Tradycje śląskiej kultury muzycznej to cykliczna międzynarodowa konferencja adresowana przede wszystkim do muzykologów oraz teoretyków muzyki, których prace badawcze związane są z kulturą Śląska, zarówno w epokach dawnych, jak i współcześnie.
Tegoroczne, czternaste spotkanie odbyło się w dniach 2-4 marca 2016 roku w Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Podczas konferencji wygłoszone zostały 52 referaty w 12 sesjach:
-
BUW RM 5340
W kręgu źródeł kultury muzycznej Śląska,
- Tradycje religijne na Śląsku,
- Życie muzyczne Śląska – tradycje regionalne,
- Bogactwo tradycji narodowych,
- Życie muzyczne Wrocławia w XIX i XX wieku,
- Kompozytorzy XIX i XX wieku w kręgu tradycji,
- Twórczość kompozytorów XX wieku w kręgu kultury i natury,
- Recepcja twórczości kompozytorskiej na Śląsku,
- Kompozytorzy śląscy XX wieku wobec tradycji,
- Twórczość kompozytorów śląskich XX wieku w kontekście tradycji gatunków,
- Życie muzyczne Śląska w XX wieku,
- Tradycje muzyki ludowej.
Konferencja prowadzona była w dwóch równoległych sesjach, co uniemożliwiało niestety wysłuchanie wielu interesujących wypowiedzi.
Naszą bibliotekę reprezentowały Ewa Hauptman-Fischer oraz Katarzyna Spurgjasz z Gabinetu Zbiorów Muzycznych. Dawne zbiory rękopisów i druków muzycznych, przechowywane w naszym gabinecie, pochodzą właśnie z różnych ośrodków Śląska (głównie klasztorów i kościołów), a do Warszawy zostały przeniesione w 1952 roku.
W ostatnich latach intensywnie pracujemy nad zbiorem, tworząc opisy do bazy źródeł RISM, publikując artykuły i opracowując katalogi poszczególnych kolekcji. Wrocławska konferencja była okazją do zaprezentowania wyników naszych badań.
Ewa Hauptman-Fischer wygłosiła referat Komedia w klasztorze. Świeckie utwory okolicznościowe w tradycji śląskich cystersów.
Ten sam rękopis muzyczny i jego tłumaczenie (tłum. Iza Więcek)
Przedmiotem referatu był rękopis, niedawno zidentyfikowany jako pochodzący z klasztoru cystersów w Lubiążu. Pozbawiony jest on karty tytułowej, na której zazwyczaj widnieje wpis proweniencyjny. Ustalenie miejsca powstania rękopisu możliwe było dzięki wielu szczegółom zapisanego w nim tekstu, w którym znajdują się liczne odniesienia do klasztoru i urzędującego wówczas opata (serdecznie dziękuję koleżance Izie Wiencek z Gabinetu Starych Druków za ogromną pracę tłumaczenia łacińskiego tekstu!). Temat utworu jest na wskroś muzyczny: jest nim spór dwóch chórów i ich kierowników. Zarówno kapela z Lubiąża, znana z wirtuozerii i dobrego smaku, jak i kapela z Sicin, uważana za ludową i prostacką, chce uhonorować dostojnego opata w dniu jego imienin. Ich rywalizacja przeradza się w pełną słownych przepychanek i inwektyw kłótnię… Utwór stanowi bardzo ciekawy materiał, dokumentujący muzyczne rozrywki śląskich cystersów i ich gości. Mamy nadzieję na jego wydanie i wystawienie tej komedii.
Katarzyna Spurgjasz prezentowała referat Singet dem Herrn ein neues Lied. Katolicki śpiewnik z XVIII-wiecznego Żagania: źródła, repertuar, recepcja. Jego przedmiotem były dwa przekazy tego samego repertuaru: drukowany śpiewnik z tekstami pieśni religijnych wydany w 1739 roku, oraz nieomawiany dotychczas w literaturze przedmiotu rękopis, zawierający ich melodie. Pieśni zapisane w obu źródłach, i tylko dzięki ich zestawieniu możliwe do pełnego odtworzenia (zarówno sam tekst, jak i sama melodia nie są przecież wystarczające), są ciekawym świadectwem ówczesnej praktyki muzycznej – codziennej i powszechnej. Odnaleźć w nich można ślady funkcjonującej przez wieki tradycji ustnej (choćby poprzez warianty melodii, nieznane z żadnego innego źródła), a także liczne dowody na to, że pieśni religijne przekraczały granice wyznaniowe: „wymieniano się” zarówno tekstami, jak i muzyką…
Jak się okazało, nasza obecność na konferencji była ważna nie tylko z powodu możliwości prezentacji badań, dyskusji i wysłuchania wielu ciekawych referatów. Istotna była również możliwość informowania osób z różnych ośrodków naukowych o zbiorach przechowywanych w naszej bibliotece. W środowisku muzykologicznym fakt przeniesienia zbioru z Wrocławia do Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie jest znany, jednak wielu badaczy, związanych z mniejszymi ośrodkami, często nie ma świadomości, że źródła do interesujących ich tematów znajdują się właśnie u nas. Ponieważ wiele prezentowanych referatów dotyczyło muzyki współczesnej, udzielałyśmy także informacji o zbiorach należącego do naszego Gabinetu Archiwum Kompozytorów Polskich, zbierającego spuścizny kompozytorskie i muzykologiczne od początku XX w.
Konferencji towarzyszyły również dodatkowe wydarzenia. W Akademii Muzycznej odbyły się trzy koncerty: Ryszard Bukowski in memoriam w wykonaniu Chóru Feichtinum, koncert muzyki dawnej Serena mente jubilo w wykonaniu zespołu Ars Cantus oraz koncert muzyki współczesnej w wykonaniu Kwartetu Śląskiego.
Biblioteka Główna Akademii Muzycznej we Wrocławiu przygotowała ekspozycje o Ryszardzie Bukowskim i Marii Zduniak oraz o kompozytorce Grażynie Pstrokońskiej-Nawratil.
Uczestnicy mieli też możliwość zapoznania się z wybranymi zbiorami muzycznymi Biblioteki Uniwersyteckiej oraz Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu podczas specjalnie zorganizowanych pokazów.
Ewa Hauptman-Fischer i Katarzyna Spurgjasz, Gabinet Zbiorów Muzycznych