Biblioteka kojarzy się z miejscem cichej pracy, skupienia, szelestu kartek, bezgłośnego przeglądania stron internetowych. Biblioteka stereotypowo nie kojarzy się z publicznymi wystąpieniami, mikrofonami, publicznością. Tymczasem… bibliotekarze prowadzą szkolenia, biorą udział w konferencjach, organizują różnego rodzaju wydarzenia kulturalne, na których występują, rzadziej może w roli głównej, częściej za to, jako prowadzący takie spotkania. Dlatego wiedza o tym, jak się przygotować do wystąpienia publicznego, o czym trzeba pamiętać, a przede wszystkim, w jaki sposób opanować stres, konieczna jest również bibliotekarzom.
Wydawać by się mogło, że wystąpienie przed niewielkim gronem studentów, którym przekazuje się znaną sobie przecież doskonale wiedzę z zakresu korzystania z zasobów i usług biblioteki nie stanowi dla pracowników bibliotek dużego wyzwania. A jednak. Zawsze budzą się emocje – te pozytywne, ale często także te niedobre, paraliżujące, utrudniające skupienie, a nawet mówienie. Dlatego dobrze od czasu do czasu odświeżyć sobie wiadomości o tym, jak przygotować się do wystąpienia przed gronem słuchaczy. W internecie można bez trudu odnaleźć wiele porad, ale lepiej korzystać z profesjonalnych wskazówek, np. webinaru Fundacji Science Watch Polska (prezentacja dostępna tu: https://sciencewatch.pl/phocadownload/dokumenty/Wystienia%20publiczne.pdf ).
Przygotowanie do wystąpienia publicznego obejmuje różnorodne działania i… różne partie naszego ciała. Dobrze zacząć od aparatu mowy – warg i języka, i wykonać kilka ćwiczeń. Trzeba pamiętać, że na pracę głosem wpływają zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne, na które czasem trudno mieć wpływ, np. wilgotność powietrza w pomieszczeniu. Dobrze pamiętać, aby nie pogorszyć sobie sytuacji i dodatkowo nie wysuszyć ust kawą lub herbatą. Przed wystąpieniem należy również unikać jedzenia czekolady oraz orzechów i pestek, ze względu na ostre drobiny mogące podrażnić gardło. Można ćwiczyć oddech – ważne, aby był swobodny, oraz krtań – poprzez mówienie wyższym i niższym głosem. Umiejętność odpowiedniego odciążenia głosu ma ogromne znaczenie podczas długich wystąpień.
Przygotowanie do wystąpienia przed publicznością to również trening mentalny, autogenny. Zalecane jest przeanalizowanie sobie całej sytuacji wystąpienia: wyobrażenie sobie kto przyjdzie, ilu będzie słuchaczy, a nawet gdzie będzie stała szklanka z wodą czy gdzie będą się znajdowały nasze notatki. Jeśli opanujemy tę sytuację ze spokojem, wówczas wystąpienie, i to wyimaginowane i realne, zakończy się sukcesem.
Ważne, by uświadomić sobie, że stres związany z wystąpieniami publicznymi umiejscawia się w różnych partiach ciała. Potrzebne jest rozluźnienie, żeby w trakcie mówienia nie zabrakło nam np. oddechu.
- Prawidłowe oddychanie,
- wyraźna artykulacja (np. nieskracanie samogłosek),
- spójność przekazu,
- odpowiednie akcentowanie, intonacja (żeby unikać monotonności)
- właściwe dzielenie wypowiedzi na frazy, czyli stawianie kropek, a więc robienie pauz w wypowiadanych zdaniach,
zapewnią dobry odbiór, sprawią, że wypowiedź będzie wiarygodna, a uwaga słuchaczy skupiona na mówcy.
Kolejny istotny element to kontakt ze słuchaczami – zarówno ten wzrokowy, jak i osiągany poprzez dostosowywanie tempa i barwy głosu. Tutaj należy pamiętać, że mówimy do wszystkich – i tych siedzących w pierwszym rzędzie, i słuchaczy z miejsc najbardziej oddalonych. Do nich należy dotrzeć zarówno głosem, jak też obejmować spojrzeniem. Niebagatelne znaczenie mają mowa ciała oraz gesty, które często nieświadomie wykonujemy podczas wystąpień publicznych. I tu znów przydatne będą ćwiczenia rozluźniające ciało ułatwiające zachowanie neutralnej postawy.
Na koniec – uczenie się występowania przed słuchaczami dobrze wesprzeć lekturą, m.in.:
Tarasiewicz, Mówię i śpiewam świadomie: podręcznik do nauki emisji głosu, Kraków 2003 (BUW Wolny Dostęp MT821. T37 2003)
Toczyska, Głośno i wyraźnie: 9 lekcji dobrego mówienia, Gdańsk 2007 (BUW Wolny Dostęp PG6137 .T616 2007)
Cz. Wojtyński, Emisja głosu, Warszawa 1970 (BUW sygn.: 357811)
Seweryn, Wystąpienia publiczne: podręcznik praktyczny, Warszawa 2018 (BUW Wolny Dostęp PN4129.7 .S48 2018)
Lewandowska-Tarasiuk, Sztuka wystąpień publicznych: jak zostać dobrym mówcą, Warszawa 2000 (BUW Wolny Dostęp PN4127 .L49 2006)
Lachowiecki, Sztuka umiejętnego wypowiadania się: zasady retoryki klasycznej, Warszawa 1998 (BUW Wolny Dostęp P301 .L27 1998)
Stuart, Sztuka przemawiania i prezentacji, Waszawa 2006 (BUW Wolny Dostęp PN4121 .S88165 2006)
Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń