INKLUZYWNA – DOSTĘPNA – INTEGRUJĄCA
BIBLIOTEKA W(OBEC) RÓŻNORODNOŚCI
7 marca wzięłam udział w X Lubelskim Forum Bibliologów Informatologów i Bibliotekarzy organizowanym przez Katedrę Informatologii, Bibliologii i Edukacji Medialnej Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS w Lublinie. Tematem przewodnim tegorocznej konferencji były dwa szeroko rozumiane pojęcia: inkluzywność i różnorodność w kontekście funkcjonowania bibliotek. Forum odbywało się w trybie hybrydowym – udział można było wziąć stacjonarnie na Wydziale Politologii i Dziennikarstwa UMCS lub online przez platformę MS Teams (zdalnie połączyło się ponad 130 osób!).
Plakat wydarzenia
Program konferencji obejmował dwie sesje: pierwszą, ogólną pod hasłem Inkluzywność, dostępność, równe traktowanie jako wyzwanie dla biblioteki w XXI wieku oraz drugą: Biblioteka jako instytucja otwarta i dostępna, w ramach której równolegle odbyły się trzy panele:
- Otwartość, dostępność i integracja w bibliotece publicznej,
- Środowisko a różnorodność działań w bibliotekach akademickich,
- Innowacyjne formaty odkrywania różnorodności w bibliotekach.
Pierwszą sesję rozpoczęło wystąpienie dr Anny Szwed-Walczak o kompetencjach międzykulturowych, w którym prelegentka przypomniała słuchaczom podstawowe pojęcia związane z tematyką tolerancji, dyskryminacji i wielokulturowości.
Większość referatów w tej sesji w sposób oczywisty nawiązywało do wątku rosyjskiej agresji na Ukrainę. Po ponad dwóch latach wojny za naszą wschodnią granicą nie słabnie temat pomocy obywatelom Ukrainy, ale też innym migrantom i uchodźcom. Biblioteki niezmiennie angażują się w działania mające na celu integrację i aklimatyzację społeczności migranckich poprzez m. in. organizowanie wspólnych uroczystości, warsztatów, spotkań autorskich czy spotkań ruchu Żywa Biblioteka, o którym z pasją opowiedziała Magdalena Młynarczyk-Wezgraj. Ideą Żywej Biblioteki jest promowanie praw człowieka i dialogu społecznego. Czytelnik może wypożyczyć Żywe Książki, czyli osoby z grup narażonych na dyskryminację, stereotypizację, uprzedzenia, wykluczenie. Czytanie – to po prostu rozmowa z Żywą Książką. Warto jednak pamiętać, że Żywa Biblioteka ma ściśle określone standardy i metody działania, które gwarantują wzajemny szacunek i bezpieczeństwo Czytelników i Książek.
Z kolei przedstawiona przez Yarynę Posuniak Przestrzeń Baobab to biblioteka, ale też cały kompleks kulturalno-pomocowy, w którym oprócz wspólnego wypicia kawy i rozmowy, można skonsultować się z prawnikiem lub psychologiem, skorzystać z placu zabaw dla dzieci, obejrzeć najnowsze filmy dokumentalne Watch Docs, nauczyć się haftu lub majsterkowania. Tutaj hasła przewodnie to: wspólnotowość, sąsiedztwo, podmiotowość, solidarność.
Sesję zamknęło wystąpienie dr. Przemysława Krysińskiego pt. Biblioteka wobec potrzeb osób ze społeczności LGBTQ+, w którym zapoznał słuchaczy z tym, dość niszowym w Polsce, tematem. Po krótkim wstępie historycznym (skoncentrowanym głównie na najlepiej udokumentowanych realiach amerykańskich) omówione zostały różne projekty międzynarodowe (m.in. IHLIA i Homosaurus, o których pisałyśmy wraz z Zuzą Wiorogórską w relacji z Kongresu IFLA) oraz wytyczne organizacji bibliotekarskich dotyczące uznania osób nieheteronormatywnych za grupę docelową, dla której biblioteki mogą być miejscem integracji (np. ALA, IFLA, ALIA, L’ABF).
Slajd z prezentacji dr. Przemysława Krysińskiego pt. Biblioteka wobec potrzeb osób ze społeczności LGBTQ+
Po krótkiej przerwie rozpoczęły się równoległe panele sesji drugiej. Z oczywistych względów czułam obowiązek wzięcia udziału w panelu B skoncentrowanym na bibliotekach akademickich, jednak korzystając z możliwości, jakie daje praca zdalna i udział w konferencji online, na drugim urządzeniu podłączyłam się także do panelu A o bibliotekach publicznych, gdzie zainteresował mnie temat realizowania postulatu inkluzywności w tych bibliotekach. Wśród prezentowanych referatów przeważały dość oczywiste przykłady różnorodności (jak choćby podkreślanie przez jednego z prelegentów faktu, że omawiana przez niego biblioteka miejska służy różnym grupom społecznym, tj. „starym i młodym, pracującym i bezrobotnym”). Wyjątkowo interesującym i angażującym wystąpieniem okazała się prezentacja Miejskiej Biblioteki Publicznej „Nowy Horyzont” w Kraśniku wygłoszona przez duet bibliotekarsko-architektoniczny. Zdjęcia tej imponującej placówki można zobaczyć np. na facebookowym profilu jej architekta Grzegorza Kłody.
Panel poświęcony bibliotekom akademickim oferował szersze spojrzenie na zagadnienia związane z inkluzywnością. Wystąpienie dr Pauliny Studzińskiej-Jaksim, dyrektorki Biblioteki Głównej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, i uniwersyteckiego zespołu do spraw równości było w mojej opinii najbardziej kompleksowe. W prezentacji przedstawiono działania podjęte przez UP przeciwko różnym formom dyskryminacji, omówiono realizowany na uczelni plan równości płci, zwrócono uwagę na konieczność badania potrzeb użytkowników i dostosowywania do nich oferty bibliotek, podkreślono też, jak ważne jest stosowanie rozwiązań architektonicznych i sprzętowych zapewniających dostępność biblioteki dla osób z niepełnosprawnościami i szczególnymi potrzebami.
Karol Balicki z Działu Cyfrowego Udostępniania Zbiorów Biblioteki Głównej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie opowiedział o aspekcie technicznym procesu digitalizacji i prezentacji zasobów w Bibliotece Cyfrowej UM, szczegółowo opisując możliwości i ograniczenia oprogramowania dLibra, zwłaszcza z perspektywy dbałości o to, by prezentowane zasoby były dostępne dla jak największego grona użytkowników.
Grzegorz Szczypa i Małgorzata Ziółkowska reprezentujący Bibliotekę Główną UMCS w Lublinie omówili działania podejmowane przez duże krajowe książnice akademickie w zakresie otwierania się ich na nowych użytkowników i nowe formy działalności. Wśród zaprezentowanych przykładów znalazły się dobrze już znane inicjatywy, takie jak: Tydzień Bibliotek, Noc Bibliotek czy Noc Muzeów, ale również inne wydarzenia, jak Dzień Licealisty skierowany do potencjalnych przyszłych studentów czy cykl spotkań biblioterapeutycznych BUW „Pre/teksty”, który ze względu na charakter i tematykę spotkań został uznany za ważny i potrzebny projekt.
Prezentacja cyklu spotkań biblioterapeutycznych „Pre/teksty” (BUW)
Konkluzja forum jest raczej optymistyczna: jako bibliotekarze jesteśmy środowiskiem otwartym na różnorodność tak „z zawodu”, jak i w praktyce. Staramy się ciągle rozwijać i wychodzić naprzeciw potrzebom społeczności, którym służymy. Zmieniają się czasy, a biblioteki razem z nimi. Nadążamy!
Zu Sendor, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń