Repozytorium Instytucjonalne Uniwersytetu Warszawskiego (ReIn UW)

Uniwersytet Warszawski, będąc częścią globalnego ruchu otwartej nauki, poprzez zapewnianie dostępu do infrastruktury technicznej, jaką jest Repozytorium Instytucjonalne UW (ReIn UW) oraz Repozytorium “Dane Badawcze UW” przyczynia się do budowania bardziej otwartego, dostępnego i efektywnego systemu nauki. 

Repozytorium UW, protoplasta ReIn UW, powołano do życia na podstawie Zarządzenia nr 35 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 2 lipca 2012 r. (Monitor UW nr 7 poz. 215, 2012 r.). Jego zadaniem było gromadzenie elektronicznych wersji prac doktorskich obronionych na Uniwersytecie Warszawskim po 1 października 2012 r. Doktoraty do tej pory były pobierane automatycznie z Archiwum Prac Dyplomowych UW lub doktoranci mogli samodzielnie zdeponować swoją rozprawę i recenzje. Autor doktoratu mógł udzielić Repozytorium UW licencji na udostępnianie tekstu online na zasadzie dozwolonego użytku lub licencji Creative Commons. Wtedy taki doktorat był dostępny publicznie na platformie UW. Zarządzanie repozytorium powierzono Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie przy technicznym wsparciu Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW (ICM UW). Repozytorium było oparte o oprogramowaniu DSpace, tym samym, które zostało wykorzystane do stworzenia Repozytorium Centrum Otwartej Nauki (CeON). Następnie dostosowano je do potrzeb UW przez programistów z Centrum Otwartej Nauki ICM UW.

DSpace jest otwartoźródłowym oprogramowaniem do zarządzania repozytoriami cyfrowymi, które zostało opracowane specjalnie dla instytucji akademickich, bibliotek, muzeów i innych organizacji, które chcą gromadzić, przechowywać, zarządzać i udostępniać swoje zasoby cyfrowe. Jego pierwsza publiczna wersja została wydana w listopadzie 2002 r. jako rezultat współpracy programistów z MIT i HP Labs i nadal rozwija się w oparciu o zaangażowanie społeczności użytkowników, skupionych wokół organizacji LYRASIS. DSpace jest oparte na otwartych standardach i jest udostępniane na otwartej licencji, co oznacza, że jest bezpłatne i dostępne dla wszystkich zainteresowanych utworzeniem własnego repozytorium. W 2021 r. wypuszczono 7. wersję, która została gruntownie przebudowana względem poprzednich wersji kodu i obecnie zapewnia rozwiązania na miarę systemu nowej generacji.

Prace nad aktualizacją i dalszym rozwojem Repozytorium Instytucjonalnym UW (ReIn UW) zostały zainicjowane w 2020 r. w ramach Działania V.3.3. „Opracowanie, przyjęcie i realizacja polityki otwartej nauki Uniwersytetu Warszawskiego”, realizowanego w Programie „Inicjatywa doskonałości – Uczelnia Badawcza (2020-2026)”. Repozytorium to zostało zaprojektowane, wraz z identyfikacją wizualną i uaktualnione do najnowszej wersji DSpace przez zespół BUW w składzie: Anna Książczak-Gronowska, Karolina Minch, Magdalena Rowińska, Maja Bogajczyk (do października 2023 r. projektem kierowała dyr. Anna Wołodko), we współpracy z firmą PCG Academia oraz innymi jednostkami UW. Cały proces, począwszy od przygotowania zamówienia publicznego, poprzez przygotowanie analizy aktualizacyjnej, modernizacji, kończąc na testach akceptacyjnych zajął trzy lata. Współpraca była tak zorganizowana, aby zapewnić najoptymalniejszy model wymiany danych z pozostałymi wewnętrznymi systemami informatycznymi Uniwersytetu Warszawskiego oraz systemami zewnętrznymi stanowiącymi element większego ekosystemu wymiany wiedzy.

Aktualizacja i rozwój ReIn UW miały na celu centralizację procesu gromadzenia i dystrybucji dorobku naukowego uczelni oraz jednocześnie zapewnienie bezpiecznego i długoterminowego przechowywania zgromadzonych tam dokumentów – już nie tylko rozpraw doktorskich, jak to miało miejsce wcześniej. Finalnie do ReIn UW został przeniesiony zasób istniejącego od roku 2012 Repozytorium UW. Na platformie znajdują się materiały z okresu ostatniej ewaluacji działalności naukowej na UW za lata 2017–2021 oraz ponad 8 tys. publikacji nowych, wydanych po 2022 r., pobranych z Polskiej Bibliografii Naukowej. W kolejnych latach planowane jest systematyczne uzupełnianie platformy m.in. poprzez przeniesienie zasobu Bibliografii Uniwersytetu Warszawskiego, zamkniętej w roku 2014 i dodawanie pełnych tekstów publikacji. Na platformie będą dodawane kolejne rekordy i pliki prac podlegających ewaluacji i stamtąd będą pobierane do systemów analitycznych UW i ministerialnych. Do deponowania dokumentów w Repozytorium upoważnieni są autorzy publikacji afiliowani na UW, wydziałowi importerzy PBN lub inni pracownicy Uniwersytetu Warszawskiego, w tym bibliotekarze i bibliotekarki Systemu Biblioteczno-Informacyjnego UW.

Repozytorium w obecnej formie od 2024 r. będzie gromadziło zarówno metadane, jak i pełne teksty utworów w formie elektronicznej oraz zdigitalizowane materiały archiwalne, będące pełnotekstową wersją wskazanych publikacji, stanowiąc centralne źródło wiedzy o publikacjach uczelni. Znajdą się tam prace naukowe z różnych dziedzin, ukazujące dorobek naukowy UW, w szczególności:

• artykuły w czasopismach naukowych lub w materiałach konferencyjnych, 
• książki i monografie naukowe, 
• rozdziały w książkach lub monografiach pod redakcją, 
• przekłady na język polski i języki obce, 
• materiały konferencyjne, 
• prace doktorskie, magisterskie i licencjackie, 
• materiały dydaktyczne, 
• raporty/sprawozdania, 
• plany zarządzania danymi, 
• prezentacje, 
• serie wydawnicze i czasopisma.

ReIn UW jest powiązany ze wspomnianym wcześniej Repozytorium “Dane Badawcze UW” (oprogramowanie Dataverse), poprzez linkowanie między sobą rekordów publikacji i danych badawczych, które były podstawą analiz i wniosków. W kolejnej 8. wersji DSpace planowane są prace mające na celu zwiększenie kooperacyjności z Dataverse. W ten sposób autorzy będą mogli wywiązać się z zaleceń grantodawców i wydawców, jeśli chodzi o dostęp do wszystkich informacji niezbędnych do weryfikacji danych i recenzji prac. Repozytorium ReIn UW spełnia wymogi Polityki otwartego dostępu Narodowego Centrum Nauki (NCN), w tym Planu S, zapewniając pełne i natychmiastowe udostępnienie publikacji finansowanych z funduszy publicznych – w ten sposób wspierając i realizując ideę otwartej nauki.

Repozytorium Instytucjonalne UW (ReIn UW), jest już dostępne pod adresem: https://repozytorium.uw.edu.pl/. Dnia 27 lutego odbyła się pierwsza prezentacja dla Władz UW jego funkcjonalności. W trakcie spotkania Karolina Minch przedstawiła założenia Polityki otwartej nauki UW (prezentacja), Anna Książczak-Gronowska zaprezentowała podstawowe funkcje repozytorium (prezentacja) i opowiedziała o głównych założeniach projektu (prezentacja), a Maja Bogajczyk zarysowała problematykę przepływu informacji o publikacjach pomiędzy systemami wykorzystywanymi na UW i systemami ministerialnymi (prezentacja). Kolejny etap prac to prowadzenie szkoleń dla społeczności UW, przyjęcie Polityki otwartej nauki Uniwersytetu Warszawskiego oraz kampania promocyjna, której częścią jest konferencja “ReInforce! Wzmacnianie polityki otwartości w nauce na UW”, która oficjalnie zainauguruje działanie ReIn UW, planowana w dniach 24-25 października 2024 r. Więcej szczegółów pojawi się na stronie wydarzenia już wkrótce.

Karolina Minch, Oddział Wydawnictw Ciągłych, Pełnomocniczka Dyrektora BUW ds. otwartej nauki