Sieć Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL

Sieć Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL powstała jako oddolna inicjatywa z potrzeby utworzenia krajowego forum wymiany myśli i doświadczeń w zakresie zarządzania danymi badawczymi.

Zawód data stewarda nie jest jeszcze powszechnie znany w Polsce. Mimo, że od wielu lat Narodowe Centrum Nauki oczekuje od grantobiorców przygotowania planu zarządzania danymi (czyli dokumentu, w którym przedstawiane jest, w jaki sposób dane badawcze będą gromadzone, organizowane, zarządzane, udostępniane i przechowywane w trakcie projektu i po jego zakończeniu), próżno szukać w strukturach uniwersyteckich osób, które zatrudnione są na takim stanowisku. Jednak to, że na polskich uczelniach brakuje formalnie data stewardów, nie oznacza, że brakuje osób, które posiadają odpowiednie kompetencje i umiejętności w tym zakresie.

Gdzie ich szukać? Oczywiście w bibliotekach! (choć nie tylko).

Biblioteki akademickie od dawna są pionierami w zakresie otwartości na badania i tworzenia niezbędnych narzędzi (platform i repozytoriów). To bibliotekarze szkolą i tłumaczą zasady open access, to bibliotekarze posiadają odpowiednie kompetencje, by pomagać zespołom badawczym w zakresie zarządzania danymi i ich gromadzenia. Wiedzą to naukowcy, którzy zaczęli gremialnie zgłaszać się do bibliotek z prośbą o wsparcie w zakresie zarządzania danymi badawczymi. A bibliotekarze, jak to bibliotekarze, odpowiedzieli na ten apel.

Powstanie Sieci Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL

Wraz z rozpowszechnieniem się wiedzy na temat roli data stewardów, powstała inicjatywa utworzenia polskiego Centrum kompetencji w zakresie nadzoru nad danymi badawczymi (Data Stewardship Competence Centers, DSCC).

Data Stewardship Competence Centers to inicjatywa GO FAIR, mająca na celu utworzenie tzw. sieci wdrożeniowych (Implementation Networks). DSCC powstały między innymi w Austrii, Niemczech, Danii, Brazylii i Stanach Zjednoczonych.

Polskie Data Stewardship Competence Centers powstało z inicjatywy Politechniki Gdańskiej. Oficjalna inauguracja Polskiej Grupy Roboczej (Polskiego Oddziału) Data Stewardship Competence Centers Implementation Network (DSCC-IN PL), odbyła się 3 grudnia 2021 r. podczas V edycji Pomorskiej Konferencji Otwartej Nauki. Pierwsze oficjalne spotkanie online Grupy Roboczej zaplanowano na koniec stycznia 2022 r., a od tego czasu grupa spotyka się co miesiąc.

Od grudnia 2021 aż do końca 2023 roku grupa zarządzana była przez pracowników Centrum Kompetencji Otwartej Nauki Biblioteki PG. Wraz z początkiem 2024 roku powołany został tzw. komitet sterujący, którego zadaniem jest organizacja spotkań i monitorowanie bieżącej działalności grupy. Zmianie uległa nazwa samej grupy na Sieć Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL.

Działanie Sieci Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL

Obecnie Sieć Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL nie jest afiliowana przy konkretnej jednostce naukowej i jest otwartą, niezależną grupą. Sieci tworzy środowisko osób na co dzień afiliowanych przy polskich uczelniach, instytutach naukowych, centrach badawczych, które zawodowo zajmują się zagadnieniami związanymi z Otwartą Nauką, w szczególności danymi badawczymi, są to: bibliotekarze, naukowcy, specjaliści IT, pracownicy administracji.

Zadania, jakie postawili przed sobą członkowie grupy, to przede wszystkim rozpowszechniania zasad Otwartej Nauki, wsparcie merytoryczne w sprawach integracji Otwartej Nauki z codziennymi praktykami różnych interesariuszy poprzez nabywanie umiejętności oraz zwiększanie świadomości pozytywnych skutków otwierania nauki, a także tworzenie rekomendacji dla środowiska.

Jeśli chodzi o ten ostatni aspekt, Sieć ma już pewne doświadczenie. Członkowie grupy przygotowali rekomendacje dla Zespołu doradczego do spraw „Polityki otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych” (Zarządzenie Ministra Nauki z dnia 19 marca 2024 r. w sprawie powołania Zespołu doradczego do spraw Polityki otwartego dostępu do danych badawczych finansowanych ze środków publicznych – Dziennik Urzędowy Ministra Nauki) , do którego powołano przedstawicieli Sieci. Powstały dokument został skierowany nie tylko do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ale również do Narodowego Centrum Nauki, a także do szeroko pojętych władz szkół wyższych/uczelni oraz instytutów badawczych i placówek naukowych.

Członkowie SKON chcą szerzyć wiedzę na temat otwartej nauki i zarządzanie danymi poprzez popularyzację narzędzi dedykowanym praktykowaniu otwartej nauki oraz planowania i promowania ustrukturyzowanych szkoleń oraz popularyzacji nowego zawodu – data stewarda – dla instytucji badawczych.

Członkostwo w Sieci Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL jest darmowe i dobrowolne. Spotkania online odbywają się w każdą pierwszą środę miesiąca, z wyjątkiem lipca i sierpnia. Wymiana myśli “na żywo” pomiędzy członkami Sieci odbywa się przy okazji konferencji i seminariów tematycznych. Wszystkich zainteresowanych działaniem Sieci zapraszamy na nowopowstałą stronę, a także na nasz fanpage gdzie zamierzamy dzielić informacjami na temat działania grup.

Maja Bogajczyk (dumna członkini Sieci Kompetencji Otwartej Nauki – Data Steward PL), Oddział Wspierania Nauki