Libraries inspire
Co wspólnego mają badania z helikoptera (ang. helicopter research) z bibliotekami? Helicopter research to termin związany z tzw. neokolonializmem. Kolonii już nie ma, ale predominacja Zachodu i przeświadczenie o jego wyższości trudno wykorzenić. Na marginesie – uznanie ludności rdzennej przewijało się podczas tegorocznego Kongresu kilkukrotnie. Od przemowy kończącej kadencję Prezydentka IFLA, Christine McKenzie, poprzez podkreślanie wagi różnorodności przez niektórych prelegentów, do uznania różnorodności jako jednego z trendów na przyszłość (o tym dalej).
Zatem, wracając do helikoptera – do dziś bywa tak, że zagraniczni (czyt. zachodni) badacze jadą do krajów tzw. globalnego Południa i robią tam badania społeczne, bez głębszego wnikania w kontekst kulturowy i bez współpracy z lokalnymi badaczami. A potem wsiadają w umowny helikopter, wracają do siebie i publikują wyniki, opisują teorie i nierzadko zostają tzw. ekspertami w dziedzinie. To już nawet Bronisław Malinowski sto lat temu bardziej się starał. W naszej dziedzinie też coraz więcej jest badań międzynarodowych, porównawczych i ważne, aby kultura i podejście badawcze osób opracowujących badanie nie było perspektywą dominującą. Najprostszy, najmniej dyskryminujący przykład: ankieta opracowana w Stanach Zjednoczonych i pytania o poziom studiów (undergraduate/graduate), podczas gdy w Europie od lat mamy podział na trzyletnie cykle: licencjat, magisterium i doktorat. I na odwrót. Dlatego prowadząc badania, które docelowo mają służyć międzynarodowym porównaniom, należy najpierw dobrze poznać kontekst, w którym funkcjonuje grupa docelowa. Albo prowadzić badania z udziałem lokalnych badaczy, czego świetnym rezultatem jest mapa szkół bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (no właśnie: schools, jak w Stanach Zjednoczonych…), będąca równoległym „produktem” międzynarodowych badań pn. Building Strong Library and Information Science Education (BSLISE), których polską część prowadziła Zuza.
Podczas sesji „Preserving our recorded sound and visual heritage for the future … and beyond!” David Benoist (@dbenoist) zaprezentował kolekcję gier komputerowych, którą Oddział Audiowizualny Biblioteki Narodowej we Francji (BNF) przyjął pod opiekę w 1992 r. (gdy ustanowiono egzemplarz obowiązkowy dla tego typu dokumentów) i którą w kolejnych latach opracowywał (gry można znaleźć w katalogu BNF). Obecnie kolekcja jest dostępna dla użytkowników m.in. w specjalnej czytelni. Oddział zapewnia kolekcji odpowiednie warunki przechowywania w magazynie. Zbiór zawiera ponad 15000 gier z różnych lat (najstarsze z lat 80. XX w.), które zostały przystosowane do dzisiejszych komputerów. W czytelni prezentowany jest również sprzęt kiedyś potrzebny do ich odtwarzania, m.in. różnego typu konsole. Oddział boryka się obecnie z pozyskiwaniem do zbiorów najnowszych gier. Problemem jest duża liczba ukazujących się tytułów (rynek gier jest bardzo konkurencyjny) i zmiana modelu dystrybucji, gdyż są one najczęściej dostępne tylko za pośrednictwem serwisów internetowych przeznaczonych do grania online (nie posiadają fizycznego nośnika). Zainteresowanym polecam poniższy film (po francusku, można włączyć angielskie napisy generowane automatycznie), a dla zaciekawionych i poszukujących więcej szczegółów proponuję lekturę tego artykułu:
Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=7VcE4cunjd0
Libraries include
Wielu prelegentów nawiązywało do kwestii związanych z pandemią COVID-19, co nie jest zaskakujące w obliczu faktu, że pandemia postawiła na głowie funkcjonowanie większości bibliotek. Na całym świecie biblioteki zamknęły się dla czytelników, bibliotekarze podejmowali pracę zdalną, a ponowne otwarcie bibliotek wiązało się z wprowadzeniem szeregu ograniczeń. Czy jednak był to czas stracony? Bardzo ciekawą refleksją nad pozytywnymi skutkami pandemii dla bibliotek była sesja „Libraries: Resilience, Commitment and Innovation” zorganizowana przez sekcję bibliotek naukowych i akademickich. Okazuje się, że paradoksalnie pandemia przyspieszyła rozwój bibliotek – zwiększyło się wykorzystanie źródeł elektronicznych, przyspieszono tempo digitalizacji, wprowadzono urządzenia samoobsługowe dla czytelników, zwiększyła się liczba szkoleń online, a bibliotekarze zaczęli masowo używać komunikatorów online, zarówno do kontaktów miedzy sobą, jak i z użytkownikami. Dzięki temu wszystkiemu biblioteki nie tyle wkroczyły, co wskoczyły z impetem w świat cyfrowy. Pozytywny wpływ pandemii znakomicie obrazuje slajd z prezentacji Najmeh Shaghaei z biblioteki Uniwersytetu Południowej Danii:
Słuchałam [Katarzyna] tej sesji z prawdziwą satysfakcją, bo wszystkie pozytywy pandemii udało nam się dostrzec i wykorzystać w BUW. No, może poza zorganizowaniem czytelni w ogrodach na dachu biblioteki, jak to zrobiono w Singapurze, ale u nas klimat, sorry, nie ten.
W ramach tematu „włączania/uwzględniania” różnych społeczności i wspierania bibliotekarzy w ich pracy wtym temacie, sesję zorganizowała IFLA Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer (LGBTQ) Users Special Interest Group (SIG), oficjalnie powołana przez IFLA w grudniu 2013 r. Julie Ann Winkelstein i Rachel Wexelbaum (@voxpopulare) po słowie wprowadzenia na temat misji SIG, podzieliły się wynikami międzynarodowego badania zainicjowanego w 2019 r. Efekty tego przedsięwzięcia posłużą do sformułowania wytycznych dla tworzenia bezpiecznej przestrzeni, zasobów (literatury, tekstów naukowych, materiałów ważnych dla młodzieży i rodzin LGTBQ+ oraz innych prac, które zachęcają do krytycznego myślenia o kwestiach seksualności i tożsamości płciowej) i usług bibliotecznych zaprojektowanych z myślą o społeczności LGBTQ+. W drugiej części Eleonor Pavlov przedstawiła szereg działań, które mogą być inspiracją dla naszej branży w celu podnoszenia świadomości, oferowania wsparcia i informacji oraz zachęcania do dialogu na temat życia osób LGBTQ+. Wszystko to można znaleźć w publikacji szwedzkiego stowarzyszenia bibliotekarzy (tłumaczenie na angielski: A Swedish guide for libraries’ work with LGBTQ+).
Karolina Minch, Oddział Wydawnictw Ciągłych, Pełnomocniczka Dyrektora BUW ds. otwartej nauki
Katarzyna Ślaska, wicedyrektor ds. zbiorów specjalnych
Zuza Wiorogórska, Pełnomocniczka ds. edukacji informacyjnej i komunikacji naukowej
