Zuza i Tuluza rymują się dobrze i to też mógłby być argument przy wyborze miejsca na tegoroczny staż. Przeważył jednak ten bardziej merytoryczny – chęć dalszego rozbudowywanie mojej wiedzy eksperckiej dotyczącej systemu francuskich bibliotek akademickich. Widziałam już połączenie biblioteki narodowej i uniwersyteckiej w Strasburgu oraz wspólne usługi biblioteczne na uniwersytecie połączonym (fr. université fusionée) w Bordeaux, przyszła pora na uniwersytet sfederowany (fr. université fédérale).
Taki właśnie jest Université fédérale Toulouse Midi-Pyrénées (od niedawna nazywany po prostu: Université de Toulouse) – powstał, aby tuluskie uczelnie były lepiej widoczne w międzynarodowych rankingach, ale tak naprawdę uczelnie i inne jednostki naukowe, chociaż sfederowane, nadal zachowują (i bardzo sobie cenią) swoją niezależność.
I tak mój staż spędziłam po połowie na Université Toulouse-1 Capitole i Université Toulouse-3 Paul Sabatier. W planach był jeszcze Université Toulouse-2 Jean Jaurés, ale wiosną w garażu pod biblioteką spłonął samochód i od tamtej pory nikt nie ma wstępu do budynku, którego konstrukcja uległa znacznemu uszkodzeniu (księgozbiór nie ucierpiał). Dramatyzmu dodaje fakt, że Toulouse-2 to uniwersytet nauk humanistycznych – studenci i wykładowcy od pół roku nie mają dostępu do tradycyjnych zbiorów bibliotecznych, które w tych dyscyplinach są przecież nadal podstawowym wsparciem studiów i badań naukowych.
Podczas stażu, co ustaliłam wcześniej, zgłębiałam wyłącznie dwa tematy – szkolenia użytkowników (studentów i badaczy) oraz otwartą naukę. Wszystkie spotkania, a było ich w sumie dwadzieścia pięć (! Francuzi są mistrzami organizowania „małych rendez-vous”) dotyczyły wyłącznie tego. Mam poczucie wyczerpania tematu.
Université Toulouse-1 Capitole posiada dwie biblioteki: BU de la Manufacture du Tabac (zlokalizowaną w dawnej fabryce tytoniu) oraz BU de l’Arsenal (zlokalizowaną na terenie niegdyś zajmowanym przez arsenał). Wspierają one: prawo, ekonomię, zarządzanie i inne nauki społeczne. Uniwersytet Toulouse-1 należy także do sojuszu europejskich uniwersytetów ENGAGE, zrzeszającego wyłącznie uniwersytety ekonomiczno-biznesowe. Biblioteki oferują niezwykle bogatą i różnorodną w formach dydaktycznych ofertę szkoleń dla studentów studiów licencjackich i magisterskich. Wykorzystują oferowane przez Aleph narzędzie do zarządzania listami lektur Leganto. Jak mówią tuluscy bibliotekarze, narzędzie jest drogie i około pięciu lat trwa jego optymalne wdrożenie, ale warto. Leganto świetnie odsyła do zasobów bibliotek, pomaga przy okazji tworzyć dobre relacje między biblioteką a wykładowcami. BU w Tuluzie robi zestawienia lektur do zajęć dla wykładowców w ramach zachęcania i promocji narzędzia (na UW pewnie można by do takich działań zaprosić bibliotekarzy wydziałowych).
Postindustrialne wnętrze BU Manufacture
BU Arsenal Punkt info na początek roku akademickiego
Université Toulouse-3 Paul Sabatier także posiada dwie biblioteki. Małą BU Santé, zlokalizowaną obok szpitala i wydziałów medycznych, obsługującą wyłącznie studentów tych kierunków, “cichą” bibliotekę oraz bardzo dużą BU Sciences – otwartą dla wszystkich, dysponującą sporymi przestrzeniami wolnego dostępu, mieszczącą się w centrum głównego kampusu. Biblioteki “Paul Sab” (skrót używany np. w materiałach informacyjnych dla studentów) najbardziej ujęły mnie ogromną akcją szkoleń dla studentów studiów licencjackich, Mój staż odbywałam w 2. tygodniu nowego roku akademickiego, zatem trafiłam w jej szczyt, ba!, nawet wzięłam udział w takim szkoleniu i bardzo podobało mi się, że nacisk w nim położony został na praktykę – umiejętność samodzielnego poruszania się po budynku biblioteki oraz katalogu.
Uniwersytet Paul Sabatier (UPS) to tzw. uczelnia badawcza. Dlatego duży nacisk kładzie także na otwartą naukę i wszystkie jej aspekty. Wg francuskiego Barometru Otwartej Nauki 80% publikacji UPS jest w otwartym dostępie (wskaźnik dla całej Francji to 67%). Podpisywane są umowy transformacyjne, jednak nadal najwięcej publikacji ukazuje się w budzącym kontrowersje wydawnictwie MDPI (nie tylko na UPS, ale także w skali całej Francji). Bibliotekarze UPS tłumaczą, że konkretnym argumentem na korzyść publikowania w MDPI w naukach ścisłych i medycznych jest potrzeba jak najszybszego opublikowania wyników badań. Jeśli dany zespół badawczy opublikuje je wcześniej niż konkurująca z nim grupa badawcza, ta druga będzie musiała zacytować pionierską publikację tej pierwszej.
Kolejną ważną sprawą są dane badawcze. Université de Toulouse nie ma repozytorium danych badawczych, ale wkrótce będzie miało swoje data centre. Nie ma też własnego repozytorium dla publikacji naukowej – jest członkiem Toul’AO – Toulouse Archive Ouvertes, repozytorium lokalnego, zrzeszającego 18 jednostek naukowo-badawczych z miasta i okolic. Za to intensywnie wspiera naukowców i doktorantów, a także bada ich potrzeby, na przykład przeprowadzając 41 wywiadów z badaczami na temat danych i ich zarządzania. Wywiady przeprowadzone we współpracy ze studentami psychologii pracy pokazały postawy, ale i obawy badaczy wobec udostępniania danych. Podobne do tych, które znamy i które można było usłyszeć już prawie 20 lat temu, kiedy zaczęły się poważne debaty na temat Open Access – np. że dane mogą zostać nieuczciwie wykorzystane przez konkurencję.
BU organizują także seminaria dla doktorantów (podkreślam słowo ‘seminarium’, brzmi trochę bardziej zachęcająco i akademicko niż nasze ‘szkolenie’), gdzie m.in. pokazują DMP OPIDoR – francuskie narzędzie wspierające tworzenie planu zarządzania danymi badawczymi. Bibliotekarze uczą jego obsługi, proponują też usługę lektury i ewentualnego udoskonalania planu przygotowywanego przez badaczy do konkretnej aplikacji projektowej.
Odwiedzając bibliotekę medyczną, chciałam poznać bazy medyczne dobrze wspierające proces studiów. Takich baz na UW jeszcze nie mamy, ale wraz z rozwojem Wydziału Medycznego być może będziemy rozważać zakup dostępu. W Tuluzie chwalą sobie: Clinical Key Student (Elsevier), e-Anatomy, Visible Body, oraz Cochrane Library. No i bezpłatny PubMed, wiadomo.
Przy okazji dowiedziałam się (informacja cenna w kontekście ewentualnych staży), że najlepszą biblioteką medyczną we Francji, instytucją referencyjną dla pozostałych, jest mieszcząca się w Paryżu Bibliothèque interuniversitaire de santé, należąca administracyjnie do Université Paris Cité.
Zuza Wiorogórska, Pełnomocniczka ds. edukacji informacyjnej i komunikacji naukowej
