Odnowione, odbudowane, uratowane – jak przetrwały II wojnę. Konserwacja, ochrona i prewencja obiektów z lat 1939-1945. Konferencja konserwatorska

12-13 kwietnia 2018 r. w Muzeum Powstania Warszawskiego odbyła się niezwykle interesująca konferencja pt. Odnowione, odbudowane, uratowane – jak przetrwały II wojnę. Konserwacja, ochrona i prewencja obiektów z lat 1939-1945.
Przedstawiono na niej całe spektrum zagadnień dotyczących różnorodnych obiektów z okresu II wojny światowej. Prelegenci z Polski i zagranicy (m.in. z Imperial War Museum (Wielka Brytania), US Holocaust Memorial Museum (USA), National Maritime Museum (AUS), The University of Melbourne (AUS), The Royal Institution of Great Britain (UK), Australian Institute for Aboriginal and Torres Strait Islander Studies oraz The Australian War Memorial (AUS), University of California (USA)) opowiedzieli o swoich pracach, badaniach i analizach dotyczących konserwacji m.in.:

• elementów skórzanych obiektów ( m.in. futerał na busolę, torba oficerska, mapnik) znalezionych w skrzyni zakopanej po kapitulacji 1939 r. przy ul. Bagatela w Warszawie;
• obiektów tekstylnych: Sztandaru Polskich Sił Powietrznych (z Muzeum Wojska Polskiego), ubranek dziecięcych z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu;
• obiektów metalowych ze zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu;
• statku o drewnianym kadłubie wykorzystanym przez wojska australijskie w operacji przeciw flocie japońskiej;
• pokrytych radioaktywną farbą przedmiotów z okresu II wojny światowej ( Australia);
• zabytków fotograficznych i filmowych z okresu II wojny światowej ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego.

Na konferencji nie zabrakło także odczytów dotyczących problematyki obiektów o podłożu papierowym. Omówiono przebieg konserwacji map lotniczych wydobytych w 2006 r. z zestrzelonego w 1944 r. bombowca Halifax. Mapy te były nadpalone, zmoczone, zabrudzone błotem i paliwem lotniczym. Do konserwacji nadawały się tylko mapy z wnętrza mapników. Dwie już zakonserwowane mapy można obejrzeć na wystawie stałej Muzeum Powstania Warszawskiego.

Jeszcze gorzej zachowane, bo w stanie daleko posuniętej destrukcji, były dokumenty papierowe ‒ rękopisy i maszynopisy ‒ wydobyte ze skrzyni odkrytej kilka lat temu w rejonie Półwyspu Helskiego (obecnie w zbiorach Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni).  Po dwukrotnej (ze względu na mnogość aktywnych mikroorganizmów) dezynfekcji opracowano bezpieczną dla obiektów metodę rozdzielania kart w celu zachowania maksimum zawartej na nich informacji. Treść rękopisów uczytelniano przy użyciu metody obrazowania multispektralnego, którą połączono z rejestracją wielomianowych map tekstury. Dzięki temu możliwe jest udokumentowanie pierwotnego stanu zachowania oraz wyglądu obiektu po przeprowadzonych pracach konserwatorskich.

Dużym wyzwaniem dla konserwatorów była konserwacja dwóch wielkoformatowych map z okresu II wojny światowej znajdujących się w Sali Map Gabinetu Wojennego Winstona Churchilla w Londynie. Ze względu na rozmiary map i ich umieszczenie na ścianach Gabinetu ich czyszczenie, naprawy i stabilizowanie przeprowadzono in situ w godzinach otwarcia muzeum.

Omówiona także projekt (w trakcie realizacji na University of California, USA) ‒ analiza badawcza gazet francuskiego ruchu oporu z okresu II wojny światowej, które trafiły do USA z Francji, w tym badania farb drukarskich i papieru oraz światłotrwałości druku.

Jan Paris (University of North Carolina at Chapel Hill, USA), na podstawie dokonanej w 1986 r. konserwacji żydowskiej kroniki (Pinkas) miasta Skoudas (Skudy) na Litwie, rozważała zmiany, jakie zaszły w podejściu do konserwowanego obiektu od tamtego czasu do dziś.

Joanna Sroka z Biblioteki Elbląskiej przedstawiła problematykę wykonania kopii konserwatorskich obiektów na podłożu papierowym ze zbiorów Muzeum II Wojny Światowej, które przygotowano dla tego muzeum na ekspozycję stałą.

Na Konferencji w Muzeum Powstania Warszawskiego poruszono jeszcze wiele innych tematów. Ich abstrakty oraz nagrania z konferencji dostępne są na http://www.konferencjakonserwatorska.pl/

Joanna Kołodziejska, Oddział Ochrony i Konserwacji Zbiorów