Biblioteki UW od podszewki. Odc. 2 – Połączone Biblioteki Wydziału Filozofii i Socjologii UW, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

Historia Połączonych Bibliotek Wydziału Filozofii i Socjologii UW, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego sięga 1952 roku, gdy, jako pierwsza z obecnych trzech połączonych, utworzona została biblioteka Wydziału Humanistycznego UW (późniejszy Wydział Filozoficzno-Społeczny, obecnie Wydział Filozofii i Socjologii UW). Jej pierwszym bibliotekarzem, a jednocześnie kierownikiem został Mieczysław Zadróżny – bibliotekarz dawnego  Liceum Krzemienieckiego.

Rok później księgozbiór powiększył się o zbiory byłego Warszawskiego Towarzystwa Filozoficznego (obecnie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego). Zbiory Biblioteki IFiS PAN zostały przekazane w 1956 roku, wraz z powołaniem do życia tej instytucji.

Utworzenie Biblioteki zainicjował, znajdując wówczas szerokie poparcie dla swego pomysłu, pierwszy dyrektor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, prof. Adam Schaff. Jak do tej pory Połączone Biblioteki stanowią jedyny w kraju przypadek połączenia wysiłków trzech instytucji, w celu zapewnienia dostępu do literatury krajowej i zagranicznej. Zbiory Biblioteki obecnie liczą 204 488 wol. książek i 43 361 wol. czasopism.

Właściwe prace porządkowo-organizacyjne rozpoczęły się w 1955 roku, kiedy zadanie zorganizowania Bibliotek (m.in. uporządkowanie księgozbioru), powierzono Januszowi Krajewskiemu, mianując go kierownikiem Biblioteki. Swoją misję realizował od 8 września 1952 roku, aż do roku 1973, kiedy przeszedł na emeryturę i jego obowiązki na pięć kolejnych lat przejęła dr Barbara Wilejszys.

W latach 1978-2007 dyrektorem Połączonych Bibliotek był Janusz Siek, którego zastąpiła Aleksandra Łabuńska. Powierzone jej stanowisko sprawowała przez kolejnych osiem lat. Obecnie funkcje p.o. kierownika Połączonych Bibliotek pełni Michał Chlebicki.

 

Trzy połączone biblioteki współpracują ze sobą w zakresie gromadzenia, opracowania i udostępniania zbiorów, zachowując przy tym odrębne budżety, majątek, ewidencję zbiorów i sprawozdawczość, działając formalnie w strukturze organizacyjnej swoich jednostek macierzystych, tworząc jeden, niepodzielny system biblioteczno-informacyjny w dziedzinie filozofii, socjologii i dyscyplin pokrewnych. Każdy z tych trzech księgozbiorów ma inny charakter:

– Biblioteka WFiS gromadzi zbiory głównie o charakterze dydaktycznym. Są to zbiory w dużej mierze podręcznikowe, wieloegzemplarzowe, wydane głównie w języku polskim.

– Biblioteka IFiS PAN gromadzi zbiory wyłącznie dla celów naukowo badawczych. Przeważa tu literatura w językach obcych.

– Księgozbiór PTF zawiera filozoficzną literaturę historyczną głównie XIX-wieczną i uzupełniany jest w minimalnym stopniu. Ze względu na swą unikatowość są to pozycje niezwykle cenne.

Oprócz obecnie używanego systemu bibliotecznego HORIZON, opisy bibliograficzne zbiorów naszej Biblioteki są na bieżąco uzupełniane w katalogu lokalnym, dostępnym pod adresem http://bit.ly/katalog-polaczonych-bibliotek. Wszyscy  zainteresowani naszymi zbiorami, mogą je również odnaleźć w Narodowym Uniwersalnym Katalogu NUKAT, ogólnoświatowym katalogu Worldcat oraz multiwyszukiwarce KaRo.

Czytelnicy, użytkownicy i goście Biblioteki mogą korzystać z dostępu do baz Wirtualnej Biblioteki Nauki (w ramach licencji krajowej) oraz do baz EBSCO.

W latach 2011-2013, pracownicy Połączonych Bibliotek uczestniczyli w realizacji projektu pod nazwą „Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych”, w ramach którego pozycje ze zbiorów Połączonych Bibliotek niedostępne dotychczas on-line, oraz pozycje wydawane przez IFiS PAN, zostały zdigitalizowane i są dostępne w Internecie  pod adresem: http://rcin.org.pl/ifis. Dostępne tam są także prace doktorskie IFiS PAN, których autorzy wyrazili na to zgodę. Pozycje zdigitalizowane w RCIN, są indeksowane m.in. przez ogólnopolską Federację Bibliotek Cyfrowych, oraz europejskie repozytorium cyfrowe Europeana.

W pierwszych miesiącach 2015 roku zostało również uruchomione internetowe Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek pod adresem: http://www.archiwum.wfis.uw.edu.pl/archiwum/. W tym autorskim projekcie pracowników Połączonych Bibliotek, udostępniane są skany najcenniejszych archiwaliów, znajdujących się w naszych zbiorach. Co więcej, w ramach współpracy naukowej nawiązanej z Archiwum PAN w Warszawie, procesowi digitalizacji sukcesywnie poddawane są także najcenniejsze materiały archiwalne przechowywane w zbiorach tej instytucji. Dzięki temu zasób archiwaliów dostępnych dla czytelników Archiwum Cyfrowego Połączonych Bibliotek, został uzupełniony o „Dzienniki” Kazimierza Twardowskiego oraz archiwalia Henryka Elzenberga. W niedalekiej przyszłości planowane są dalsze prace, polegające na cyfrowym zabezpieczeniu i udostępnieniu spuścizny rękopiśmiennej Kazimierza Ajdukiewicza, Władysława Witwickiego, Tadeusza Czeżowskiego, Zygmunta Zawirskiego i in.

Połączone Biblioteki WFiS UW, IFiS PAN i PTF to nie tylko największy w Polsce księgozbiór o tematyce filozoficzno-socjologicznej, lecz również wyjątkowe archiwalia.

Za najcenniejszą uznaje się kolekcję archiwaliów (korespondencja naukowa, wykłady, odczyty uniwersyteckie i in.) Kazimierza Twardowskiego, który pod koniec XIX wieku we Lwowie zainicjował powstanie pierwszej polskiej szkoły filozoficzno-naukowej, tzw. szkoły lwowsko-warszawskiej. W zbiorach Połączonych Bibliotek znajdują się także archiwalia wybitnych socjologów i filozofów: Marii i Stanisława Ossowskich, Janiny i Tadeusza Kotarbińskich, Mieczysława Wallisa, Sergiusza Hessena, Bartłomieja Korolca, Barbary Skargi i in.

Z archiwalnych zbiorów specjalnych Połączonych Bibliotek, wielokrotnie korzystali nie tylko polscy, lecz także zagraniczni historycy filozofii i socjologii polskiej, znajdując ciekawe materiały źródłowe.

Warto również wspomnieć o księgozbiorze filozoficznym Stanisława Ignacego Witkiewicza, ozdobionym jego odręcznymi zapiskami. Na marginesach książek filozoficznych, studiowanych w latach trzydziestych przez Witkacego, znaleźć można interesujące i nierzadko dowcipne komentarze oraz ilustracje tego skłonnego do ironii, a przy tym niezwykle wnikliwego krytyka. Stanowią one cenny zapis poszukiwań intelektualnych Witkacego z okresu, gdy zajmował się nie tylko sztuką, lecz rozwijał również swoje poglądy filozoficzne.

Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do siedziby naszej Biblioteki, mieszczącej się przy ulicy Krakowskie Przedmieście 3.

Nasza strona internetowa dostarczy Państwu niezbędnych informacji i poszerzy wiedzę o Bibliotece: www.archiwum.wfis.uw.edu.pl/bibfis

Zapraszamy również do regularnego odwiedzania mediów społecznościowych Biblioteki, gdzie na bieżąco umieszczamy aktualne informacje z życia Biblioteki:

Facebook: https://www.facebook.com/bibfis
Twitter: https://twitter.com/polaczonebib

W roku 1955, z inicjatywy Janusza Krajewskiego, ówczesnego kierownika Biblioteki, został założony specjalny zeszyt opatrzony tytułem Książka życzeń, uwag i zażaleń Biblioteki Wydziału Filozoficznego UW i Instytutu Filozofii PAN. W rzeczywistości było to miejsce przeznaczone dla gości Biblioteki, gdzie mogli dzielić  się swoimi uwagami i spostrzeżeniami z pracy Biblioteki. Wśród osób, których autografy zachowały się do dziś, są m.in. Stanisław Ossowski, Władysław Tatarkiewicz, Maria Ajdukiewicz, Maria Ossowska, Roman Ingarden i Mieczysław Wallis.
Książka życzeń… prowadzona była do 1979 roku.

 

Tekst* i zdjęcia: Agnieszka Jasińska, Łukasz Ratajczak

*Niniejszy tekst jest pierwszym opracowaniem, w którym tak szczegółowo opisano początki i dzieje ostatnich lat biblioteki naukowej, gromadzącej literaturę filozoficzno-socjologiczną.