Zdycha Ci bydło, umierają krewni
I ty sam umierasz;
Lecz sława, którąś sobie zdobył
Nie umrze nigdy.[1]
To nie fragment krwawego kryminału, a Hávamál – poematu Wikingów zawierającego twórczość skaldów – poetów, tworzących i przekazujących ustnie opowieści, historie i mity skandynawskie. Pieśni te zaczęto spisywać setki lat po ich powstaniu m.in. przez staroislandzkiego poetę, historyka i polityka Snorriego Sturlusona (1179-1241). Moja wiedza o wikińskiej literaturze, życiu codziennym i podbojach była znikoma. Opierała się głównie na historiach przedstawianych i kreowanych w mediach popularnych: kreskówkach, bajkach, filmach i serialach. Wikingów przedstawiano tam, jako okrutnych barbarzyńców mordujących, palących i niszczących napotkane osady, przebranych w groteskowe stroje, w ogromnych hełmach z wielkimi rogami i rudych długich brodach. Uwielbiałam te historie z pogranicza prawdy i fikcji. A najbardziej serię komiksów Thorgal stworzoną przez polskiego rysownika Grzegorza Rosińskiego i scenarzystę Jeana Van Hamme’a. Historii opowiadającej przygody przygarniętego w dzieciństwie i wychowanego przez Wikingów mężczyzny. Zaczytywałam się w tej romantycznej osadzonej w mroźnych realiach opowieści. Z czasem odsunęłam komiksy, zastępując je wymyślnymi kryminałami.
W ostatnich latach zafascynował mnie kanadyjsko-irlandzki serial historical fiction Wikingowie mojego ulubionego kanału telewizyjnego History. Bazujący na ustaleniach historycznych film wciągnął mnie na tyle, by pchnąć w kierunku zgłębienia mojej wiedzy o najnowszych ustaleniach dotyczących życia Wikingów. Skierowałam swe kroki do dziedziny Historia w buwowskim Wolnym Dostępie. Mnogość tytułów z tego tematu zaskoczyła mnie i przytłoczyła zarazem. Zwróciłam uwagę na dosadny tytuł Krótka historia Wikingów Macieja Duszy (klasyfikacja WD: DL65 .D87 2020). I nie zawiodłam się, zawartość spełniła obietnice z okładki. Książka zawiera bowiem najważniejsze informacje o kulturze wikińskiej: nazwy, język, historię runów, aspekty życia codziennego, literatury, początków poszczególnych osad wikińskich, istnienia Rusów (wywodzących się od Wikingów) oraz najważniejszych podbojów – zdobycia Anglii i Paryża. Autor chronologicznie przeprowadza czytelnika przez najważniejsze wydarzenia, związane z początkiem osadnictwa skandynawskiego oraz podejmuje próbę wyjaśnienia motywów zamorskich wypraw. Tłumaczy pojęcia istotne w świecie Wikingów, najważniejsze mity, społeczną różnorodność (w tym rodów kobiet), opisuje ubiór, rolnictwo, religię, leczenie i uzdrawianie chorych. Rozróżnia Jarlów, Hersirów, Karlów. Przedstawia wachlarz zagadnięć związanych z walką: strangdhogg, berserkowie, Jomswikingowie, uzbrojenie, taktyki wojenne i ułatwiające nawigację odkrycie kamienia słonecznego w roli kompasu. Nakreśla nowy obraz Wikinga, nie tylko barbarzyńskiego łupieżcy, ale rolnika, męża, brata, syna, zręcznego rzemieślnika, szkutnika, marynarza. Wikingów w rolach założycieli państw, odkrywców, pokonujących bariery romantyków, żołnierzy walczących o swój lud. Ta książka jest dobrym starterem do bardziej szczegółowych ukierunkowanych poszukiwań. Autor odsyła do bogatej bibliografii. Poleca zapoznanie się z dziełami Snorriego Sturlusona autora „Eddy prozaicznej” i historii władców nordyckich „Heimskringla”. Polecam tę pozycję, jako początek przygody z Wikingami i zachęcam do skorzystania z bibliografii oraz odkrywania nowych faktów o okrutnych wojownikach. Mnie nie jawią się już tak groźni i dalej zgłębiam temat z kolejną ciekawą pozycją z działu historii BUW Młot i krzyż (klasyfikacja WD: DL65 .F47165 2016). Początek historii Wikingów tylko z Maciejem Duszą i jego książką.
Joanna Maciejewska, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego
[1] Fragment Hávamál z Eddy poetyckiej w tłumaczeniu Apolonii Załuskiej-Strömberg (klasyfikacja WD: PT7234.P6 Z35 1986)