem czasopism, są one dużo bardziej zróżnicowane i skomplikowane. Niniejszy wpis ma za zadanie przede wszystkim pomóc Koleżankom i Kolegom w orientowaniu się w naszej kolekcji wydawnictw ciągłych. W pierwszej części wpisu zaprezentujemy typy wydawnictw ciągłych, od najpowszechniejszych po bardziej niszowe. W drugiej zaś pokażemy, jak wygląda ich opis w katalogu kartkowym i OPAC oraz system sygnatur stosowany do oznaczenia ich lokalizacji.

Na pozór odróżnienie wydawnictwa zwartego od ciągłego, czy też mówiąc prościej książki od czasopisma, wydaje się rzeczą bardzo prostą. W codziennej praktyce zmagamy się jednak z wieloma przypadkami trudnymi do zaklasyfikowania, co skutkuje dyskusjami na temat sposobu opracowania dokumentów, w tym także prowadzonymi – za pośrednictwem NUKAT – z innymi bibliotekami. Zamieszczone poniżej informacje mogą pomóc w szybszym zlokalizowaniu w zbiorach BUW poszukiwanego tytułu lub podpowiedzieć, do którego działu należy zwrócić się z problematyczną publikacją.

Typy wydawnictw ciągłych najczęstsze…

Wg normy PN-ISO 3297:2010 pod pojęciem wydawnictw ciągłego należy rozumieć: „zasób ciągły wydawany w następujących po sobie, odrębnych zeszytach lub częściach, przeważnie oznaczonych numerycznie, bez określonego z góry zakończenia”. Z taką definicją kojarzymy przede wszystkim, zupełnie słusznie, publikacje mające określoną częstotliwość i opatrzone numeracją: gazety, tygodniki, kwartalniki, roczniki itp. Takie dokumenty są najbardziej oczywistymi kandydatami do zaklasyfikowania jako wydawnictwa ciągłe. Tu warto od razu poczynić jednak dwie uwagi. Po pierwsze: o tym, że wydawnictwo jest ciągłe, decyduje przede wszystkim jego forma. Jeżeli przykładowo wydawca wypuścił tylko jeden numer tygodnika, po czym skończyły mu się fundusze, ten jeden numer i tak musi być skatalogowany jako wydawnictwo ciągłe, choć jest publikacją jednorazową. Po drugie: reprodukcja (a więc reprint czy przedruk) pojedynczego numeru czasopisma również musi być katalogowany jako wydawnictwo ciągłe.  

Kolejnym rodzajem dokumentów jednoznacznie kwalifikującym się do wydawnictw ciągłych są kalendarze książkowe. Z pozoru może mało spektakularne, stanowią one jednak niezmiernie ciekawą grupę dokumentów, o której – mam nadzieję – uda się kiedyś więcej opowiedzieć na blogu, tym bardziej że stale powiększająca się kolekcja kalendarzy BUW należy do najbardziej imponujących w Polsce.

Często budzi zaskoczenie fakt, że jako wydawnictwa ciągłe klasyfikowane są u nas sprawozdania administracyjne i cykliczne raporty o działalności różnego rodzaju ciał zbiorowych, a więc urzędów państwowych, firm, szkół i uczelni, towarzystw, fundacji, bibliotek itp. Natomiast co do zasady za wydawnictwa ciągłe nie są uznawane sprawozdania z wydarzeń (czyli np. konferencji, ekspedycji, targów), nawet jeśli dana impreza ma charakter cykliczny.

Liczną grupę dokumentów gromadzonych w BUW stanowią serie – wg norma PN-N-01152-01:1982:  „wydawnictwo ciągłe ukazujące się przeważnie w nieokreślonych odstępach czasu i obejmujące na ogół wydawnictwa zwarte o indywidualnych tytułach, połączone wspólną nazwą serii, numerowane lub nienumerowane w obrębie serii”. Idealna seria, gromadzona przez Oddział Wydawnictw Ciągłych, będzie cyklem publikacji objętych wspólnym tytułem, bez zamierzonego końca, ze wspólną szatą graficzną, numerowaną w sposób ciągły (czyli od 1 wzwyż a nie w obrębie roku). Jeżeli każdy tom w serii ma swój własny tytuł, określimy ją wówczas jako serię monograficzną. W obrębie jednej serii wydawcy często ujmują część tomów jednym tytułem, wtedy mamy do czynienia z podserią (jeśli te tomy mają swoją własną numerację) lub sekcją (jeśli jej brak). Od jakiegoś czasu trwają prace nad ustaleniem nowych zasad gromadzenia w BUW. Kwestia katalogowania serii ma być tam również doprecyzowana, gdyż ten typ dokumentu nadal trudno jednoznacznie zakwalifikować – zwłaszcza w przypadku, gdy niektóre tomy w obrębie serii posiadają cechy monografii. Najogólniej rzecz ujmując, na chwilę obecną nasz Oddział nadal gromadzi serie widniejące w katalogu BUW jako rekordy wydawnictwa ciągłego, a w przypadku nowości wydawniczych każdy tytuł rozpatrywany jest na bieżąco.

… nieco rzadsze…

Omówiwszy te najczęściej pojawiające się typy wydawnictw ciągłych, przejdźmy do przypadków bardziej nietypowych, dyskusyjnych, rzadkich czy skomplikowanych. I tak, raczej wśród wydawnictw ciągłych niż zwartych znajdą się np.

• dokumenty aktualizowane – w tej dość niewygodnej z bibliotekarskiego punktu widzenia postaci wychodzi wiele wydawnictw zawierających różnego rodzaju przepisy prawne. Całość przechowywana jest w jednym lub kilku segregatorach, zaś wydawca regularnie przesyła nam luźne kartki (czyli właśnie aktualizacje), którymi trzeba zastąpić strony zdezaktualizowane.
  

  Przykład dokumentu aktualizowanego

• kalendarze liturgiczne i schematyzmy [LINK] – w większości publikowane przez rzymskokatolickie zgromadzenia zakonne i kurie diecezjalne, chociaż zdarzają się także kalendarze i schematyzmy prawosławne i greckokatolickie. Skrupulatnie gromadzone od XIX wieku z terenu byłych i obecnych ziem polskich, stanowią niezastąpione źródło do poznania historii Kościoła w Polsce.
• jednodniówki – notorycznie trudny do zdefiniowania typ publikacji[1]. Mówiąc najprościej, jednodniówka wygląda jak czasopismo albo gazeta, ale ukazuje się jednorazowo, przeważnie z okazji jakiegoś istotnego wydarzenia. Dawniej zdarzało się, że gdy cenzura (carska, sanacyjna, hitlerowska…) zakazywała wydawania jakiegoś tytułu, w jego miejsce redakcja wypuszczała ciąg jednodniówek. Bywało również, że jednodniówka była publikowana jako numer próbny, by niejako wysondować zainteresowanie potencjalnych czytelników i później przeradzała się w pełnowymiarowe czasopismo.
  

  Jednodniówka MWW \ Muzeum Współczesne we Wrocławiu – BUW sygnatura 09568

• wydawnictwa informacyjne – do tego „worka” można wrzucić najróżniejsze dokumenty zawierające – jakżeby inaczej – różnego rodzaju informacje. Jeżeli dane wydawnictwo ukazało się więcej niż raz pod takim samym tytułem, jeśli dodatkowo w kolejnych tomach w tytule podane są kolejne daty bądź zakres dat, zdecydowanie można rozważyć skatalogowanie takiego dokumentu jako ciągłego. Przykładowe wydawnictwa informacyjne to między innymi: książki telefoniczne, książki adresowe, spisy osób, programy studiów, spisy wykładów na uczelniach wyższych, bibliografie, rozkłady jazdy, katalogi wydawnicze, cenniki, katalogi aukcyjne, biuletyny nabytków, tzw. delecti seminum[2] i wiele, wiele innych[3].

Marcin Krawczuk, Oddział Wydawnictw Ciągłych

Fot. Karolina Minch, Oddział Wydawnictw Ciągłych

W razie jakichkolwiek pytań służymy pomocą – prosimy o kontakt z Oddziałem Wydawnictw Ciągłych.

 

[1] Użyteczny przegląd problematyki jednodniówek daje: A. Wojtysiak, Jednodniówki jako osobliwy rodzaj wydawnictw ciągłych, „Biuletyn EBIB” nr 2/129, 2012 www.ebib.pl/images/stories/numery/129/129_wojtysiak.pdf

[2] Są to wydawane corocznie przez ogrody botaniczne spisy nasion przeznaczonych na wymianę z innymi ogrodami. Delectus seminum naszego ogrodu botanicznego [LINK] zob. sygn. 013357.

[3] Nietrudno zauważyć, że wiele spośród tych rodzajów publikacji w dobie Internetu straciło rację bytu.