W niewielkim mieście Reading, położonym w hrabstwie Berkshire w południowej Anglii, na zachód od Londynu, w dolinie Tamizy, od 125 lat działa uniwersytet klasyfikowany obecnie na 188. miejscu w rankingu QS World University Rankings (Uniwersytet Warszawski na 411-420, Jagielloński na 461-470). Na liście szanghajskiej też jest wyżej niż polskie uczelnie, ale nie aż tak wysoko 🙂
Kartki życzeniowe. John and Griselda Lewis Collection. Fot. Anna Zawadzka.
Staż w ramach programu Erasmus+ był dla nas okazją do pobytu w wyjątkowej jednostce badawczej, jaką jest Centre of Ephemera Studies i rozmowy z jego kierownikiem (od założenia Centrum w 1992), profesorem Michaelem Twymanem, współautorem monumentalnego dzieła The encyclopedia of ephemera[1], historykiem druku i specjalistą w dziedzinie litografii[2]. Trzon zbiorów Centrum stanowi kolekcja Maurice’a Rickardsa, obrazująca różnorodność angielskich i amerykańskich efemerów, licząca około 20 tys. jednostek. Spuścizny kolekcjonerów efemerów (w większości XIX-wiecznych) znajdują się również w zbiorach innych działów zbiorów specjalnych i muzeów w strukturze Uniwersytetu. University of Reading chlubi się posiadaniem kolekcji opakowań lokalnej fabryki herbatników Huntley & Palmers, druków fabryki maszyn rolniczych Ransomes Sims & Jefferies, kolekcji wiktoriańskich okładek płyt z muzyką ofiarowanych przez małżeństwo Doreen i Sidneya Spellmanów czy najróżniejszych dżs-ów zgromadzonych przez Johna i Griseldę Lewisów. Wiele z nich czeka jeszcze na spisanie i opracowanie.
Centre of Ephemera Studies jest jednostką w strukturze Department of Typography and Graphic Communication. Przy czym typografia jest w Reading rozumiana jako wszelki graficzny przejaw komunikacji społecznej. Stąd w zbiorach Centrum szyldy uliczne, tablice informacyjne, a nawet ceramiczne litery ‒ elementy fasad budynków.
Ulotki imitujące bilety kolejowe. John and Griselda Lewis Collection. Fot. Matylda Filas
Studenci Center of Ephemera Studies co roku przygotowują wystawę obrazującą swoisty alfabet dokumentów życia społecznego. W kolekcjach Centrum znajdują przykłady form i tematów dżs-ów na każdą literę alfabetu. W tym roku opublikowali swoją pracę online tu: http://a-z-ephemera.org/.
Wizja kolekcjonera. Okładki raportów kolejowych zestawione z zaproszeniem na uroczyste otwarcie stacji i grafikami z innych publikacji. John and Griselda Lewis Collection. Fot. Matylda Filas
Ten wyjazd był dla nas bardzo ważnym, emocjonującym i inspirującym doświadczeniem. Po spotkaniu z naszym mistrzem wróciłyśmy przekonane, że stosowane w Gabinecie Dokumentów Życia Społecznego BUW zasady kształtowania kolekcji są właściwe i spójne z założeniami przyjętymi w podobnych instytucjach i ogólnie robimy dobrą robotę:-) Pełne optymizmu, razem ze studentami dr Mikołaja Ochmańskiego, rozpoczęłyśmy pracę nad tworzeniem naszego alfabetu dżs-ów.
Matylda Filas, Anna Zawadzka, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego
- Maurice Rickards: The encyclopedia of ephemera : a guide to the fragmentary documents of everyday life for the collector, curator and the historian. London, dr. 2001. BUW Gabinet Dokumentów Życia Społecznego sygn.: 971799.
- Michael Twyman: A history of chromolithography : printed colour for all. London, 2013. BUW Gabinet Dokumentów Życia Społecznego sygn.: 1173872.