Andrea Rossi, Portret jezuity Mikołaja Łęczyckiego, miedzioryt, 1758, Inw.zb.d. 19668
Przez dwa majowe dni Muzeum Pałacu Króla Jana III Sobieskiego w Wilanowie oraz Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk przy ul. Długiej w Warszawie gościli historyków sztuki zajmujących się czasami nowożytnymi. Ogólnopolska konferencja naukowa przeznaczona była dla młodych badaczy. Dwudziestu prelegentów – magistrów, doktorantów i doktorów – reprezentujących większość krajowych ośrodków naukowych referowało wyniki własnych badań.
Wśród publiczności nie zabrakło uznanych autorytetów w dziedzinie sztuki nowożytnej. Dwoje z nich – prof. Piotr Krasny (Uniwersytet Jagielloński) oraz prof. Aleksandra Lipińska (Ludwig-Maximilians-Universität, Monachium) – otworzyli swoimi wykładami kolejne dni konferencji.
Na odnotowanie zasługują dwie rzeczy. Pierwszą z nich był wysoki poziom referatów, nierzadko śmiało konfrontujących się z dotychczasowymi ustaleniami. Po każdym z wystąpień następowała ożywiona dyskusja, często otwierająca nowe perspektywy badawcze. Natomiast drugim aspektem wartym podkreślenia była postawa cenionych, doświadczonych badaczy, którzy młodszym „kolegom po fachu” potrafili nad wyraz delikatnie wskazać słabsze punkty w wystąpieniu lub obszar wymagający dodatkowego namysłu. Konstruktywna krytyka szła w parze z szacunkiem dla ludzi będących dopiero na początku naukowej ścieżki.
Bibliotekę Uniwersytecką reprezentowała dr Izabela Przepałkowska z referatem Barokowa hagiografia na usługach Musaeum Polonicum. Wizerunki świętych i czcigodnych mężów w zbiorze Polonorum Icones Stanisława Augusta.
Abstrakt wystąpienia:
W drugiej połowie lat 70. XVIII wieku, w trakcie prac nad kolekcją rycin Stanisława Augusta, wyodrębniono ze zbioru wizerunki znamienitych Polaków. Inspiracją była myśl Michała Jerzego Mniszcha o utworzeniu Musaeum Polonicum. Król, który popierał projekt, szczególny nacisk położył na chronologiczny układ portretów i opatrzenie ich zwięzłymi biogramami. Spośród zachowanych niespełna 380 obiektów tworzących Polonorum Icones, zdecydowana większość ukazuje podobizny polskich monarchów oraz senatorów.
Interesującą grupę stanowi kilkanaście wizerunków świętych i świątobliwych rodaków. Towarzyszące im życiorysy kładą silny nacisk na związek z Kościołem Katolickim, krzewienie wiary oraz zwalczanie dysydentów. W opisach dokonań portretowanych zastosowano retorykę znaną z barokowych kazań, a sam język został wyraźnie nacechowany emocjonalnie. Źródłem powyższych zabiegów są kazania o polskich świętych doby saskiej. Jedynie przy wizerunkach katolików ich przynależność konfesyjna została poczytana za zasługę i wyeksponowana, stanowiąc o włączeniu do zbioru Polonorum Icones. Wyznanie protestanckie nie znalazło się w orbicie zainteresowań anonimowych autorów biogramów i jak się wydaje, zostało celowo przemilczane.
Samo wyodrębnienie pocztu znamienitych Polaków w celu przyłączenia go do planowanego Musaeum Polonicum to bez wątpienia wpływ prądów oświeceniowych. Natomiast dodanie do korpusu rodzimych znakomitości postaci ze względu na ich działalność religijną zdradza silne zakorzenienie w mentalności wcześniejszej epoki.
Izabela Przepałkowska, Gabinet Rycin