11 listopada 1918 r. w wagonie kolejowym w Compiègne, został podpisany rozejm pomiędzy Niemcami a państwami ententy. O godzinie jedenastej tego samego dnia wojska obu stron wycofały się ze swoich pozycji i zaczęło obowiązywać zawieszenie broni.
Zdjęcie zrobione w lesie Compiègne po osiągnięciu porozumienia o zawieszeniu broni, które zakończyło I wojnę światową. Prawa: Domena Publiczna. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Armisticetrain.jpg
Formalnie stan wojny trwał jeszcze siedem miesięcy, niemniej jednak tę datę przyjmuje się jako datę zakończenia I wojny światowej. W tym roku mija 100 lat od tego wydarzenia. I wojna światowa była jedną z największych tragedii w dziejach ludzkości. Szacuje się, że działania wojenne pochłonęły około 8,5 miliona istnień ludzkich po obu stronach konfliktu (dla porównania straty ludzkie w II wojnie światowej to około 85 mln po obu stronach konfliktu). Rannych w wyniku działań wojennych zostało ponad 21 milionów osób. Większość z nich odniosło trwały uszczerbek na zdrowiu fizycznym i psychicznym. Oprócz strat w ludziach wojna spowodowała również ogromne straty materialne i ekonomiczne. Oszacowano, że wydatki bezpośrednie na wojnę wyniosły 186 mld USD, a pośrednie (straty w ludziach, zniszczenia środków trwałych, stracona produkcja itp.) 152 mld USD. Była to pierwsza wojna w dziejach ludzkości uznana za konflikt totalny – pierwsza wojna „nowoczesna”, w który została wciągnięta również ludność cywilna.
Oprócz negatywnych skutków wojny można mówić również o pozytywnych jej skutkach. Chodzi o odzyskanie niepodległości przez Polskę, Czechosłowację, Jugosławię, Finlandię, Litwę, Łotwę i Estonię. Węgry i Austria stały się samodzielnymi państwami, a na krótki okres niepodległość uzyskały również Gruzja, Armenia i Azerbejdżan.
Dla Polski data 11 listopada stała się datą święta państwowego – Święta odzyskania niepodległości. Po 123 latach Polacy, podzieleni pomiędzy trzech zaborców: Rosję, Niemcy oraz Austro-Węgry, na powrót mogli stanowić o swoim losie w jednym wspólnym państwie.
Aby upamiętnić to wydarzenie Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie podjęła się zadania zdigitalizowania części swoich zbiorów związanych z okresem I wojny światowej oraz odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Stało się to możliwe dzięki wsparciu finansowemu uzyskanemu w ramach programu „Kultura cyfrowa”. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundacja na rzecz Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego „Universitatis Varsoviensis” sfinansowały projekt „Digitalizacja i udostępnienie w ramach e-bUW cennych druków związanych z 100. rocznicą zakończenia I wojny światowej”. Wysokość przyznanego dofinansowania wyniosła 58 472 zł.
W ramach projektu zdigitalizowano 422 obiekty: rękopisy, dokumenty życia społecznego, książki i mapy. Aby ułatwić użytkownikom dostęp do tych dokumentów w ramach e-bUW-u została utworzona osobna kolekcja: Stulecie zakończenia I wojny światowej.
Strona e-bUW z zaznaczoną kolekcją Stulecie zakończenia I Wojny Światowej
Realizacja projektu trwała sześć miesięcy. Wzięło w nim udział 17 pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Dokumenty do projektu typowały trzy osoby. Następnie materiały zostały skatalogowane NUKACIE oraz w Katalogu UW. W tym samym czasie dwie osoby sprawdzały prawa autorskie dla wytypowanych obiektów. Następnie obiekty zostały przygotowane do digitalizacji i przekazywane do skanowania. Praca skanerzystów poddawana była weryfikacji, tzn sprawdzano jakość i kompletność skanów. Zweryfikowane pliki TIFF zostały przetworzone do formatu prezentacyjnego – HC PDF, a następnie opublikowane w e-bUWie. Po zakończeniu projektu pliki publikacji zostały zabezpieczone na dwóch dyskach twardych, trzecia kopia wzorcowa obiektów zdigitalizowanych w ramach zadania została przekazana Bibliotece Narodowej, która pełni funkcje Centrum Kompetencji w zakresie digitalizacji.
Wśród zdigitalizowanych w projekcie obiektów znajdziemy różne typy dokumentów. Przede wszystkim są to wspomnienia osób, które przeżyły I wojnę światową. Jako przykład można tu podać „Pamiętnik Mariana Dąbrowskiego oraz luźne notatki związane z jego działalnością w Legionach Polskich w latach 1914-1918.”, „Wspomnienia z lat niedoli i niewoli 1914-1918 / Józefa Białyni Chołodeckiego.” czy książkę „Lwów po inwazyi rosyjskiej : wrzesień – grudzień 1914 / opowiadanie naocznego świadka.”.
Drugą grupę stanowią wszelkiego rodzaju plakaty, odezwy czy programy organizacji lub partii: „Żołnierze! / J. Piłsudski.” czy „Odezwa / Ligi Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego.”
Znaleźć można również fotografie i pocztówki ilustrujące ten okres: „[Fotografie i pocztówki fotograficzne zebrane przez Mariana Dąbrowskiego, dokumentujące kampanię Legionów Polskich na Wołyniu].”
Jako ciekawostkę należy wymienić kody do szyfrów wojskowych: „Materiały Mariana Dąbrowskiego związane z jego działalnością wojskową w czasie I-ej wojny światowej.”
„Materiały Mariana Dąbrowskiego związane z jego działalnością wojskową w czasie I-ej wojny światowej.”
Dzięki współpracy z Gabinetem Zbiorów Kartograficznych do kolekcji „Stulecie zakończenia I wojny światowej” w e-bUWie zostały włączone (już poza projektem) cztery mapy związane tematycznie z kolekcją.
Flemmings grosse Karte der Westfront-Nordhälfte : (Paris und Umgebung bis zur Nordsee) / redigiert von J. I. Kettler. (http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=381610&from=pubstats)
Na zakończenie chciałbym podziękować wszystkim, którzy włączyli się formalnie i nieformalnie w projekt 100-lecie zakończenia I wojny światowej, dzięki czemu w Internecie zostały udostępnione ciekawe dokumenty dotyczące tego zagadnienia.
Adam Owczarczyk (ORZE BUW)
Źródła:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ofiary_II_wojny_światowej
- https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_światowa#Skutki_wojny