Książnica Pedagogiczna im. Alfonsa Parczewskiego oraz Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk zorganizowały w dniach 22-23 września 2022 r. ogólnopolską konferencję naukową „Spuścizny w zbiorach archiwalnych, bibliotecznych i muzealnych bazą źródłową w badaniach biograficznych”. Obrady odbywały się w siedzibie Książnicy. Konferencja dedykowana była prof. Krzysztofowi Walczakowi w roku jubileuszu 50-lecia jego pracy naukowej i zawodowej.
Krzysztof Walczak jest osobą bardzo zasłużoną dla Kalisza. To absolwent bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim, w latach 1974-2017 dyrektor Książnicy Pedagogicznej (z kilkuletnią przerwą w latach osiemdziesiątych XX w.), historyk-regionalista, specjalista w zakresie historii książki i prasy, autor licznych prac poświęconych dziejom kaliskich bibliotek, profesor Akademii Kaliskiej. Od 1994 r. profesor Krzysztof Walczak jest także prezesem Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz członkiem Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN. Oprócz laudacji, słów wdzięczności i uznania od wielu osób (współpracowników, wychowanków) profesor Walczak otrzymał także bardzo oryginalny portret autorstwa młodego kaliskiego malarza Jakuba Multana. Można tylko westchnąć z odrobiną zazdrości, bo z pewnością każdy chciałby mieć tak piękny, sympatyczny i tchnący optymizmem portret. Aby jednak zostać sportretowanym przez tego artystę trzeba sobie po prostu zasłużyć (wśród prac Multana są portrety znanych kaliszan, m.in. Marii Konopnickiej, Adama Asnyka i Stefana Szolca-Rogozińskiego).
W konferencji wzięło udział kilkadziesiąt osób reprezentujących biblioteki, uczelnie wyższe, archiwa i muzea. Obrady podzielone zostały na kilka sesji: wprowadzającą, poświęconą kolekcjom bibliotecznym, spuściznom muzealnym oraz archiwalnym. Konferencji towarzyszyły dwie wystawy: „Spuścizna Alfonsa Parczewskiego w zbiorach Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” oraz „Dziedzictwo Wiłkomirskich: pamiątki, fotografie, wspomnienia”.
Program konferencji był bardzo bogaty, wręcz napięty, tylko odrobinę „ratował” (w tym kontekście jednak na pewno nie jest to najlepsze słowo…) sytuację fakt, że niemal z każdej sesji jeden prelegent nie dotarł do Kalisza, dzięki czemu pozostali mieli choć kilka minut więcej na zaprezentowanie wyników swoich badań.
Na kaliskiej konferencji wystąpiłam z referatem pt. „Wyzwanie dla bibliotekarza: jak opracować Informator przydatny Czytelnikowi?” Zaprezentowałam w nim przygotowaną w tym roku zaktualizowaną wersję Informatora o zasobie Gabinetu Rękopisów BUW. Priorytetem przy opracowaniu tej publikacji było uzupełnienie i rozszerzenie informacji o zbiorach. Najważniejszy był wybór informacji o kluczowym znaczeniu dla czytelnika. Inna istotna kwestia to taka kompozycja tekstu, by przystępnie i przejrzyście podane informacje wzajemnie się uzupełniały, ale nie powielały. Informator odbiega w swej konstrukcji od utrwalonego od lat wyobrażenia o informatorze o zbiorach bibliotecznych. Najbardziej widoczną różnicę stanowi brak indeksów – rzeczowego, osobowego, geograficznego. Jest to rozwiązanie zamierzone. Informator zostanie udostępniony odbiorcom wyłącznie w formie cyfrowej, co pozwala na szybkie wyszukiwanie każdego nazwiska czy hasła rzeczowego. Opracowywanie indeksów wydłużyłoby tylko dodatkowo proces przygotowywania Informatora i opóźniłoby udostępnienie go Czytelnikom.
Informator będzie systematycznie aktualizowany. Na przyszły rok planowane jest uzupełnienie go o informacje odnoszące się do kolekcji tematycznych, np. kresowych, tatarskich, tureckich. Jesienią br. Informator zostanie udostępniony na stronie internetowej BUW w formie aktualizowanego pliku pdf w wersjach polskiej i angielskiej.
Przedstawione przez pozostałych prelegentów referaty poświęcone były spuściznom różnych osób, choć zasłużonych, to przeważnie znanych raczej lokalnie bądź w wąskim kręgu specjalistów. Istotny (choć nie jedyny) wyjątek, bliski sercu każdego bibliotekarza, stanowiła korespondencja pomiędzy Józefem Ignacym Kraszewskim a Karolem Estreicherem Seniorem z lat 1867-1886. Zaprezentowała ją Beata Kurek z Uniwersytetu Jagiellońskiego, która w tym roku wydała krytyczną edycję jej pod jakże wdzięcznym tytułem „Mimo, że jestem chory i jak ocet kwaśny, ale chwytam za pióro”.
Nie samą nauką jednak człowiek (w tym bibliotekarz, muzealnik, archiwista…) żyje. Po pierwszym dniu obrad uczestnicy konferencji zostali zaproszeni na spacer po kaliskiej starówce, połączony z bardzo ciekawą gawędą o mieście w wykonaniu samego profesora Krzysztofa Walczaka. Krótki spacer nie mógł oczywiście pozwolić na obejrzenie choćby najważniejszych atrakcji najstarszego miasta w Polsce. Na domiar złego Kalisz nie może obecnie zaprezentować pełni swojego uroku. Rynek staromiejski jest całkowicie rozkopany, konserwacja „dotknęła” także kaliską katedrę. Jak można było się spodziewać, znając choć trochę historię Kalisza, z rozkopania rynku natychmiast skorzystali archeolodzy, którzy niemal każdego dnia „dogrzebują się” do interesujących, wcześniej nieznanych obiektów. Nie wszystkie te znaleziska zostały już zidentyfikowane. Jedną z takich osobliwości jest jama w ziemi, którą kaliszanie nazwali dziurellą, a która interpretowana jest jako studnia, zbiornik na wodę, miejsce kaźni, loszek na trunki a nawet rząpie.
Organizatorzy kaliskiej konferencji stworzyli bardzo przyjazną, serdeczną wręcz atmosferę, sprzyjającą wymianie informacji, opinii, doświadczeń związanych z opracowywaniem spuścizn, ich edycją oraz wykorzystaniem do badań naukowych. Publikacja pokonferencyjna planowana jest na przyszły rok. Sądząc po wystąpieniach na kaliskiej konferencji można oczekiwać, że będzie to zbiór niezwykle ciekawych tekstów poświęconych spuściznom osób zasłużonych w różnych dziedzinach życia społecznego, naukowego, artystycznego czy religijnego.
Alicja Kowalska, Gabinet Rękopisów