W listopadzie 2023 r. BUW zorganizowała kolejną edycję konferencji Hinc Omnia : zbiory historyczne, artystyczne i specjalne w bibliotekach oraz innych instytucjach kultury. Tematem przewodnim było wykorzystanie danych bibliograficznych i katalogowych zbiorów specjalnych w badaniach naukowych.
Katalogi biblioteczne są podstawowymi narzędziami w naukach o informacji, a ich wykorzystanie uległo znacznemu postępowi dzięki cyfryzacji. Opisy bibliograficzne przestały być tylko narzędziem wyszukiwania. Same w sobie znajdują zastosowanie jako źródła do badań. Dzięki formatom umożliwiającym ich udostępnianie i ponowne wykorzystanie zbiory metadanych bibliograficznych produkowanych w bibliotekach poddają się ilościowym metodom badawczym.
Nawet podstawowe dane, ale analizowane w wielkiej skali, otwierają nowe perspektywy interpretacyjne. Adam Pawłowski (Uniwersytet Wrocławski) i Tomasz Walkowiak (Politechnika Wrocławska) wykreowali wiele znaczącą wizualizację dynamiki rynku wydawniczego XIX i XX w. tylko na podstawie danych o miejscach i datach wydań publikacji zawartych w katalogu Polskiej Biblioteki Narodowej. Potencjał dużych paczek danych zestawionych z wiedzą historyczną na temat zmian społecznych i kulturowych, umożliwia identyfikację ważnych trendów w historii książki i produkcji wiedzy. Nie przyszło to łatwo. Nawet dane z rzetelnego źródła wymagają od badaczy przygotowania ich pod kątem jakości i kompletności.
Format danych przekłada się bezpośrednio na ich dostępność. Wyrafinowane katalogi Biblioteki Kórnickiej (przodującej w kompletności opisów) są niekompatybilne z innymi i mogą służyć tylko tym badaczom, którzy fizycznie przyjadą do biblioteki. Problem niedostępności danych dla humanistyki cyfrowej dotyczy wielu lokalnych baz proweniencyjnych i tych zawierających informacje o oprawach książkowych – zarówno historycznych jak i współczesnych okładek.
Stąd wnioski o niedostatecznej zawartości danych interpretacyjnych w katalogach.
Barbara Chmielewska (Uniwersytet Warszawski) zwróciła uwagę na nieobecność w katalogach bibliotecznych informacji o okładkach książek, ich projektantach i wykorzystanych motywach. Tymczasem jest to temat intensywnie eksplorowany w opracowaniach, których autorzy także podkreślają trudności w dotarciu do źródeł.
Małgorzata Kornacka (Uniwersytet Warszawski) szukając starodrucznych podręczników do nauki języka łacińskiego doszła do wniosku, że trudno je znaleźć na podstawie brzmienia tytułu (którego często brak), autorstwa (którego też często nie sposób dociec), bez haseł przedmiotowych i znajomości systemów nauczania w różnych okresach historycznych.
Bibliotekarze BUW mieli okazję pochwalić się projektami poszerzającymi możliwości dotarcia do często niedostępnych wcześniej zasobów. Joanna Maciejewska przekonywała, że tworzenie opisów w katalogu centralnym gier i innych niestandardowych obiektów jest możliwe i potrzebne. Łukasz Ratajczak mówił o potencjale angażowania społeczności w prace transkrypcyjne. Przemysław Wątroba z Maciejem Tarkowskim i Ewą Serafin-Prusator z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW przedstawili pierwsze efekty projektu RE-CREATIO – archiwum niezrealizowanych projektów architektonicznych.
Precyzyjna praca katalogerów zyskała nowy wymiar i nowe wyzwania.
Matylda Filas, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego
Ciekawe linki:
Umerle, T., Colavizza, G., Herden, E., Jagersma, R., Király, P., Koper, B., Lahti, L., Lindemann, D., Łubocki, J. M., Malínek, V., Milanova, A., Péter, R., Rißler-Pipka, N., Romanello, M., Roszkowski, M., Siwecka, D., Tolonen, M., & Vimr, O. (2023). An Analysis of the Current Bibliographical Data Landscape in the Humanities : A Case for the Joint Bibliodata Agendas of Public Stakeholders. DOI: 10.5281/zenodo.6559856.
Leo Lahti, Jani Marjanen, Hege Roivainen & Mikko Tolonen (2019) Bibliographic Data Science and the History of the Book (c. 1500–1800), Cataloging & Classification Quarterly, 57:1, 5-23, DOI: 10.1080/01639374.2018.1543747