Historia cyklu projektów związanych z tematem sztuki wojennej w zbiorach BUW zaczęła się w 2021 roku. Wówczas to uzyskaliśmy grant od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) na pierwszą edycję projektu. Więcej o pierwszej edycji projektu, można przeczytać tutaj.
Jeszcze w 2021 roku, za pośrednictwem Fundacji na Rzecz Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Warszawskiego “Universitatis Varsoviensis”, złożyliśmy do MKiDN wniosek o dofinansowanie na kontynuację projektu “Sztuka wojenna XVI-XIX w. w wybranych obiektach Gabinetu Zbiorów Kartograficznych i Gabinetu Rękopisów BUW” . Wniosek został złożony w ramach programu“Kultura Cyfrowa”. Założyliśmy, że zrobimy 197 publikacji i 7173 skanów w ciągu 18 miesięcy. Projekt miał się rozpocząć w maju 2022 roku i zakończyć w październiku 2023 roku. Wnioskowaliśmy o przyznanie nam dofinansowania rzędu około 45 tys. zł. Niestety i tym razem (tak jak i w pierwszej edycji) nie przyznano nam pełnego finansowania. Do dyspozycji mieliśmy ostatecznie kwotę 20 tys. zł, rozłożoną po połowie na rok 2022 i 2023. Wymusiło to zmniejszenie ilości zbiorów, które miały zostać zdigitalizowane w projekcie. Ostatecznie do drugiej edycji Sztuki Wojennej zostało wytypowanych 79 publikacji, na które składało się 4526 skanów.
Jeśli chodzi o merytoryczna stronę projektu, to prezentuje się ona równie ciekawie jak poprzednia edycja. Z cała pewnością zainteresuje zarówno naukowców, studentów, uczniów jak i pasjonatów historii. Zwracają uwagę rękopisy z okresu napoleońskiego dotyczące Legii Nadwiślańskiej takie jak:
“Zbiór czynności woiennych Dywizyi 17. po rozłączeniu się jey z Korpusem 5. od dnia 24 sierpnia do 18 listopada 1812 r”. Rękopis będący raportem generała Jana Henryka Dąbrowskiego dla księcia Józefa Poniatowskiego, dowódcy V Korpusu Wielkiej Armii, zawierający podpis samego gen. J.H. Dąbrowskiego.
Bardzo ciekawymi pozycjami są “Listy imienne i wykazy stanu służby pułków 1807-1831.”, których współtwórcą jest gen. Aleksander Krukowiecki (1825-1896). Obejmujące okres historyczny, od czasów napoleońskich do czasów Księstwa Warszawskiego.
Warto spojrzeć również na pozycję “Wspomnienia starego Wołyniaka z 1848 roku / Franciszek Bagieński. Ucieczka z Wołynia do Galicji, udział w kampanii węgierskiej w legionie Siedmiogrodzkim pod dowództwem generała Bema, internowanie w Turcji, pobyt w Anglii.” Rękopis związany tematycznie z powstaniem Legionów Polskich na Węgrzech w 1848 roku. Należy nadmienić , że wspomnienia te zostały wydane również w formie książki przez wydawnictwo PAX, a egzemplarz możemy znaleźć w bibliotece hungarystyki na UW.
Kolejną grupą tematyczną, która znalazła się w drugiej edycji projektu są tzw wojny śląskie pomiędzy Prusami a Austrią w XVIII w. Mamy tutaj dwie pozycje dotyczące III wojny śląskiej, na które warto spojrzeć. Pierwsza to “Accurate Vorstellung der Schlacht bey Chotzemitz in Böhmen : zwischen der Keyserlich Königlich Ungarischen und Königlich Preussischē Armée D. 18. Juny 1767” . Mapa przedstawiająca pole bitwy pod Kolinem z 18 czerwca 1757 r. Wojskiem pruskim dowodził wówczas król Fryderyk Wielki, a austriackim marszałek Leopold von Daun. Starcie to wygrali Austriacy.
Druga to “Bitwa pod Pragą : 6 maja 1757 r.” stoczona pomiędzy wojskami pruskimi pod dowództwem Fryderyka II Wielkiego i Kurta Christophera von Schwerin, a austriackimi pod dowództwem Karola Lotaryńskiegoi. Zwycięstwo w niej odnieśli Prusacy. Mapa została wykonana prawdopodobnie przez zwycięzców.
Wojny o niderlandy na przełomie XVI i XVII stulecia to następny ciekawy wątek pojawiający się w projekcie. Warto zatrzymać się tutaj nad kilkoma mapami wydanymi w XVII stuleciu nawiązującymi do wydarzeń związanych z wojną osiemdziesięcioletnią (1568-1648). Pierwsza z nich to mapa przedstawiająca oblężenie Maastricht trwające od 9 czerwca do 21 sierpnia 1632 – “Belegeringe Ende Overwinninge Der Stercke Stadt Mastricht”. Miasto zostało odebrane wówczas Hiszpanom (walczącym pod dowództwem Gonzalo de Córdoba i hrabiego Pappenheim) przez Fryderyka Henryka Orańskiego, którego wizerunek na koniu widnieje w lewym dolnym rogu mapy. Mapa została wydana w 1651 roku.
Następna to “Hantwerpia”, mapa przedstawia oblężenie Antwerpii, które miało miejsce od 3 lipca 1584 do 17 sierpnia 1585. Oblężenie zakończyło się zdobyciem Antwerpii przez Hiszpanów dowodzonych przez Alessandro Farnese .Ostatnia to “Fort Noordam / BD”. Jest to mapa przedstawiająca plan miasta i okolic oraz pozycje oblegających wojsk hiszpańskich z 14 maja 1591. Atak na Fort Noordam w pobliżu Zevenbergen zakończył się klęską armii hiszpańskiej pod dowództwem Karela van Mansfelda. Twierdzy skutecznie bronił Matthijs Helt, oblegający musieli się wycofać z dużymi stratami.
Na koniec wspomnę o pozycji związanej z historią pierwszej Rzeczypospolitej, która jest niejako wisienką na torcie tego projektu. Jest to instrukcja napisana przez “niesławnego” księcia Bogusława Radziwiłła, którego większość z nas może kojarzyć z powieścią “Potop” Henryka Sienkiewicza (Egzemplarz znajdujący się w naszej Bibliotece – syg. WD PG7158.S4 P6 1991 t.1,2,3) lub filmem reżyserowanym przez Jerzego Hoffmana o tym samym tytule. Ci którzy oglądali film, pamiętają postać wykreowaną przez Leszka Teleszyńskiego ubraną we francuskie koronki i perukę jasnych kręconych włosów.
Dokument nosi tytuł “Instrukcja wojskowa Bogusława Radziwiłła namiestnika Prus Elektorskich dla pułkownika Wilhelma Patersona w sprawie dokonania dywersji przeciwko Szwedom i opanowania Elbląga”. Został napisany w języku niemieckim, kiedy to książę Radziwiłł przeszedł już pod protektorat elektora brandenburskiego i księcia pruskiego Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna.
Projekt kończy się formalnie w październiku ale już myślimy o tym, co mogłoby znaleźć się w jego trzeciej edycji. Jeśli Ministerstwo przyzna nam funduszę to w 2024 roku będziemy digitalizować następne pozycje związane ze sztuką wojenną. Proszę trzymać kciuki i życzyć nam powodzenia. Całą kolekcję “ „Sztuka wojenna w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie” można zobaczyć w Crispie – trafiły tam zbiory z pierwszej i drugiej edycji projektu. Zachęcamy do czytania, przeglądania i wykorzystywania publikacji z naszej biblioteki cyfrowej.
Adam Owczarczyk, Oddział Rozwoju zasobów Elektronicznych
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.