Kto z nas pamięta, że 15 listopada 2017 r. minęła 102 rocznica otwarcia polskiego Uniwersytetu Warszawskiego? A kto wie, kim był pierwszy rektor naszej Alma Mater – odrodzonej, w pełni odzyskanej dla polskiej społeczności po latach rosyjskiego zarządu? To Józef Brudziński – profesor Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, wybitny lekarz – neurolog, pionier pediatrii w Polsce, społecznik i samorządowiec, a nade wszystko wielki patriota. Tę wybitną postać przypomniano na konferencji oraz wystawie zorganizowanej przez Muzeum UW: Rektor Józef Brudziński i ruch niepodległościowy na UWw setną rocznicę jego śmierci.
Wśród prelegentów znaleźli się przedstawiciele kilku środowisk: Uniwersytetu Warszawskiego (MUW i IHUW), Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, jak i samorządu – o działalności Brudzińskiego w Komitecie Obywatelskim mówił Marcin Zabłocki, burmistrz Dzielnicy Praga-Północ.
Józef Brudziński (1874-1917) zapisał się w historii medycyny wybitnymi osiągnięciami z zakresu symptomatologii zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (do dziś w literaturze fachowej stosowany jest termin „objaw Brudzińskiego”). Badania, liczne publikacje naukowe oraz działalność medyczna zapewniły Brudzińskiemu światową sławę. Był organizatorem szpitali dziecięcych w Warszawie i w Łodzi, w których wprowadzał nowoczesne i nowatorskie rozwiązania organizacyjne. Aktywnie działał w Towarzystwie Lekarskim Warszawskim, które było swoistym forum medycznym dla ówczesnych lekarzy.
Poza działalnością lekarską włączał się do prac samorządowych. W 1914 r. wszedł w skład zarządu zorganizowanej przy centralnym Komitecie Obywatelskim Sekcji Zdrowia Publicznego. Należał do Komisji Szkół Wyższych, która podjęła pracę nad polonizacją warszawskiej uczelni.
Drogę Brudzińskiego do objęcia stanowiska rektora UW na konferencji przedstawił prof. Tadeusz Rutkowski:
Efektem pracy Brudzińskiego w tej Komisji była obszerna analiza dotycząca kształtu organizacyjnego przyszłych polskich uczelni wyższych i studiów lekarskich. Wydana przez niego w maju 1915 r. broszura „W sprawie organizacji ogólnej uniwersytetu a wydziału lekarskiego w szczególności” [BUW Magazyn – sygn. 10307] świadczy o elokwencji i głębokiej wiedzy jej autora na temat analizowanych zagadnień i potrzeb ówczesnego szkolnictwa uniwersyteckiego. /…/ Jako rektor odnowionego UW wykroczył znacznie poza ramy administrowania uczelnią. Z niezwykłym zapałem i gorliwością kultywował tradycje uniwersyteckie, gromadząc wokół nich – m.in. sztandaru z 1816 r., orła w koronie na bramie uczelni oraz pamięci Królewskiego UW i Szkoły Głównej Warszawskiej – studentów UW. Nie trzymając się tradycyjnych, sztywnych norm postępowania profesury, odgrodzonej dotąd murem autorytetu swojego urzędu od studentów, Brudziński nawiązał z nieliczną jeszcze stosunkowo grupą studentów UW bliski, niemal koleżeński stosunek, służąc radą, wsparciem, a zarazem integrując społeczność uczelni wokół ideałów patriotyzmu i służby przyszłej Polsce.” (T. Rutkowski, Józef Brudziński jako polityk (1915-1917). Próba krytycznej analizy na tle epoki. [w:] Rektor Józef Brudziński i ruch niepodległościowy na Uniwersytecie Warszawskim, Warszawa 2017, s. 21-22.)
I ten właśnie aspekt działalności Józefa Brudzińskiego jest dla nas jako pracowników UW najbardziej interesujący, gdyż traktujemy tę postać jako wskrzesiciela polskojęzycznego Uniwersytetu oraz jego pierwszego rektora.
W gmachu Starego BUW prezentowana jest wystawa planszowa (dostępna do zwiedzania do 20 grudnia 2017 r.) poświęcona rektorowi Brudzińskiemu.
Na terenie UW, w Pałacu Kazimierzowskim znajduje się sala im. Józefa Brudzińskiego, przed którą umieszczona jest plakieta z jego wizerunkiem.
A w zbiorach BUW znajdują się m.in.: pocztówka z portretem rektora (GDZS BUW, sygn. Pcz. XVII P. 1[29], wersja cyfrowa w e-bUW-ie, pocztówka wydana z okazji inauguracji Uniwersytetu (GDZS BUW, sygn. Pcz. XVII P.1[11], wersja cyfrowa w e-bUW-ie oraz mowa wygłoszona z tej okazji przez rektora (BUW Magazyn sygn. 4.17.8.368, wersja cyfrowa w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej.
Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń,
Anna Zawadzka, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego