Od 2015 r. Francuska Biblioteka Narodowa (BnF) oraz ABES (Agence bibliographique de l’enseignement supérieur) wspólnie realizują projekt Transition bibliographique. Zgodnie z założeniami tego projektu priorytetem francuskich bibliotek jest doprowadzenie katalogów do zgodności z modelem koncepcyjnym FRBR (obecnie IFLA LRM). Prace prowadzone są w trzech grupach: standaryzacyjnej (Normalisation), szkoleniowej (Formation) i systemowo-danowej (Systèmes & Données). Trzecia spośród tych grup, której zadaniem jest opracowywanie narzędzi i przygotowanie migracji danych z aktualnych katalogów do nowej struktury informacji bibliograficznej, od 2016 r. organizuje spotkania robocze, których celem jest stworzenie platformy do debaty i wymiany informacji na temat innowacyjnych rozwiązań w obszarze transformacji bibliograficznej, dobrych praktyk w zakresie przystosowywania katalogów do modelu koncepcyjnego IFLA LRM oraz wsparcia specjalistów zajmujących się danymi.
Tegoroczne spotkanie odbyło się 22 listopada w Bibliotece Narodowej Francji pod tytułem „Les différents visages de la Transition bibliographique” i było podsumowaniem dotychczasowej realizacji projektu Transition bibliographique.
W przeddzień, 21 listopada, odbył się tzw. „datathon”; kilka grup ochotników zastanawiało się nad modelami interfejsów dla użytkowników bibliotek, które pozwalałaby na jak najlepsze wykorzystanie ustrukturyzowanych danych.
Każda z grup przygotowała strategie wyszukiwawcze użytkownika korzystającego z zasobów określonego typu biblioteki (małej publicznej działającej w sieci, specjalistycznej naukowej, uniwersyteckiej). Zadaniem uczestników było zastanowienie się, w jaki sposób użytkownik może poszukiwać potrzebnych informacji i dokumentów i jak w tych działaniach mogą być pomocne narzędzia prezentujące dane uporządkowane wg modelu jednostka-relacja.
Były to rozważania czysto teoretyczne, ale mogą okazać się pomocne w projektowaniu systemów informacyjno-wyszukiwawczych. A Biblioteka Narodowa Francji jest właśnie u progu wdrożenia własnego systemu, w którym tradycyjne dane bibliograficzne i wzorcowe mają być rozkładane na poszczególne jednostki (encje), zgodnie z modelem IFLA-LRM, czyli: dzieło, realizację materializację, egzemplarz, agenta (osobę, ciało zbiorowe, rodzinę), nomen, miejsce, zakres czasu. Między jednostkami mają być generowane powiązania umożliwiające tworzenie klastrów dla dzieł i ich realizacji. Pełne wdrożenie jest zaplanowane na 2026 r.
Druga część spotkania poświęcona była głównie formatom zapisu metadanych oraz przekształceniom danych bibliograficznych z modelu tradycyjnego na model IFLA LRM
- Przedstawiono najnowsze informacje dotyczące wdrażania modelu RDA we Francji (RDA FR). Od kilku lat bibliotekarze w tym kraju pracują nad tłumaczeniem, a właściwie francuską wersją tego modelu, która ma zastąpić francuskie standardy katalogowania publikowane przez firmę Afnor. Prace odbywają się w sześciu grupach złożonych z członków różnych instytucji francuskich i odpowiadających jednostkom zdefiniowanym w modelu IFLA LRM:
- Dzieło i manifestacja,
- Materializacja i egzemplarz,
- Osoby i rodziny, Ciało zbiorowe,
- Koncept, miejsce, czas,
- Relacje między encjami.
Efekty prac poszczególnych grup są sukcesywnie publikowane jako kolejne rozdziały RDA FR i poddawane badaniom ankietowym.
Tłumaczenie jest dostępne na stronie RDA FR
- Szczegółowo omówiono zmiany w formacie UNIMARC postulowane podczas spotkania „UNIMARC Users Meeting”, które odbyło się 12 listopada 2024 r. w Mariborze. Wszystkie zmiany związane są z wdrażaniem modelu IFLA LRM w katalogach, który trudno wyrazić w dotychczasowej strukturze UNIMARC.
- Podsumowano tegoroczne spotkanie BIBFRAME Workshop in Europe (17-18 września, Helsinki) przedstawiając kilka projektów związanych z wdrażaniem modelu Bibframe w systemach bibliotecznych oraz przekształcaniem danych z formatu MARC21 na Bibframe. Najbardziej zaawansowana w tych pracach jest Biblioteka Kongresu, która bierze udział w większości omówionych projektów: własnym, który zakłada przejście z systemu Voyager i formatu zapisu danych w formacie MARC na Folio z Bibframe, BlueCore – wspólnej bazie danych z kilkoma amerykańskimi bibliotekami akademickimi oraz ShareVDE – platformie z danymi bibliograficznymi i wzorcowymi wielu instytucji (europejskich i amerykańskich) opartej na Linked Data.
- Zaprezentowano bardzo szczegółowo proces transformacji danych bibliograficznych w katalogu BnF z modelu tradycyjnego na model jednostka-relacja. Prezentacja związana była z przygotowywanym od 2017 r. wdrożeniem w bibliotece nowego systemu bibliotecznego. System o nazwie NOEMI (Nouer les Œuvres, les Expression, les Manifestations et les Items czyli Połączenie dzieła, manifestacji, materializacji i egzemplarza) zakłada pełną implementację modelu IFLA LRM. Tradycyjne opisy bibliograficzne i wzorcowe zostaną przekształcone na jednostki powiązane relacjami. Taka struktura danych umożliwi korzystanie z danych bibliotecznych w sieci semantycznej i ich udostępnianie w formie Linked Open Data.
Ze względu na szeroką dystrybucję danych BnF innym podmiotom, w projekcie przekształcenia uwzględniono powrót do formatu wyjściowego czyli tradycyjnych rekordów wzorcowych i bibliograficznych.
Na zakończenie Emmanuel Jaslier, dyrektor departamentu Metadanych BnF wraz z Laure Jestaz, wicedyrektorką ABES, podsumowali 10 lat działań związanych z projektem Transition bibliographique i poinformowali, że projekt przestanie funkcjonować w dotychczasowej formie z końcem 2025 r. W przyszłym roku dwie grupy: Normalisation i Formation będą jeszcze działać, by zakończyć rozpoczęte zadania, natomiast grupa Systèmes & Données kończy działalność. Tym samym 9 spotkanie robocze tej grupy (journée professionnelle Métadonnées en bibliothèques) było spotkaniem ostatnim.
Podsumowując należy docenić zaawansowanie bibliotekarstwa francuskiego we wdrażaniu koncepcji IFLA LRM oraz tłumaczeniu standardu RDA na język francuski. Francuscy bibliotekarze zasługują również na uznanie za zaangażowanie, wytrwałość i chęć nadążania za najnowszymi trendami w świecie bibliotekarskim oraz ze względu na dobrą współpracę poszczególnych bibliotek.
Nagranie spotkania dostępne jest na kanale YouTube: https://www.youtube.com/live/x1usevb8NtU
Paulina Czyżewicz, Centrum NUKAT