Podróż przez czas i technikę – prowadzi Nikola Tesla

Dzisiejszy wpis ma dotyczyć podróży i książek znajdujących się w BUW, w takim stopniu aby móc się zmieścić w ramach cyklu „W 80 książek dookoła BUW”. I tak rzeczywiście jest, z tą małą różnicą, że nie będzie to zwykła podróż dotycząca tylko przemieszczania się w przestrzeni. Będzie to podróż w przestrzeni i czasie przez świat techniki i wybitnych wynalazców, którzy ukształtowali obraz współczesnego świata.

Jakiś czas temu trafiła w moje ręce książka pod tajemniczym tytułem „Nikola Tesla władca piorunów” autorstwa Przemysława Słowińskiego (BUW Wolny Dostęp: TK140.T4 S584 2018). Ponieważ Nikola Tesla od dawna był dla mnie interesującą postacią, postanowiłem oddać się przyjemności czytania.

Po raz pierwszy zetknąłem się z osobowością Tesli, kiedy szukałem informacji kto pierwszy użył fal radiowych do sterowania modelami. W 1898 r. podczas wystawy w Madison Square Garden Tesla użył fal radiowych do sterowania łódką. Ponieważ modele zdalnie sterowane to moje hobby, od tego momentu zainteresowałem się osobą Tesli i jego wynalazkami.

Książka „Nikola Tesla władca piorunów” to z całą pewnością biografia, ale napisana w dosyć atrakcyjnej formie. Fakty z życia wynalazcy nie są podawane w sposób suchy i uporządkowany. Książka przypomina raczej powieść, którą czyta się z zaciekawieniem.

Życie Tesli jest głównym tematem, ale na tej kanwie przedstawiana jest cała epoka oraz życie innych wynalazców z tamtego okresu, ich sporów, wzlotów i upadków. Ta książka to podróż, którą zaczynamy na Bałkanach pod koniec XIX w. a kończymy w Stanach Zjednoczonych Ameryki w XX w. Po drodze zwiedzamy również Graz, Budapeszt i Paryż, miejsca w których Tesla studiował i pracował. 

Nicola Tesla, z pochodzenia Serb, urodzony na terenie, który obecnie należy do Chorwacji, to tak naprawdę obywatel nie istniejących już Austro-Węgier. W dalszych kolejach swojego życia obywatel Stanów Zjednoczonych Ameryki. Postać interesująca zarówno dla Fizyków (z rozmysłem pisane wielką literą, bo chodzi o prawdziwych naukowców), jak również fizyków (pisane małą literą, bo chodzi tu o wszelkiej maści szarlatanów, którzy sami siebie określają mianem naukowców). Jego osoba cieszy się również ogromnym zainteresowaniem ezoteryków, ufologów, zwolenników teorii spiskowych i wszystkich osób interesujących się rzeczami tajemniczymi i niezrozumiałymi dla większej części ludzkości. Już samo to zainteresowanie jego postacią pozwala przypuszczać, że była to postać nietuzinkowa.

Najciekawsze w tej biografii są nie tyle same wynalazki Tesli, czy jego historia, co jego interakcje z innymi wynalazcami. Jego spór z Thomasem Edisonem, dotyczący prądu stałego i zmiennego zajmuje sporą część książki. Edison był zwolennikiem prądu stałego, Tesla prądu zmiennego. Czas rozsądził te dwie indywidualności na korzyść Tesli – obecnie używamy prądu zmiennego w naszych domowych gospodarstwach.

Niestety Tesla został oszukany i wykorzystany przez Edisona. Kiedy był zatrudniony w jego firmie, tak zmodyfikował jego elektrownie, że były o 50% bardziej wydajne. Edison obiecał mu wypłacić 50 000 dolarów jeśli mu się to uda. Nie dotrzymał jednak słowa. Stwierdził, że wynagrodzenie dla Tesli było tylko żartem, może mu zaproponować co najwyżej małą podwyżkę. Poskutkowało to odejściem wynalazcy z firmy i po jakimś czasie otworzeniem własnej, konkurencyjnej w stosunku do firmy byłego pracodawcy.

Jego spór z Marconim dotyczący opatentowania radia to następny ciekawy watek tej książki. Marconi opatentował je korzystając z odkryć Tesli i dostał za ten wynalazek nagrodę Nobla w 1909 r. Tesla miał już gotowy patent na radio w 1900 r., niestety Marconi ubiegł go o kilka dni w urzędzie patentowym. Spór toczył się w Sądzie Najwyższym USA i został rozstrzygnięty na korzyść Nicola Tesli w 1943 r. Niestety wynalazca nie dożył tego momentu kiedy przyznano mu patent na radio. Zmarł 7 stycznia 1943 r. W przyszłym roku będziemy obchodzili jego 80 rocznicę śmierci.

Obsesją Tesli była koncepcja wolnej energii. Mówił o tym, że energia znajduję się wszędzie (zapełniony jest nią cały kosmos).  Do końca życia prowadził próby mające na celu ujarzmienie tej energii i oddanie jej na służbę ludzkości. W 1901 r. opatentował odbiornik wolnej energii tzw. Aparat do Wykorzystywania Energii Promienistej. Próbował przekształcić jednobiegunową prądnicę Faradaya w urządzenie do pozyskiwania wolnej energii. Konstrukcję tę udoskonalił pod względem wydajności przez zmniejszenie oporu i odwrócenie momentu napędowego. Sądził, że uda mu się uzyskać moment obrotowy o kierunku zgodnym z kierunkiem ruchu, wówczas maszyna stała by się samowystarczalna. Nie udało mu się to, już za jego życia udowodniono, że ta maszyna musiałaby łamać kilka praw fizyki, przede wszystkim zasadę zachowania energii.

Następnym wynalazkiem genialnego Serba, o którym należy wspomnieć, była turbina wodna.  Generowała prąd przemienny w oparciu o energię przepływającej w rzekach wody. Pod koniec XIX w. w pobliżu wodospadu Niagara powstała pierwsza elektrownia wodna, w jej powstaniu uczestniczył oczywiście również Nicola Tesla.

Tak jak wspomniałem wcześniej wynalazca zmarł 7 stycznia 1943 r. Został znaleziony martwy w apartamencie nr 3327 hotelu New Yorker w Nowym Jorku, gdzie od dłuższego czasu mieszkał. Oficjalną przyczyną śmierci był zakrzep tętnicy wieńcowej. Okoliczności jego śmierci są tak samo tajemnicze i intrygujące jak jego życie. Zaraz po jego śmierci jego siostrzeniec, Sava Kosanović, poszedł do pokoju wuja. To dzięki niemu wiemy, że z pokoju Tesli zniknęły zapiski naukowe i czarny notatnik, w którym niektóre z kartek miały podpis „Sprawy rządowe”. Zaraz potem wszystkie należące do niego przedmioty zostały skonfiskowane przez Alien Property Custodian (urząd zajmujący się własnością cudzoziemców), nie zważając na to, że wynalazca był już od dawna pełnoprawnym obywatelem Stanów Zjednoczonych.

O Nikoli Tesli i jego pomysłach można by jeszcze długo mówić, w końcu jest on autorem blisko 300 patentów i ponad 120 wynalazków. Wspomnę jedynie na koniec, że wiele książek o tym genialnym wynalazcy znajdziecie w naszej bibliotece (zachęcam do szukania w naszym katalogu). Jako ciekawostkę podam jedynie, że mamy w naszej bibliotece cyfrowej Crispa dwie pozycje (niestety tylko w języku niemieckim), których autorem jest bohater tego wpisu:

1. Experimente mit Strömen hoher Wechselzahl und Frequenz / zusammengestellt von Etienne de Fodor ; revidirt und mit Anmerkungen versehen von Nikolas Tesla. 1894 
2. Nikola Tesla’s Untersuchungen über Mehrphasenströme und über Wechselströme hoher Spannung und Frequenz : mit besonderer Berücksichtigung seiner Arbeiten auf den Gebieten der Mehrphasenstrommotoren und der Hochspannungsbeleuchtung / zsgest. von Thomas Commerford Martin ; aut. deutsche Ausgabe von H. Maser. 1895

 

Adam Owczarczyk – Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych