Koncepcję wystawy Dotyk pamięci. Czas – miejsca – ludzie. Drogi odzyskania niepodległości 1914-1923 opracowałam już wiosną 2018 r., pragnąc włączyć się w nurt narodowych obchodów 100-lecia niepodległości Polski. Do ekspozycji wybrałam ilustracje decydujących momentów historii, związanych z wydarzeniami odzyskiwania wolności. Każde z tych ważnych dla wolnej tożsamości Polaków zdarzenie, rozegrało się z inicjatywy określonych osób w określonym czasie i miejscu, stąd tytułowy zamysł i eksponowanie na plakatach sylwetek zasłużonych dla odzyskania niepodległości ludzi w wymiarze utrwalonego czasu i miejsca. Grafiki te niczym „dotyk pamięci” mają przypominać odwiedzającym bibliotekę o ważnych wydarzeniach sprzed 100 lat. Pomysł zainspirowała refleksja nad obiektywizmem historii, kultury, wojny i pokoju zawarta w książce Modrisa Eksteinsa Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku (BUW Wolny Dostęp: D523 .E37165 2014). Dokonując doboru materiału do wystawy, starałam się zachować obiektywizm, upamiętniając nazwiska przedstawicieli różnych obozów politycznych, ludzi znanych i mniej znanych, którzy włączyli się w odzyskiwanie Polski niepodległej po 146 latach niewoli. Przywołano tutaj miejsca i zdarzenia z różnych regionów ówczesnej Polski: Mazowsza, Lubelszczyzny, Podlasia, Podola, Wołynia, Galicji Wschodniej, Wielkopolski, Śląska.
Koncepcja wystawy została zaakceptowana przez władze wydziału i rozwinęła się pod patronatem Ośrodka Karta. Na podstawie umowy o współpracy z Wydziałem Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, w zakresie uczestnictwa w programie Nieskończenie Niepodległa, Karta użyczyła prawa do wykorzystania, na potrzeby wystawy, logotypu zaprojektowanego przez Andrzeja Pągowskiego.
Instalację umieszczono w wolnej przestrzeni o powierzchni ok. 30 m2 w czytelni Biblioteki WNPiSM UW. Jest ona faktycznie sztucznym stropem, którym przed laty oddzielono Bibliotekę rozmieszczoną na antresoli – stąd żeliwno-drewniana balustrada dookoła – od auli znajdującej się piętro niżej.
W związku z wymogiem lekkości instalacji ustawianej na konstrukcji stropu oraz biorąc pod uwagę zamysł przejrzystości przekazu, opracowałam grafikę plakatów nawiązujących do wydarzeń wymienionych na planszy rozpoczynającej. Mają one formę kolaży z dawnych fotografii pobranych z domeny publicznej. Plakat główny składa się z tytułu wpisanego w tło kompozycji utworzonej z portretów Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz Ignacego Paderewskiego, a także z wycinków prasowych z roku 1918 na temat zakończenia I wojny światowej, odezwy Tymczasowego Rządu Ludowego i Konstytucji marcowej z 1921 r. W tej samej konwencji utrzymane są plakaty poświęcone poszczególnym wydarzeniom oraz rozpoczynającym działy Ludzie i Miejsca.
Bez nadmiaru narracji obrazy te wskazują jedynie na istotne akcenty przeszłości. Wystawa zachęca także do pogłębienia wiedzy poprzez odesłanie odbiorców do lektury wybranych publikacji. Na wystawie w Bibliotece nie mogło przecież zabraknąć książek – w przestrzeni ekspozycji, kilka publikacji z zakresu tematycznego wystawy, ustawiono na lekkich słupkach z plexi.
Wyboru materiałów do wystawy dokonałam na podstawie książek oraz źródeł elektronicznych: archiwów czasopism z Federacji Bibliotek Cyfrowych, portali historycznych Histmag.org, Dzieje.pl i Fotopolska.eu. Materiały te oraz bibliografię i odsyłacze zamieściłam na stronie WordPress.
Wystawę można oglądać w Bibliotece Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, ul. Nowy Świat 69 do 15 grudnia 2018 roku, w dni powszednie w godzinach 9.00-18.00, w sobotę 10.00-15.00.
Tekst i foto: Ewa Busse-Turczyńska, Biblioteka Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW
Wystawa pozostawiona jest jeszcze do końca stycznia 2019 r.