Nakład: Ilość jednorazowo wytłoczonych egzemplarzy jednego wydania. Wysokość nakładu ustala wydawca, opierając się na potrzebach czytelniczych. (…) W Polsce od 1950 wydawcy z reguły ujawniają wysokość nakładu w tzw. metryce, na odwrocie karty tytułowej lub na ostatniej stronie książki.
To tyle o nakładzie za Encyklopedią Wiedzy o Książce, wydanej w 30 000 egzemplarzy w 1971 roku. Nakłady książek w PRL sięgały kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy. Zazwyczaj ich wysokość była podawana w kombinacji dwóch liczb: 15 000 + 283, gdzie pierwsza oznacza ilość egzemplarzy przeznaczonych na sprzedaż, a druga ilość egzemplarzy bezpłatnych, do dyspozycji wydawnictwa, autora, dla konkretnych instytucji itp. Lata 90. ubiegłego wieku przyniosły ze sobą taką zmianę, że dziś wydawcy z reguły nie ujawniają wysokości nakładu, a jeśli książka jest wydrukowana w nie więcej niż 100 egzemplarzach, są zwolnieni z obowiązku przysyłania jej do bibliotek poza Biblioteką Narodową i Biblioteką Jagiellońską. Każdy nakład, niezależnie od wysokości, ma to do siebie, że może się wyczerpać. Otóż to. W czasie mojego ostatniego urlopu rzuciło mi się wyraźniej w uszy, w jaki sposób w różnych językach mówimy o tym, że ostatnia książka zniknęła właśnie z półek księgarń i nie ma jej także w żadnej hurtowni ani w wydawnictwie; że nakład został wyczerpany.
Żywioł wody (z motywem irysów i grążeli) – Stanisław Wyspiański. Witraż z kościoła oo. Franciszkanów w Krakowie. Źródło: cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl
Czerpać czyli wydobywać czymś substancje płynne lub sypkie, najczęściej wodę ze studni. W znaczeniu przenośnym posiłkować się także innymi substancjami, rzeczami materialnymi i niematerialnymi: czerpać siłę z zasad moralnych, czerpać energię ze słońca, z wiatru, czerpać korzyści, zaczerpnąć świeżego powietrza. Ale wróćmy do książek i do rynku księgarskiego. Użytkownicy języka angielskiego mają do dyspozycji wyrażenie „Out of print” (dosł. poza drukiem) oraz „Out of stock” (dosł. poza składem), kiedy książki nie ma u danego dostawcy, ale można ją zdobyć w innym miejscu. Niemcy używają czasownika „vergriffen”, czyli „rozchwycony”. Widać więc, że w ich świadomości książka potrafi się rozejść jak świeże bułeczki. W tym miejscu króciutki wątek zbożowo-drzewny: „sprzedać na pniu” oraz „zapłacić jak za zboże”, zwłaszcza za książkę w antykwariacie. Rosjanie, tak jak my, mówią że „тираж исчерпан [tiraż isczierpan]”, a Czesi? Czesi mówią, że książki „rozebráno”, czyli podobnie do Niemców. Proszę się nie śmiać 🙂 Mnie najbardziej podoba się jednak wyrażenie portugalskie „O livro está esgotado”. Portugalskie „gota” znaczy „kropla”. W Portugalii mówi się więc, że nakład książkowy został wypity do ostatniej kropli przez spragnionych lektury czytelników. Tak pięknie język (każdy!) mówi nam o naszej relacji do książek – że potrzebujemy ich jak wody, jak chleba, jak przestrzeni, jak powietrza. Dokładnie tak to przedstawił Jan Lievens, w kompozycji, którą wybrałam na obrazek wyróżniający do wpisu: martwa natura przedstawia leżące na stole książki, w tle globus, obok książek lutnia, dzbanek z wodą i kawałek chleba.
Rozmyślania lingwistyczne w czasie wolnym od pracy poprowadziły mnie jeszcze o krok dalej, ku mniej lub bardziej świadomym kontekstom, w jakich spotykają się słowo, pokarm i napój. Są to konteksty literatur antycznych, gdzie w trakcie słuchania opowieści czy recytowania poezji sączono wino, a w wyższych warstwach społeczeństwa, nektar. Są to także konteksty biblijne, z Księgą Psalmów na czele. „Ó Deus, tu és o meu Deus, eu te busco intensamente; a minha alma tem sede de ti! Todo o meu ser anseia por ti, numa terra seca, exausta e sem água“ (Psalm 63).
Lekarze i specjaliści od zdrowego trybu życia zalecają picie przynajmniej 1,5 litra płynów dziennie oraz lekturę minimum jednej książki miesięcznie. Książki można wypożyczać z biblioteki. Stanowi ona wciąż niewyczerpane źródło, z którego można czerpać wiedzę, pożytek i rozrywkę.
Barbara Chmielewska, Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów